به اندازه 5 هزار تومان ارزش نداریم

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایسنا، «سال 83 در اسفراین،‌ یک قهرمان کشتی "با چوخه" بیشتر از یک فرد تحصیلکرده اهمیت و اولویت داشت‌، اما بعد از آن بسیاری از قهرمانان این کشتی به خاطر بی‌توجهی، یا کارتن‌خواب شدند یا دنبال کارهای خلاف و حتی اعتیاد رفتند.»

این صحبت‌های تلخ را قهرمان جوان کُشتی با چوخه‌، «هادی قدیمی» می‌زند‌، کسی که قهرمان جودو، کوراش و «با چوخه» است. مقام سوم مسابقات جهانی ترکیه‌، مقام دوم بازی‌های آسیایی در تایلند و مقام اول مسابقات آسیایی داخل سالن در لبنان را دارد، اما حالا آنقدر از بی‌توجهی‌ها و حمایت نکردن‌های مسؤولان شهرش از ورزش باستانی چوخه گله دارد که نگران است مبادا به سرنوشت دیگر پهلوانان قدیم شهر دچار شود.

گود «زینل خان» محل دیدار با پهلوان "با چوخه‌"ی اسفراین است، جایی که 14 فروردین‌ماه هر سال ده‌ها هزار تماشاچی و علاقه‌مند کُشتی «با چوخه» جمع می‌شوند تا شاهد رقابت و پیروزی قهرمانان شهرشان باشند، قهرمانانی از خطه‌ی خراسان و شمال ایران و به تازگی حوزه قفقاز.

زینل خان‌، گودی بیضی شکل است با صندلی‌های بِتُنی بهم پیوسته در اطراف آن که ظرفیت 50 هزار تماشاچی را دارد. ساخت همین گود حدود هشت سال طول کشید‌. وقتی حرف مسابقات بین‌المللی چوخه شد و تعداد تماشاچی‌ها نیز رو به فزونی رفت، مسؤولان از اسفراین تا پایتخت قول دادند این گود را توسعه دهند، یکی قول داد آن را سرپوشیده کند و دیگری وعده داد کمک مالی می‌کند،‌ اما هیچکدام به سرانجام نرسید و مردم و کشتی‌گیران شهر ماندند و آن همه وعده‌ی سر خَرمن.

اکنون میان گود و زمین خاکی که کشتی‌گیران در آن مسابقه می‌دهند، از علف‌های هرز زرد پوشیده‌ شده است‌، اما «هادی قدیمی» و «یاسر خداکانلو» برای به نمایش گذاشتن میراث کهن مردمان کُرمانج و ترک خراسان پای برهنه‌، زخم این زمین را به جان می‌خرند تا شاید آخرین شانس خود را برای جلب حمایت از این ورزش کهن با خبرنگارانی که از پایتخت آمده‌اند و گمان می‌کنند می‌توانند راه نجات‌شان باشند‌، امتحان کنند.

گود زینل خان

«هادی قدیمی» یکی از جوان‌ترین کشتی‌گیران چوخه در اسفراین‌، مقر اصلی این کشتی در خطه خراسان است که هشت سالی می‌شود در این ورزش میراثی به طور حرفه‌ای فعالیت می‌کند، به خبرنگار ایسنا از احوال این کشتی و پهلوانان از یاد رفته‌ی آن می‌گوید: «چوخه»، این ورزش کهن ایرانی در حال از بین رفتن است. بیشتر باشگاه‌ها به خاطر بی‌توجهی مسؤولان، در حال خالی شدن از وجود این کشتی‌گیران است.

او اضافه می‌کند: من یکی از قهرمانان این رشته هستم، اما شغلم کارگری است، ورزشکاران دیگری هم هستند که بیکارند. متاسفانه مدتی است چوخه رابطه‌ای شده است و حق ما که روابط زیادی با مسؤولان و نمایندگان مجلس در شهر نداریم، در حال ضایع شدن است.

چوخه‌کار جوان ادامه می‌دهد: اگر به 10 سال گذشته‌ی این رشته که علاقه‌مندان زیادی دارد نگاه کنید‌ متوجه می‌شوید بیشتر ورزشکاران چوخه نابود شده‌اند. داخل گود زینل خان مسابقه دادن واقعا کار آسانی نیست، اما روند حمایت‌ از این ورزش و ورزشکاران آن اینطور است که 14 فروردین‌ماه قهرمان می‌شویم و فردای آن روز باید کارگری کنیم. این فقط سرنوشت من نیست‌، بیشتر ورزشکاران چوخه چنین سرنوشتی داشتند، آن‌ها به خاطر حمایت نشدن دنبال کارهای خلاف و اعتیاد رفتند.

وی اضافه می‌کند: ورزشکارانی که تا 10 سال پیش قهرمان مسابقات مشهد‌، اسفراین‌، چناران و قوچان بودند اکنون اطراف پل اسفراین کارتن خواب شده‌اند‌، چون مسؤولان حمایت نکردند. این حق ورزشکاران این رشته‌ی باستانی نیست که قهرمان میدان شوند وسرانجام کارتن خواب یا کارگر ساختمان شوند.

