لغو احتمالی تحریمهای ایران ممکن است برای همسایگان این کشور در منطقه قفقاز جنوبی– ارمنستان، آذربایجان و گرجستان – مزایای اقتصادی بهدنبال داشته باشد. اما ضعف عمیق این منطقه از جمله تنشهای قومی، فساد دولتی و فقر گسترده با وجود این مزایای اقتصادی تعدیل نخواهد شد.
گروه بین الملل - لغو احتمالی تحریمهای ایران ممکن است برای همسایگان این کشور در منطقه قفقاز جنوبی– ارمنستان، آذربایجان و گرجستان – مزایای اقتصادی بهدنبال داشته باشد. اما ضعف عمیق این منطقه از جمله تنشهای قومی، فساد دولتی و فقر گسترده با وجود این مزایای اقتصادی تعدیل نخواهد شد.
به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده رند در گزارشی به قلم دنیس کوربی پژوهشگر ارشد میهمان در کینگز کالج لندن و سفیر پیشین اتحادیه اروپا در ارمنستان و گرجستان، ویلیام کورتنی دستیار ارشد عضو اندیشکده رند و سفیر پیشین آمریکا در گرجستان و قزاقستان و ریچارد کوزلاریچ مدیر اندیشکده علوم و سیاستگذاری انرژی در دانشگاه جرج میسون و سفیر پیشین آمریکا در آذربایجان و بوسنی و هرزگوین نوشت:
لغو احتمالی تحریمهای ایران ممکن است برای همسایگان این کشور در منطقه قفقاز جنوبی– ارمنستان، آذربایجان و گرجستان – مزایای اقتصادی بهدنبال داشته باشد. اما ضعف عمیق این منطقه از جمله تنشهای قومی، فساد دولتی و فقر گسترده با وجود این مزایای اقتصادی تعدیل نخواهد شد. غرب در هنگام اجرای توافق بالقوه هستهای ایران نمیتواند از مداخله در منطقه حساس قفقاز جنوبی چشمپوشی کند. توافق ایران معادله را برای تمامی این سه کشور تغییر خواهد داد و شاید فرصتهای جدیدی [برای آنها] بهدنبال داشته باشد. ارمنستان متزلزل و به روسیه و ایران متکی است. اعتراضات خیابانی در ماه گذشته بهدنبال افزایش قیمت برق که توسط یک شرکت روسی به صورت انحصاری به فروش میرسد، آغاز شد. همچنین روسیه اداره سیستم خطآهن ارمنستان را بر عهده دارد و ارمنستان با توجه به مخالفت روسیه بر سر راه گسترش [شبکه خطآهن این کشور] تحت حمایت مالی ایران به ستوه آمده است.
•ظلم در آذربایجان در حال گسترش است•
مسکو در سال ۲۰۱۳ ارمنستان مردد را با هدف فسخ قرارداد همکاری با اتحادیه اروپا و پیوستن به «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» که از قدرت مالی کمتری برخوردار است، تحت فشار قرار داد. ارمنستان برای مقابله با اقدامات احتمالی آذربایجان در جهت بازپسگیری سرزمینش که در جنگ پیشین در [مناقشه] «ناگورنو- قرهباغ» بخش مجزایی از آذربایجان اما تحت کنترل اقوام ارمنی از کنترل این کشور خارج شد، به حمایت نظامی روسیه متکی است. ارسال وجوه مالی گسترده اما در حال کاهش از طرف جامعه بزرگ ارمنیها در روسیه به اقتصاد ارمنستان رونق میبخشد. ظلم در آذربایجان سرشار از منابع انرژی اما درگیر فساد در حال گسترش است. خدیجه اسماعیلوف، روزنامهنگار تحقیقی و بیش از ۹۰ فعال و روزنامهنگار در زندان به سر میبرند. رهبران اروپای غربی در واکنش از شرکت در مراسم افتتاحیه «بازیهای اروپایی» در باکو در ماه گذشته امتناع ورزیدند.
•رویگردانی حاکمان آذربایجان از غرب و نزدیکی به روسیه•
حاکمان آذربایجان شراکت ارزش- محور مورد نظر غرب را بهمثابه تهدیدی برای اقتدارشان قلمداد میکنند. گاز «پروژه بلندپروازانه کریدور جنوبی» اتحادیه اروپا بنا است از کشور آذربایجان تأمین شود، اما این پروژه با رقابت از طرف پروژه پیشنهادی و هزینهبر روسیه – «خطلوله ترک استریم» – و بهطور بالقوه از طرف ایران مواجه است. باکو بهدنبال مواجهه با انتقادات غرب از نقض حقوق بشر در این کشور تصمیم به تغییر موازنه بهطرف مسکو گرفته است. این انتخاب با خرید عظیم تسلیحات از روسیه استحکام پیدا میکند. هرچند شاید ارتباطات دفاعی و صادرات انرژی احتمالی با ایران به متنوع شدن گزینههای پیشروی باکو بینجامد. گرجستان آزادترین کشور حوزه قفقاز جنوبی به شمار میرود. برای نمونه گرجستان بر پایه شاخص آزادی انجام فعالیت اقتصادی «بانک جهانی» در جایگاهی بالاتر از کانادا قرار دارد و این کشور بر پایه شاخص حاکمیت قانون «موسسه عدالت جهانی» در رتبهای بالاتر از ایتالیا جای میگیرد. انتخاب مستقیم مقامات شهری به تقویت دموکراسی در گرجستان انجامیده است، اما این کشور هنوز از حکمرانی متمردانه رنج میبرد.
