فضای مجازی ،نظارت خانواده ها را در دوستیابی فرزندان به صفر رسانده است

گروه اجتماعی-اسعد فرهادی*امروزه از معایب و مزیت های فضای مجازی صحبت های زیادی شده و به نوعی دغدغه اکثر فعالان فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسی و امنتی بوده و هر کس از نگاه خود به آن می نگرد ،اما هشدارهای واقعی را باید به خانواده ها داد ،چراکه خانواده به عنوان اولین و موثر ترین نهاد اجتماعی در کاهش آسیب ها نقش بسیار تعیین کننده ای دارد و با هشیاری در این زمینه می تواند نقش بسیار مهمی ایفا نماید.

در این یاداشت ،نگاهی اجمالی به تهدید این فضا در کاهش نظارت خانواده بردوستان مجازی وحتی واقعی فرزندان داریم ،تا تلنگری باشد بر والدین در این بخش و دقت بیشتر آنها به این آسیب اجتماعی جدید.

به گزارش بولتن نیوز،طی چند روز اخیر از سوی متولیان امر آمارها و ارقامی از جرایم و اتفاقات ناگوار در فضای مجازی توسط رسانه ها اعلام شد که زنگ خطری برای همه ما بود،رشد 7/13درصدی جرایم فضای مجازی در هشت ماهه نخست سال جاری ،اعلام 11 درصدی جرایم فضای مجازی در بخش اخلاقی از سوی پلیس فتا ،52 درصد جرایم فضای مجازی برداشت های غیر مجاز از حسا بهای بانکی و 16 در صد هتک حیثیت و انتشار اکاذیب و دریگر آمارها که اکثر شهروندان از آن اطلاع یافته اند و نکته قابل تامل بر اساس گزارش پلیس فتا در رسانه ها میانگین سنی مجرمان عرصه فضای مجازی که 5/23 سال بوده که خانواده ها باید نسبت به آن حساس شوند.

یادم می آید ما فرزندان دهه 50 و60 نسبت به متولدین دهه های 70 و 80 خیلی بیشتر تحت کنترل والدین خودمان بودیم در دوران کودکی ،نوجوانی و جوانی اگر با کسی رفیق میشدیم قطعا خانواده ما دوستان ما را می شناختند و در یک قدم جلو تر حتی خانواده آنها را نیز می شناختند و تمام رفت و آمد های ما را کنترل می کردند،اما حالا چی دوستان فضای مجازی هیچکس همدیگر را درست و حسابی نمی شناسد و خانواده ها نیز قطعا این دوستان فضای مجازی فرزندان خود را نمی شناسند، شبانه روز گروه های مختلف فضای مجازی قرار های زیادی با هم میگذارند و در یک مکان جمع می شوند بدون اینکه همدیگر را بشناسنند و بسیاری اطلاعات و داده ها را با هم رد و بدل می کنند و به همدیگر اطمینان های کاذبی دارند که در نهایت بعد از چند روز از ارتباط ، منجر به آسیب و مشکل می شود.

اگر به دستورات دین مبین اسلام و فرمایشات بزرگان دقت کنیم متوجه میشویم که داشتن دوست خوب چه زیبا مورد تاکید بوده که در این بخش از یاداشت اشاره ای کوتاه خواهیم داشت ،بنا بر این والدین باید به این بخش از زندگی فرزندان خود که همانا ،انتخاب دوست و با دوست بودن آنهاست توجه ای بیشتر داشته باشد و خودشان به عنوان اولین دوست های آنها از حضور دیگر دوستان مطلع شوند.

اکثر ما با این موضوع آشنا هستیم ،که خداوند انسان را موجودي نيازمند به غير خلق کرده است يعني جامعه انسانها طوري است که هر کسي به ديگري محتاج است . در اين ميان نقش گروه همسالان و بخصوص دوستان حساس و خطير است . درباره نقش دوستان همين نکته کافي است که شخصيت هر انسان را در اجتماع با دوستان او مي سنجند، همچنان که حضرت علي عليه السلام فرمودند: هر کس را از آن که دوست اوست، مي شناسند

تا توانـي مي گريز از يار بد يار بـد بــدتـر بود از مار بدر

مار بد تنها تو را بر جان زند يار بد بر جان و بر ايمان زند

امام علي عليه السلام درجای دیگری می فرمایند: شايسته نيست که يک انسان مسلمان با فرد فاجر [و تبهکار] رابطه برادرانه برقرار کند، زيرا او عمل و رفتار خود را برايش زينت مي دهد و دوست دارد که او هم به مانند خودش شود و او را نه در امر دنيا و نه در امر آخرتش ياري نمي کند و رفت و آمدش براي او ننگ است .

به هر حال موضوع دوستى وانتخاب دوست، يكى از موضوعات مهم زندگى انسان محسوب مى‏شود. اين موضوع بخصوص براى جوانان حساستراست، زيرا دوران جوانى زمان بروز گرايشهاى شديد عاطفى و تاثيرپذيرى عميق از گروه‏هاى همسال است. به طور كلى بخش بزرگى از شخصيت جوان در اين دوره و تحت تاثير ارتباطهاى دوستانه شكل مى‏گيرد.
از ديد يك جوان، محبت و عاطفه بزرگترين احساس زندگى است. وجود اين احساس، هر جوانى را به سمت و سوى دوست‏يابى و گزينش دوستان سوق مى‏دهد.
در اين دوره از زندگى، پايه و بنيان دوستى‏هايى نهاده مى‏شود كه ممكن است در طول عمر برقرار و همچنان تاثيرگذار بماند.
به لحاظ تاثيرگذارى، نقش دوستان، حتى به مراتب بيشتر و مهمتر از نقش خانواده است، بنابراين در اين عرصه نيز همچون ديگر عرصه‏هاى زندگى، ناگزير از كسب شناخت و آينده‏نگرى هستيم.
بايد اعتراف كنيم، تاثير دوست در مسير زندگى و آينده انسان به حدى عميق است كه مى‏تواند به سعادت يا شقاوت آدمى بيانجامد و از سوى ديگر محبت و مودّت، چنان مغناطيس‏وار اشخاص را واله و شيداى هم مى‏سازد كه ممكن است موجب تشابه در ايمان قلبى و رفتار مذهبى آنان گردد!
در حديثى از پيام‏آور رحمت، محمد مصطفى (ص) نقل شده كه فرمود: هر انسانى به دين دوست و قرين خود است .

