اندیشکده چتم هاوس :
آیا توافق هسته‌ای ایران آرایش و نظم خاورمیانه را تغییر می‌دهد؟
ایران و شش کشوری که با ایران بر سر مسئله هسته‌ای مذاکره کردند دیگر اختلافات و کشمکش‌های خود را از دیپلماسی هسته‌ای مجزا کردند. چنین امری بازتاب‌دهنده این واقعیت است که اختلافات بر سر خاورمیانه در حال حاضر قابل حل‌وفصل نیستند.
گروه بین الملل - ایران و شش کشوری که با ایران بر سر مسئله هسته‌ای مذاکره کردند دیگر اختلافات و کشمکش‌های خود را از دیپلماسی هسته‌ای مجزا کردند. چنین امری بازتاب‌دهنده این واقعیت است که اختلافات بر سر خاورمیانه در حال حاضر قابل حل‌وفصل نیستند.به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده چتم هاوس انگلیس در گزارشی به قلم سر ریچارد دالتون سفیر سابق انگلیس در تهران نوشت: بیایید تصور کنیم همانگونه که احتمالش می‌رود روحانی و «اوباما» روسای جمهور ایران و آمریکا منتقدان سیاسی خود را به خوبی مهار کرده و توافق را به تصویب برسانند و اجرا کنند. ایران فرآیند کاهش فعالیت‌ها و ذخایر هسته‌ای خود را آغاز می‌کند و تحریم‌ها نیز سپس برداشته می‌شوند. اما بعد از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟ توافق در سال ۲۰۱۶ و بعد از آن از دورنمای خوبی برخوردار خواهد بود؛ اگرچه خصومت‌های پیشین بر سر مسائل هسته‌ای دستخوش تغییر خواهند شد، اما مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا فصل جدیدی برای منطقه و همچنین برای آمریکا و ایران رقم بخورد.
• ترک توافق دارای تبعات منفی برای آمریکا و ایران است •
اظهارات دولت آمریکا درباره تبعات ترک توافق توسط واشنگتن درست و صحیح هستند ـ عدم محدودیت برنامه هسته‌ای ایران و نبود نظارت کافی بر روی آن، خطر بروز جنگ، فروپاشی تحریم‌ها، انزوای آمریکا، و از بین رفتن اعتبار آمریکا به عنوان یک متحد از جمله تبعات چنین اقدامی هستند. روحانی رئیس‌جمهور ایران به درستی می‌گوید که هرگونه جایگزین توافق به معنای از دست رفتن یک فرصت جدید برای اقتصاد کشورش است.
• انگیزه تبعیت از توافق برای ایران زیاد است •
با این حال، آینده سرشار از ابهام است. هر دو کشور در طول تاریخ خود اجازه داده‌اند تا احساسات ایدئولوژیک بر منطق مصلحت‌گرایانه‌شان غلبه کند. خطر فریبکاری ایران همواره مورد اشاره قرار گرفته است. اما ایرانی‌ها به یک پیروزی دست یافته‌اند و این پیروزی ارزشش را دارد که از آن حفظ و مراقبت کنند. این پیروزی عبارت است از غلبه بر تحریم‌ها، حفظ حقوق، رهاسازی اقتصاد کشور از تحریم و ایستادگی در برابر قدرت‌های «زورگو». ایرانی‌ها به یک قدرت نهفته هسته‌ای دست پیدا کرده‌اند، یعنی در وضعیت کشورهایی قرار دارند که سلاح‌های هسته‌ای را در راستای سیاست اطمینان‌بخشی نفی می‌کنند و در عین حال از قابلیت‌هایی که شکل داده‌اند در راستای اهداف صلح‌آمیز بهره می‌گیرند. انگیزه ایرانی‌ها برای تبعیت از توافق بیش از انگیزه‌شان جهت از بین بردن آن است ـ زیرا نقض توافق نه تنها خطر کشف و همچنین پیامدهای جدی برای نظام انقلابی ایران و امنیت این کشور به همراه دارد، بلکه همچنین باعث از بین رفتن آبرو و احترام این کشور می‌شود.
• تلاش اسرائیل برای ضربه زدن به توافق •
خطر دیگری که وجود دارد این است که تنش‌های چندگانه موجود در منطقه موجب شوند تمرکز و رضایت از اجرای جزئیات توافق از بین برود. اسرائیل، شاید به تشویق کشورهای حوزه خلیج فارس بپردازد و همچنان با توافق مخالفت خواهد کرد، زیرا توافق منجر به از بین بردن برنامه هسته‌ای ایران نشده و تهران را از بیشتر تحریم‌ها خلاص می‌سازد. اسرائیل ممکن است تلاش کند با بکارگیری اطلاعات گمراه‌کننده و ترور شخصیت‌های کلیدی در ایران توافق را از بین ببرد. هدف تاکتیکی آنها از این کار این خواهد بود که درباره فرآیند نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شک و شبهه ایجاد کنند و باعث بروز مقاومت در برابر اجرای توافق در داخل ایران شوند. اما منفعت طرفین از توافق تا حدی است که من انتظار دارم همه چالش‌های پیش روی اجرای توافق از سر راه برداشته شوند.
