بچه‌های ما چقدر با ادبیات کهن‌‍مان آشنا هستند؟ / بازنویسی ادبیات کلاسیک برای کودکان
در جامعه امروزی ما یکی از مباحث مطروحه در حوزه مطالعه کتاب در گروه سنی کودکان، خواندن آثار کلاسیک فارسی است. بنا بر همین ایده بسیاری از کارشناسان معتقدند باید آثار کلاسیک فارسی را به زبانی ساده برای مخاطبان کودک برگرداند. در این زمینه کتاب‌هایی نیز منتشر شده ، که از آن جمله است؛ "کودکان و ادبیات رسمی ایران" با عنوان فرعی "بررسی جنبه های مختلف بازنویسی از ادبیات کلاسیک ایران برای کودکان و نوجوانان" اثر صدیقه هاشمی نسب با موضوعیت ادبیات کودکان و نوجوانان، تاریخ و نقد افسانه‌ها و قصه‌های ایرانی و اقتباس‌ها.
اما به راستی ادبیات کهن ما تا چه میزان ظرفیت دارد تا به متنی برای مخاطب کودک دربیاید؟
زهرا طهماسبی، نویسنده کودک در این باره به هنرآنلاین گفت: در دنیای کنونی که لالایی های کودکانه دیگر به تاریخ پیوسته و قصه و افسانه ها دیگر سینه به سینه نقل نمی‌شود نیازمند بازنویسی و برگردان آثار مکتوب کهن به شدت حس می‌شود.
او ادامه داد: اما نکته مهم این جا ست که این باز نویسی‌ها نمی‌تواند بی‌تکیه به روند پیشرفت علم و فناوری اتقاق بیفتد. نویسنده کتاب کودک بهتر است با تسلط به ادبیات کهن و تلفیق آن با تحولات کنونی رستم و سهرابی مدرن تحویل جامعه کودکان دهد.
ملاک و معیار بازنویسی ادبیات کهن برای کودکان
مریم جلالی می‌گوید: بازنویسی متون کهن برای نوجوانان، نیازمند تسلط کافی بر متن است. او معتقد است: نویسنده برای بازنویسی از ادبیات کهن، باید تسلط کافی به موضوع داشته باشد تا بتواند با ایجاد هماهنگی میان اثر ادبی کهن و تحولات اجتماعی، ارتباط مناسبی برقرار کند.
این کارشناس و متخصص ادبیات کودک و نوجوان می‌گوید: آثار ادبیات کهن، منابع بسیار مهم و جذابی هستند و اگر خوب تعریف شوند، با استقبال کودکان و نوجوانان روبرو خواهد شد. این بازنویسی‌ها برای کودکان، زمینه آشنایی آنان با آثاری چون شاهنامه و دیگر متون ارزشمند کهن را فراهم می‌کند. در اقتباس از متون کهن برای کودکان باید آثار ادبی که محتوای آنها آموزه‌های اخلاقی یا اجتماعی و علمی است، با توجه به گروه سنی مخاطب مناسب‌سازی شده و در اختیار آنان قرار گیرد. در بازنویسی از متون کهن برای کودکان هم، بیشتر به کل یک متن و تدوین دوباره یک اثر اشاره می‌شود که باید بدون دخل و تصرف در درون‌مایه و محتوا صورت بگیرد و هدف آن متناسب کردن نوشته با گروه سنی کودک و نوجوان باشد. بازنویسی را بیشتر مربوط به تعدیل ساختار متون کهن می‌دانند، به‌گونه‌ای که کهنگی و دشواری زبان و سبک قدیم از آنها گرفته شود.
جلالی در نشستی که در همین زمینه برگزار شد، گفت: آثار باز آفرینی آن دسته از آثاری هستند که از متون کهن الهام گرفته شده و دوباره توسط نویسنده خلق می‌شوند اما در بازنویسی هرگاه درون‌مایه با رویکردی متفاوت نسبت به متن اصلی عرضه شود، به آن بازآفرینی گفته می‌شود. نویسنده برای بازنویسی از ادبیات کهن، باید تسلط کافی به موضوع داشته باشد تا بتواند با ایجاد هماهنگی میان اثر ادبی کهن و تحولات اجتماعی، ارتباط مناسبی برقرار کند.