•مردم منطقه قفقاز چشمانتظار سرمایهگذاری چین و ایران•
جهتگیری گرجستان به طرف غرب با توجه به غیرمحتمل بودن عضویت زودهنگام این کشور در «پیمان آتلانتیک شمالی [ناتو]» و «اتحادیه اروپا» در بوته آزمایش قرار میگیرد. ارتباطات تجاری و مسافرتی با روسیه بهبود پیدا کرده است، اما روابط دیپلماتیک میان دو کشور همگام با کوشش پنهانی روسیه برای الحاق مناطق جداییطلب آبخازیا و اوستیای جنوبی در گرجستان رو به تیرگی گذاشته است. نیروهای روسیه در اوستیای جنوبی دو هفته قبل تنشهای جدیدی را با اعلان یک خط مرزی در [خاک] گرجستان در نزدیکی جاده سراسری این کشور و خطلوله باکو- سوپسا برانگیختند. مردم منطقه قفقاز جنوب بهدنبال کثرتگرایی ژئوپلیتیک بیشتری که بقای حکومت را مورد تهدید قرار ندهد، هستند. آنها نسبت به جسارت فزاینده روسیه و تردید غرب برای ارائه کمک به اوکراین بهمنظور دفاع از خود ابراز نگرانی میکنند. مردم منطقه قفقاز جنوبی بیم دارند که مبادا واشنگتن مسئولیت غرب در قبال اروپای شرقی را به اتحادیه اروپا محول کرده باشد. آنها امیدوار هستند که چین و شاید اکنون ایران در زیرساخت انرژی و حملونقل این منطقه سرمایهگذاری خواهند کرد.
•غرب باید برای ارتباط با جامعه مدنی ارمنستان تلاش بیشتری انجام دهد•
غرب باید با توجه به دورنمای تماسهای فشرده با ایران و چالشهای ناشی از یک روسیه جسورتر موجبات تغییر و احیای راهبرد قفقاز جنوبی خود را فراهم آورد. غرب باید برای ارتباط با جامعه مدنی ارمنستان تلاش بیشتری انجام دهد. ترویج اصلاحات اقتصادی برای کشوری که سرانه «تولید ناخالص داخلی» آن از پاراگوئه کمتر است، ضرورت دارد. اتحادیه اروپا باید از شرکت ارمنستان در ابعاد اقتصادی و مردمی در [برنامه] «مشارکت شرقی» حمایت بیشتری به عمل آورد. در گذشته منابع انرژی و موقعیت راهبردی آذربایجان آنچه را که غرب برای پیشبرد حقوق بشر و آزادیهای سیاسی میتوانست انجام دهد، با محدودیت روبهرو میکرد. تغییر وضعیت امروز چشمپوشی از سوءاستفادهها را موجه نمیسازد. اتحادیه اروپا باید شرکت آذربایجان در [برنامه] «مشارکت شرقی» را تا هنگام تکریم بیشتر حقوق [بشر] توسط این کشور به حالت تعلیق درآورد. فشار ایالات متحده بر باکو در پی نامه اخیر ۱۶ سناتور آمریکایی تشدید شد.
•غرب باید ترکیه را به در پیش گرفتن آشتی با ارمنستان ترغیب کند•
«سازمان همکاری و امنیت اروپا» از طریق گروه مینسک در طول دو دهه بدون یک نتیجه روشن برای برقراری صلح در مناقشه «ناگورنو- قرهباغ» تلاش کرده است. ناکامی باکو و ایروان در انجام همکاری دیپلماتیک خطر بروز یک نبرد جدید را افزایش میدهد. غرب باید روند مینسک را احیا نموده و دیپلماسی غیر رسمی «مسیر دوم» را بهمنظور یافتن راهحلهای احتمالی فعالانه در پیش گیرد. همچنین غرب باید ترکیه را به در پیش گرفتن یک ابتکار آشتیجویانه جدید با ارمنستان ترغیب کند. مسدود کردن مرز ترکیه با ارمنستان توسط آنکارا تنها به افزایش اتکای ارمنستان به ایران کمک میکند.
• منطقه قفقاز جنوبی شکننده باقی خواهد ماند•
مسافرت بدون اخذ روادید برای [شهروندان] گرجستان باید در اولویت نخست اتحادیه اروپا قرار گیرد. اتحادیه اروپا باید از طریق «موافقتنامه همکاری» گرجستان – کشوری که سرانه «تولید ناخالص داخلی» آن حتی از ارمنستان کمتر است- را به انجام اصلاحات ترغیب کند. غرب میتواند از طریق صادرات تسلیحات دفاعی به گرجستان در مقابله با تجاوزات بالقوه کمک کند. در طول تاریخی که در آن ایران، روسیه و ترکیه برای اعمال نفوذ در منطقه قفقاز جنوبی با یکدیگر رقابت کردهاند، غالباً استقلال، آزادی و رفاه از این منطقه رخت بربسته است. غرب باید از تفلیس، باکو و ایروان همگام با تلاششان برای نیل به این اهداف حمایت بیشتری به عمل آورد. در غیر این صورت، روابط معاملهای بهویژه در رابطه با مناقشه کنونی ناگورنو- قرهباغ» در اولویت قرار میگیرند. اما در عینحال با نگاهی به آینده منطقه قفقاز جنوبی شکننده باقی خواهد ماند. غرب باید راهبردی سرسختانهتر و مبتنی بر عملکرد را برای کمک به منطقه قفقاز جنوبی -بهمنظور مقابله با یک ایران متغیر و یک روسیه جسورتر- اتخاذ کند.