• توافق هسته‌ای آرایش و نظم خاورمیانه را تغییر نمی‌دهد •
برخلاف آنچه برخی ادعا کرده‌اند، توافق هسته‌ای باعث دگرگون شدن آرایش و نظم خاورمیانه نمی‌شود. آیت‌الله خامنه‌ای گفته است که مذاکره با آمریکا بر سر مسائل هسته‌ای یک استثنا بوده است. آمریکا هنوز هم مخالف ایران است ـ واشنگتن تحریم تسلیحاتی علیه ایران که به توانایی تهران جهت مقابله با جهادگراهای داعش خدشه وارد می‌کند را تمدید کرده است.
«فیلیپ هاموند» وزیر امور خارجه انگلیس توافق در بیانیه‌ای از توافق استقبال کرد و از «الگوی تاریخی ایران برای فعالیت‌های منطقه‌ای» سخن گفت. او در این باره ادامه داد: «ما امیدواریم، و انتظار داریم، که این توافق نویدبخش تغییرات چشمگیر در روابط ایران با کشورهای همسایه و جامعه بین‌الملل باشد.»
در این زمینه در رابطه با اینکه چه کسی قرار است به سمت تغییر گام بردارد ابهاماتی وجود دارد. در این راستا یک ساده‌انگاری صورت گرفته و من امیدوارم این ساده‌انگاری به خاطر ایجاز کلام و اطمینان‌بخشی به شورای همکاری خلیج فارس صورت گرفته باشد. اظهارات فوق با پیچیدگی بحران‌های درهم‌تنیده جاری در خاورمیانه همخوانی ندارند.
• لزوم تغییر در روابط میان ایران و شورهای همکاری خلیج فارس •
مطمئناً هم ایران و هم شورای همکاری خلیج فارس باید به سمت تغییر گام بردارند و پایان دادن به خونریزی در منطقه، برقراری دولت‌های مشروع مشارکتی و پایدار، بازسازی جوامع از بین رفته، عقب زدن افراط‌گرایی خشونت‌آمیز، و مقابله با بدترین مشکلات مرتبط با پناه‌جویان در چند دهه اخیر را در قالب اهداف مشترک محقق سازند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران می‌گوید روابط با کشورهای همسایه و غرب اکنون اولویت کشورش به شمار می‌رود. برای اینکه چنین چیزی باورپذیر باشد ایران باید در حرف و در عمل پیام‌های یکسانی برای همسایگانش ارسال کند.
• وجود رقابت میان کشورهای دو سوی خلیج فارس •
شورای همکاری خلیج فارس از این سخن می‌گوید که اعراب خودشان باید مشکلاتشان را حل‌وفصل کنند. چنین چیزی به ظاهر خوب است و ترس شورا از همسایه بزرگ خود و ایدئولوژی این همسایه را بازتاب می‌دهد. اما این امر ساده‌انگارانه است. کشورهای دو سوی خلیج فارس درگیر یک رقابت میان‌کشوری هستند که نمونه‌اش در زمان‌ها و قاره‌های دیگر نیز مشاهده گردیده است. ما در اروپا از دهه ۱۹۷۰ به بعد خصومت میان ناتو و پیمان ورشو را از میان بردیم. ما با تشخیص این مسئله که هر دو طرف از نگرانی‌ها و منافع راستین و اغلب مشروعی برخوردارند و با پرداختن به این منافع و نگرانی‌ها قاره اروپا را به مکانی امن‌تر تبدیل کردیم.
• دورنمای نه چندان روشن حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای •
متأسفانه نه یک فرآیند برقراری صلح و نه پیروزی‌های نظامی سریع هیچکدام را نمی‌توان انتظار داشت. ایران و شش کشوری که با ایران بر سر مسئله هسته‌ای مذاکره نمودند دیگر اختلافات و کشمکش‌های خود را از دیپلماسی هسته‌ای مجزا کردند. من نگران آن هستم که چنین چیزی بازتاب‌دهنده این واقعیت باشد که اختلافات بر سر خاورمیانه در حال حاضر قابل حل‌وفصل نیستند. همکاری و تعامل باید تقویت و متنوع گردد، اما تا زمانی که یکی از طرفین به پیروزی دست نیافته یا توان طرفین ته نکشیده است نتایج چندانی حاصل نخواهد شد.
منبع: اشراف
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