خداى متعال در قرآن كريم مى‏فرمايد: در قيامت بعضى بر خويش نهيب مى‏زنند و خود را سرزنش مى‏كنند كه اى كاش با فلانى دوست نبودم كسى كه مرااز ياد خداى بازداشت و گمراه نمود
براى انتخاب دوست علاوه بركسب شناخت پيرامون خصوصيات ظاهرى، موقعيت اجتماعى، وضعيت خانوادگى، كسب معرفت نسبت به اهداف و مقاصد، گرايش‏ها، افكار، باورها و سجاياى اخلاقى او نيز ضرورى مى‏نمايد.
بايد ببينيم:
آيا مى‏توانيم مسير زندگى را با دوستان انتخابى خود طى كنيم؟
ايشان يار راه‏اند يا بار راه؟
آيا اهداف فردى و گروهى ما يكى است؟
آيا مى‏توانيم به آنها اطمينان كنيم؟
به هنگام دشوارى و نياز كمكمان خواهند كرد؟
آيا بر ما تاثير رحمانى خواهند گذاشت يا شيطانى؟
با درنظرگرفتن اين مسايل است كه بزرگان و الگوهاى حقيقى ما فرموده‏اند: نخست همراه و همسفر برگزينيد، آنگاه قدم در راه نهيد
مؤثرترين راه شناخت:
كسب تجربه و آزمايش، بهترين و مؤثرترين راه پى‏بردن به نهان و ويژه‏گى‏هاى درونى افراد است. عقل حسابگر آدمى مى‏تواند با استفاده از قراين و شواهدى به مقدماتى رسيده، آنگاه آن مقدمات را دستمايه نتايج و تصميم‏هاى خود قرار دهد. براى مثال: دروغگويى خللى براى روابط دوستانه است، اگر اين صفت ناپسند در گفتار و كرداركسى به صورت مستمر مشاهده شود، به اين نتيجه و تصميم مى‏رسيم كه دوستى با چنين شخصى روا نيست.
صائب تبريزى دراين زمينه چه نيكو سروده است:

توان ز ظاهر هر كس به باطنش پى برد ز آب، شورى و شيرينى زمين پيداست‏

به امتحان نبود اهل هوش را حاجت عيار عالم و جاهل ز همنشين پيداست‏

ويژه‏گى شخصيتى دوست خوب:
خوشبختانه در روايات اسلامى به اين بخش از مباحث دوستى توجه خاصى شده، به طورى كه در اين زمينه روايات فراوانى از خاندان وحى (ع) در دسترس است. 1) عقل،2دانش و آگاهى ،3ايمان‏ 4) تقوى و نيكوكارى،5) خلق و خوى كريمانه‏،6) زهد و پارسايى:
باتوچه به اهمیت بسیار زیاد دوست یابی و جایگاه آنها در زندگی فرزندان ما ،والدین نیز باید در عصر حاضر با وجود تهددهای جدید در مسیر تربیت فرزندان و انتخاب مسیر درست زندگی هزینه مالی و زمانی بیشتری داشته باشند ،چراکه تهدیدها و خطرات میسر بسیار دشوارتر از گذشته است،چرا که امروزه فضای مجازی ،بسیاری از معادلات تربیتی گذشته را به هم ریخته و تعاریف گونا گونی از رابطه ها و ارتباطات تدوین شده که تسلط بیشتر والدین به علم روز یک ضرورت است.

نکات لازم برای والدین

والدین باید مدام برای بالابردن سطح سواد رسانه ای و رایانه ای خود و خانواده تلاش کنند و هزینه کنند که این مهم بزرگ ترین سرمایه گذاری برای سعادت خانواده است .

از آنجایی که پایش خانواده ها یکی از سیاست های راهبری و موفقیت آمیز سیاستگذاران شبکه های اجتماعی است،یعنی صاحبان شبکه های اجتماعی با تجزیه تحلیل محتواهایی که افراد تولید می کنند،نیاز آنها را شناخته و برای آنهاپیام و مطلب تولید می کنند و اینجاست که مسوولین فرهنگی ما باید با فرهنگسازی و تولید محتوا یا ران خوبی برای والدین باشند

تولید محتوا ی مناسب برای خانواده ها و کاربران فضای مجازی بسیار حایز اهمیت و مورد نیاز است که ما غفلت کرده ایم .

نکته ی دیگر آموزش است ،الان دیگر وقت آن رسیده که دستگاه های فرهنگی و آموزشی ما برای استفاده از فضای مجازی دوره های آموزشی تدوین کنبم ودر کلاس های اصلی و فوق العاده به افراد جامعه بویژه کودکان و نوجوانان بیاموزیم ،چون امروزه دیگر هیچکس نمی تواند مانع استفاده جامعه از گوشیهای هوشمند و شبکه های اجتماعی شود پس باید فرهنگ استفاده از این فضا را به همه آحاد جامعه آموزش بدهیم ،به امید روزی که با آموزش کامل کاربران فضای مجازی دیگر هیچ خانواده ای دغدغه و نگرانی استفاده فرزندانشان از فضای مجازی نباشند.