صلح حدیبیه «بده بستان» پیامبر(ص) با استکبار عرب نبود

گروه سیاسی-حشمت الله قنبری استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام در گفت و با خبرنگار آئین و اندیشه خبرگزاری فارس در پاسخ به این سوال که «آیا صلح حدیبیه مذاکره و بده بستان با حاکم ظالمی همچون ابوسفیان بوده یا خیر» گفت: یکی از شخصیت های ممتاز کشور به تصریح و در اجتماع مردم، گفتگوی حضرت سیدالشهداء با عمر بن سعد را مستند مذاکره دولت در مذاکره با آمریکا قرار داده بود و حضرت ایشان کمترین اشاره ای به صلح حدیبیه نفرموده بودند، تا لازم باشد ماجرای حدیبیه واکاوی شود، لذا بنده عدم اشاره ایشان به صلح حدیبیه را نشانه هوشمندی ایشان می دانستم، زیرا استناد به صلح حدیبیه، میزان مناسبی را در اختیار مخاطبین ایشان قرار می داد و ذهن خواص و عموم مردم را در مقام مطالبه و پرسشگری قرار می داد، اگر مستند ایشان صلح حدیبیه قرار می گرفت خیلی خوب و مناسب بود.  

به گزارش بولتن نیوز،قنبری ادامه داد: اولا حضرت ولی امر دامت برکاته اصل مذاکره را نفی نکرده اند و پیوسته از تیم دولتی مذاکره کننده حمایت کرده اند، پس روش پیامبر در حدیبیه مورد نقض و نفی قرار نگرفته است. ثانیا در جریان مذاکرات ایران با گروه پنج به علاوه یک، تدابیر پیامبر اکرم در ماجرای صلح حدیبیه می توانست راهگشا باشد که به هر علتی شیوه ها و روش های آن حضرت مورد عنایت قرار نگرفت. توجه کنید که رسول عالیقدر اسلام با قصد و انگیزه مذاکره با استکبار قریش از مدینه خارج نشد و دست خود را به طرف دشمن دراز نکرد. بنا به روایت مورخان و سیره نگاران مسلمان مانند ابن هشام و حلبی و طبری و دیگران، پیامبر اکرم اسلام پس از رؤیایی صادقه و الهام غیبی که دلالت بر بشارت ورود آن حضرت و مسلمانان  به مسحدالحرام و زیارت خانه خدا بود، به قصد عمره و با رعایت ضوابط و آداب حج عمره و بدون تجهیزات نظامی راهی مکه شد. 

این استاد دانشگاه تاکید کرد:  خداوند متعال نصرت و پیروزی اسلام را خود صیانت فرموده بود لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ آمِنِینَ مُحَلِّقِینَ رُءُوسَکُمْ وَمُقَصِّرِینَ لَا تَخَافُونَ ۖ فَعَلِمَ مَا لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذَٰلِکَ فَتْحًا قَرِیبًا. پس منشاء اقدام رسول خدا بر پایه رویای صادقه و وعده الهی بوده است و هیچ حرف و سخنی از مذاکره و سازش با استکبار عرب در میان نبوده است. از آنجا که در مذاکرات هسته ای هیچکدام از فروض صلح حدیبیه مطرح و موجود نبود، کسی یارای چنین ادعایی بر پایه آن واقعه تاریخی را نداشت.

قنبری با بیان اینکه رسول خدا با خروج از مدینه و در مسیر راه، از قصد و اراده سران قریش آگاهی یافتند، افزود: گزارشگران خبر دادند که مشرکان و مستکبران مکه سوگند یاد کرده اند که به هر قیمتی از ورود مسلمانان به مکه جلوگیری کنند، لذا جمعی از جنگاوران و ستیزه جویان خود را به فرماندهی خالد بن ولید مامور کرده اند تا مسیر حرکت پیامبر را مسدود نمایند. رسول خدا با اطلاع یافتن از اخبار مکه با ناراحتی فرمود: وای بر جماعت قریش که جنگ آنان را نابود کرد. ملاحظه می کنید پیش از هر تلاقی و گفت و گویی، بیان رسول خدا از موضع انذار و سرزنش است. 