او با اشاره به این که هر داستانی که آموزه‌های مستقیم داشته باشد، برای کودکان و نوجوانان خوشایند نیست، گفت: ادبیات تعلیمی با زبان مستقیم، موثر نیست بلکه باید برای آموزش مفاهیم و موضوعات مورد نظر، از روش‌های آموزش غیر مستقیم بهره برد. در بازنویسی و بازآفرینی، رابطه کودک و نوجوان با محیط تاریخی و فرهنگی باید در تمامی ابعاد حفظ شود، به گونه‌ای که مخاطب بتواند بین فرهنگ دیرین خود و فرهنگ امروزی پیوند برقرار کند.
جلالی با بیان این که رعایت نکردن قوانین نگارشی از ضعف‌های متون اقتباسی است، گفت: در بازآفرینی مثل بازنویسی باید اصول کلی نگارش زبان و ادب فارسی و اصول مهم ساده نویسی برای کودکان و نوجوانان و سایر تکنیک‌های نویسندگی را که در بخش اصول و قواعد بازنویسی، ذکر شده، رعایت کرد.
فروغ‌الزمان جمالی مترجم و متخصص در بررسی آثار کهن و تالیفی برای کودکان، نیز در بخش دیگری از این نشست گفت: ما باید بچه‌ها را با میراث فرهنگی آشنا کنیم تا آنان از میراث ادبی کهن لذت ببرند. ایجاد تنوع در خواندنی‌های کودکان باعث شده تا علاقه آنان به مطالعه زیاد شده و هدف ترویج خواندن، در آنها شکل گیرد.
تازه‌های این روزهای بازار نشر
مرتضی حاتمی خبر از بازآفرینی "بهارستان" جامی داده است. او به ایسنا گفته: این اثر حکایتی بازآفرینی‌شده از کتاب "بهارستان" جامی برای مخاطبان کودک در گروه‌های سنی ب و ج است که در 1200 جلد با تصویرگری پریسا مبارکی از تصویرگران کتاب کودک و نوجوان، در انتشارات نارنج منتشر شده است. این اثر نخستین جلد از مجموعه دوازده‌جلدی بازآفرینی حکایت‌های بهارستان جامی است که جلدهای بعدی آن به مرور و تا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران منتشر و توزیع خواهد شد.
حاتمی می‌گوید: معرفی ادبیات کلاسیک به عنوان سرمایه و گنجینه‌ای ملی به مخاطبان کودک و نوجوان، وظیفه بزرگی است چرا که ادبیات کلاسیک لبریز از پیام‌های اخلاقی و انسانی ارزشمند است که مناسب‌سازی آنها در قالب‌های بازنویسی و بازآفرینی برای مخاطبان کودک و نوجوان می‌تواند تاثیرات مثبت و موثر تربیتی بر آنان بگذارد.
او با بیان اینکه "بهارستان" جامی به سبک و شیوه "گلستان" سعدی در قالب نثر همراه شعر با حکایت‌ها و داستان‌هایی شیرین و پندآموز نگارش شده است، خاطرنشان کرد: در این اثر اشاره و استشهاد به آیات قرآن حکیم و بهره‌گیری از احادیث و روایات مذهبی با استفاده از صنایع مختلف ادبی به کار رفته که همین ویژگی‌ها موجب جذابیت متن آن شده است.
همچنین علی باباجانی نیز از بازنویسی مجموعه‌ای از داستان‌های "مرزبان‌نامه" و "کشف الاسرار" ابوالفضل رشیدالدین میبدی ویژه دو موسسه انتشاراتی مختلف خبر داد.
این نویسنده و شاعر کودکان و نوجوانان به ایسنا گفته: در حال حاضر مشغول بازنویسی مجموعه‌ای از داستان‌های "مرزبان‌نامه" ویژه انتشارات هنارس و مجموعه‌ای از داستان‌های "کشف الاسرار" ویژه انتشارات دارالحدیث هستم.
به گفته او، بناست 30 تا 40 قصه "مرزبان‌نامه" که از متون کهن فارسی است و همچون "کلیله و دمنه" نصرالله منشی از زبان حیوانات نقل شده، ویژه کودکان راهی بازار شود.
بازنویسی متون کهن یکی از کارهای موسسه انتشاراتی هونارس است که در آن افرادی همچون سیدسعید هاشمی، مجید ملامحمدی، محمود پوروهاب و... همکاری دارند.
بازنویسی بخشی از داستان‌های "کشف الاسرار" از دیگر آثار این نویسنده است که بناست ویژه نوجوانان راهی بازار شود. بنا به گفته او، این مجموعه نیز 20 تا 30 حکایت از این اثر کهن را در برمی‌گیرد و در انتشارات دارالحدیث راهی بازار می‌شود.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