لذا موضع پیامبر نه تنها موضع سازشکار نبود بلکه او در مقام سرزنش و از موضع اقتدار  قلب و جان مسلمانان را پر از نور امید کرد. در عبارت پیامبر اعظم عزت و عظمت موج می زند. با وصول اخبار مکه و آگاهی از تمهیدات قریش آن حضرت با راهنمایی تعدادی از راه بلدهای قبیله بنی اسلم با تغییر مسیر و طی طریق در راه فرعی پیشروی خود را به سوی مکه ادامه دادند و در عین حال در کنار وعده نصرت الهی، مسلمانان را به خواندن نماز خوف دعوت کردند تا روح مجاهده را در آنها تقویت فرموده باشد. نماز خوف یعنی اعتماد به خدا و تکیه بر توانائیهای سخت و نرم اهالی ایمان. 

این پژوهشگر ارشد تاریخ اسلام افزود: بالاخره کاروان توحیدی آن حضرت وارد سرزمین حدیبیه شد و پس از استقرار پیامبر در حدیبیه، ابتدا بدیل بن ورقاء و گروهی از بنی خزاعه  نزد رسول خدا آمدند تا از عزم و اراده رسول خدا اطلاع دقیق و مستقیم به دست بیاورند. در پی آنها بزرگ احابیش حلیس بن علقمه که از متحدان اصلی قریش به حساب می آمدند به محضر رسول اکرم شرفیاب شدند و در پی آنها عروة بن مسعود، به محضر رسول اکرم مشرف شد. همه اینها پس از مذاکره با فرستاده خدا، مقهور و مبهوت عظمت اسلام و رهبر عالیقدر اسلام می شدند و هر کدام  به دنبال راهی برای صلح با آن حضرت بودند. اما طاغوت قریش ابوسفیان فرصت را برای انتقام مناسب می دید، فتنه انگیزی می کرد و پیوسته مترصد بهانه ای برای شعله ور ساختن جنگ با مسلمانان بود.

قنبری تاکید کرد: جنگ افروزی و سنگینی فضای ارعاب و تهدید باعث نشد که تدابیر و دیپلماسی انقلابی پیامبر دچار انفعال شود. لذا هنگامیکه اولین گروه ستیزه جویان قریش عملا اقدام به اهانت و اقدام نظامی کردند با برخورد قاطع مسلمانان مواجه شدند. عده ای از آنان به اسارت درآمدند و مابقی نیز گریختند. در شرایط بحرانی حدیبیه، کسی دهان کسی را نبست که چیزی نگوئید واهانتهای آنها را تحمل کنید؛ قدرت آنها زیاد است و مشکلات ما بدون آنها اصلاح شدنی نیست.

این استاد دانشگاه افزود: علیرغم اینکه حدیبیه قلمرو مکه و تحت سلطنت مستکبران قریش بود اما مسلمانان بدون ملاحظه و مآل اندیشی از عزت اسلامی خود دفاع کردند و با اسیر کردن ستیزه جویان تبهکار و افزونخواه عرب آنها را دچار انفعال و درماندگی کردند. اقدام بعدی پیامبر اکرم این بود که بعد از تحکیم موقعیت مسلمانان تصمیم گرفتند تا نماینده ای را به سوی بزرگان قریش اعزام نمایند. موضوع انتخاب و اعزام نماینده فرصتی را در اختیار مسلمانان قرار داد تا عده ای را بشناسند و با حقیقت باطنی برخی از بزرگان پر ادعا آشنا شوند؛ آنهایی که با بهانه های واهی از پذیرش فرمان و ماموریت رسول خدا خودداری کردند. بگذریم از عاقبت عثمان بن عفان که خود از تبار بنی امیه بود به سوی قریش رفت تا یکبار دیگر مقصود پیامبر از آمدن به مکه را برای بزرگان قریش توجیه نماید، اما در زمان کوتاهی خبر جعلی دستگیری و قتل عثمان منتشر شد. انتشار این خبر بسیار حسابگرانه و هماهنگ شده و مرموز بود.

قنبری افزود: عکس العمل پیامبر در مقابل این رفتار قریش می توانست تکلیف قریش را در مقابل اسلام روشن کند. پذیرش و کنار آمدن با حبس و قتل سفیر مسلمانان، به منزله چراغ سبز نشان دادن به قریش برای حذف اسلام و یا به دست آوردن امتیاز حداکثری در مذاکره با مسلمانان بود. تصمیم پیامبر در ادامه حیات مسلمانان، عزت و عظمت اسلام  بسیار مهم و سرنوشت ساز بود. رسول اکرم اسلام بعد از آگاهی از اخباری که منتشر شده بود، مسلمانان را به تجدید میثاق و بیعت فراخواندند و در مرکز قدرت قریش، نهضت مقاومت غرور آفرینی شکل گرفت که به سرعت موازنه قدرت را به هم زد. عثمان به حدیبیه بازگردانده شد و سران قریش برای مصالحه ای با رهبر عالیقدر اسلام به دست و پا افتادند. 

این پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه داد: پیامبر(ص) یکی از شخصیت های ممتاز خود بنام  سهیل بن عمرو را مامور کردند تا به هر شکلی که ممکن است با رسول خدا پیمان صلح منعقد نماید. پس از مجموعه مذاکرات دقیق و جدی، برنامه جامع اقدام مشترکی نوشته شد که بعضی از مواد آن عبارت بود از اینکه اولا تا ده سال میان اسلام و قریش صلح و آرامش برقرار گردد. ثانیا پیامبر اکرم پذیرفتند مسلمانان آن سال را بدون زیارت خانه خدا به مدینه بازگردند، اما اجازه دارند سال بعد مشروط بر اینکه سه روز بیشتر در مکه نمانند و از همراه آوردن سلاح جنگی خودداری کنند برای به جا آوردن عمره به مکه وارد شوند. قریش نیز متعهد شدند که در طول اقامت سه روزه مسلمانان از شهر مکه خارج شده و در نواحی اطراف سکونت کنند. ثالثا مسلمانان پذیرفتند افرادی از اهالی مکه که به مدینه می‌گریزند، به مکه بازگردانند، بدون اینکه قریش چنین وظیفه ای داشته باشد. رابعا تمامی قبایل در هم پیمانی با قریش و مسلمانان آزاد و مختار شدند و بندهای دیگری که نوعا از همین جنس هستند.

قنبری در پاسخ به این سوال که پیامبر اسلام در این توافق جامع چه امتیازاتی داد، چه دستاوردی را به اردوگاه اسلام وارد کرد،  و چگونه می توان وضع امروز را با صلح حدیبیه تطبیق داد، گفت: اولا بعد از گذشت بالغ بر هجده سال از عمر اسلام برای اولین بار حقیقت تابناک اسلام به عنوان یک وجود غیر قابل حذف و انکار مورد اقرار و اعتراف استکبار قریش قرار گرفت و اسلام به رسمیت شناخته شد. این دستاورد مهمی بود که در سایه غزوات و سرایا به دست نیامده بود. در این بخش به عنوان یک مبنا، وضع امروز ما هیچ تشابهی با سال ششم هجرت نبوی ندارد. ما کشوری بزرگ در جامعه جهانی هستیم و همه دنیا حقیقت نورانی انقلاب و جمهوری اسلامی ایران را به عنوان قدرت بزرگ و اثر گذار پذیرفته اند و همه همت آنها برای حبس کردن ارزشهای انقلابی اسلام در قلمرو جغرافیایی ایران است. استکبار جهانی تلاش دارد تا ملتها و دولتها متاثر از انقلاب اسلامی به دنبال مطالبه حقوق انسانی و قانونی خود در عرصه منطقه ای و جهانی نباشند.

وی افزود: در آن توافق جامع رسول خدا پذیرفتند که مسلمانان در آن سال از رفتن به مکه و انجام عمره منصرف شده و به مدینه باز گردند و سال بعد هم بدون سلاح جنگی به اعمال عبادی خود بپردازند. این امتیازی بود که قریش به دست آوردند. اما نکته اینجاست که اعمال و مناسک عمره به عنوان یک عبادت اسلامی آداب و ضوابط خود را دارد. وقتی امنیت آن به مخاطره افتاد جواز تاخیر انداختن این عبادت وجود دارد. عزتی شکسته نمی شود، اصلی مخدوش نمیگردد، سال بعد و در فرصت مناسب با به جا آوردن قضای آن به وظیفه اسلامی عمل میشود. ضمن اینکه اصولا عبادت حج و عمره عبادت صلح و آرامش است و برای اقامه آن هیچ نیازی به جنگ افزار نیست. اگر روح شرور استکبار با چنین نرمشهای مشروع و موجهی آرام میشود، چرا باید لجاجت بیمورد کرد ؟! بگذار دشمن با دستاورد خودش شادمان باشد، اما اصل و اساس اسلام قوت و قدرت پیدا کند.

قنبری تاکید کرد: توجه داشته باشید اگر چه ظاهرا رسول خدا امتیاز داده است، اما این امتیاز فقط روح مستکبران سفیه را آرام کرد، چرا؟ برای اینکه فقط یکسال فرصت بهره برداری تبلیغی ساده لوحانه در میان عوام را در اختیار آنها قرار داد، اما مسلمانان در طی همین یکسال مجاز شدند تا در دل مکه و از میان قبایل مستعد هم پیمانانی را برای خود پیدا کنند؛ کسانیکه در فاصله کوتاهی بهترین خدمات را برای فتح مکه از خود به نمایش گذاشتند. ملاحظه کنید در پیمان صلح حدیبیه، نسبت «داده به ستاده» کاملا معلوم و قابل اندازه گیری است. مسلمانان همه چیز را به دست آوردند بدون اینکه از هیچکدام از اصول خود عبور کرده باشند. صلح حدیبیه بر پایه حکمت و از جنس عبادت بود نه از از سر بیم و ترس از کدخدا. صلح حدیبیه به چالش کشیدن حیثیت استکبار قریش و نماد اعتماد به خدا و توانائیهای امت اسلامی بود نه ابر و باران و برکات را در دست بی خدایان دیدن.

وی ادامه داد: اینکه ولی و امام امت ما اجازه مذاکره با سران تبهکار آمریکا را نمی دهند برای اینست که ما به تجربه دریافته ایم اولا نظام دیپلماسی ما در همه گرایشهای موجود در کشور به هر علتی از یک برخورد همطراز با شئون انقلاب و عزت اسلامی مردم شریف ایران برخوردار نیست. ثانیا دشمن مستکبر به دنبال تحمیل مفهوم و برداشت خود از مذاکره به مذاکره کنندگان ماست. منظور آنها از مذاکره یعنی گفتگو کردن برای اینکه طرف مقابلشان به طور کامل تسلیم آنها شده به افزون خواهی های ظالمانه آنها تن بسپارد. لذا شما می بینید دشمنان تبهکار و مستکبر در طول مذاکرات دو سال و اندی گذشته هرگز از اهانت ها و هتاکی ها و تحقیر و تخفیف مسئولان رسمی دولت و چنگ و دندان نشان دادن به ملت ایران کوتاه نیامدند و بعد از توافق برنامه جامع اقدام مشترک نیز همان سیاستهای بی ادبانه و گستاخانه خود را در سطح وسیعتری پیگیری کرده و می کنند.

قنبری با اشاره به فاجعه منا گفت: شما در ماجرای عجیب منا یک مجموعه رفتارهای مدیریت شده را دیدید که حسابگرانه حیثیت و عزت اسلامی ما را هدف قرار داده بود، دهها حاجی احرام بسته در نهایت مظلومیت و غربت جان باخته بودند. یک ملت بزرگ را در بزرگترین اعیاد اسلامی عزادار کرده بودند. اما در نهایت گستاخی نه تنها خود را موظف به پاسخگویی نمی دیدند، بلکه مسئولان رسمی دولت را تحقیر کردند. به مقامات کشور اجازه ورود به عربستان را ندادند، ملیجک سیاست خارجی آل سعود درخواست وزیر خارجه را برای ملاقات با وی نپذیرفت و دست به دامانی امیر کویت هم افاقه نکرد. شما دیدید در نشست با وزیر خارجه روسیاه آمریکا، عادل الجبیر، مسئولان ایرانی و حج گزاران مظلوم را محکوم می کرد و جان کری سر خود را به علامت تصدیق و همراهی با جنایتکاران آل سعود به حرکت در می آورد. این قبیل آثار در کجای برنامه جامع اقدام مشترک حدیبیه قابل رصد کردن است؟ اگر بخواهید منصفانه جنس و نشانه صلح حدیبیه در عصر حاضر را رصد کنید فقط و فقط خروش و نهیب مقتدرانه رهبر عظیم الشان انقلاب اسلامی قابل تطبیق با واقعه حدیبیه است. اگر شکوه ولایت و امامت و گلبانگ و نهیب حیدری معظم له نبود آنها اجازه بازگرداندن حتی پیکر یکی از جانباختگان منا را نمی دادند. با تعارفهای سیاسی و ژست سیاستمداری گرفتن در جهان امروز هیچ شخصیت و ملتی به عزت و عظمت دست پیدا نمی کند. عبارتهای سست و از سر تفرعن گرهی از مشکلات کشور را باز نمی کند. باید حقایق را درست فهمید ، درست و شجاعانه مدیریت کرد و با اعتماد به خدا و قدرت ملت مومن و مجاهد موانع را از پیش روی مردم برداشت.

قنبری در پایان گفت: دستاورد مذاکرات صلح حدیبیه این بود که دو سال بعد مکه و حرم برای همیشه از سیطره شرک و کفر و استکبار آزاد شد ، هیچکس با چنین مصالحه ای مشکل ندارد.