قدیمی از وعده‌هایی که بارها مسؤولان شهر پس از قهرمان شدن‌اش به او داده‌اند و هیچ وقت رنگ عملی شدن‌شان را ندیده است، سخن می‌گوید و ادامه می‌دهد: من درخواست زیادی نداشتم، فقط شغلی می‌خواستم که جواب خانواده‌ام را بدهم.

او به پاداش 2 میلیون تومانی این مسابقه که سال پیش با حضور قهرمانان جمهوری آذربایجان و کشورهای حوزه قفقاز برگزار شد، اشاره می‌کند و می‌افزاید: این مبلغ برای وقت و انرژی که ما کل سال برا ی قهرمان شدن در گود زینل خان می‌گذاریم، اصلا به چشم نمی‌آید. به عنوان قهرمان باید دست‌کم روزی 4 ساعت تمرین کنم که با حساب دستمزد یک کارگر، ساعتی سه هزار تومان، یعنی روزانه 12 هزار تومان هزینه می‌دهم و یک سال از وقت‌، کار‌، زندگی و جوانی‌ام را می‌گذارم تا برای شهر و مردم‌ام افتخاری کسب کنم.

قهرمان چوخه می‌گوید: وقتی وارد باشگاه شهر برای تمرین می‌شویم 5 هزار تومان هزینه‌ی ورود می‌دهیم. این واقعا خجالت‌آور است که ما برای حفظ ورزش کهن و افتخارآفرین این شهر با هزینه‌ی شخصی خودمان تلاش می‌کنیم، اما به اندازه‌ی 5 هزار تومان تقبل هزینه‌ی باشگاه از سوی مسؤولان ارزشی نداریم. بارها شده ما را به باشگاه راه نداده‌اند، واقعا متاسفیم که باشگاه به بهانه نداشتن پول آب‌ و برق مجبور است این رفتارها را انجام دهد.

مسابقات ملی چوخه

یاسر خداکانلو،‌ چوخه‌کار دیگری است که حدود 12 سال حرفه‌ای و متمرکز این ورزش کهن را دنبال می‌کند و سال 93 در مسابقه‌ی بین‌المللی این رشته در همان گود زینل خان مقام سوم را کسب کرد. دلیل متمرکز شدن‌اش در همین یک رشته را این‌طور بیان می‌کند: متأهلم و از طرفی وضعیت مالی خوبی ندارم و شغل‌ام کارگری است، برای همین وقت و هزینه زیادی ندارم که مثل سایرین روی ورزش‌های دیگر کار کنم.

او هم که از بی‌توجهی‌ها ناراحت است‌، می‌گوید: ما از خردادماه تمرین‌های مسابقه‌ی فروردین‌ماه سال 95 را شروع کرده‌ایم، یک کارگر ساده تا آن موقع هیچ کاری نکند ده دوازده میلیون تومان بدست آورده است، اما ما همان وقت و پول نداشته را می‌گذاریم تا قهرمان شهر شویم و این ورزش را حفظ کنیم، دست آخر هم در اخبار سراسری اعلام می‌کنند جایزه‌ی این مسابقه 4 میلیون تومان است، اما فقط 2 میلیون تومان‌اش را می‌دهند.

خداکانلو ادامه می‌دهد: مسابقه دادن در گود زین ‌خان به همین سادگی‌ها نیست،‌ در این رشته 50 نفر از مدعیان کشور که در کارنامه‌ی خود مقام قهرمانی جهان را دارند شرکت می‌کنند، اینطور نیست که هرکسی دلش خواست وارد این گود شود، ورزشکاران انتخابی هستند، با همه این‌ها در اسفراین جایی که زمانی حرف اول "با چوخه" را می‌زد دیگر مربی و پهلوان پیشکسوتی نمانده است‌ که نسل بعدی را پرورش دهد و به حفظ این میراث مهم کمک کند، اگر ما هم از این ورزش باستانی خداحافظی کنیم "با چوخه" و نام اسفراین در این رشته نابود می‌شود.

او می‌گوید: اگر روزی تصمیم بگیرم چوخه را کنار بگذارم، دیگر به آن باز نمی گردم چون هیچ حمایتی از آن نمی‌شود. شاید همین حالا اگر در کل شهر اسفراین را بگردید 10 نفر ورزشکار هم پیدا نکنید، اگر آن‌ها هم این ورزش را رها کنند نسل بعدی در کار نخواهند بود. زمانی که ما هنوز رو نیامده بودیم برای تمرین که به باشگاه می‌رفتیم یک نسل قدیمی بود که با آن تمرین کنیم، وقتی آن‌ها بازنشسته شدند نوبت روی کار آمدن ما شد‌، اما حالا که ما تمرین می‌کنیم دیگر کسی نیست تمایل داشته باشد از ما بیاموزد، مربی پیشکسوتی هم نمانده است چون حمایتی در کار نیست.

این چوخه‌کار ادامه می‌دهد: ما واقعا حمایت عجیبی نمی‌خواهیم انتظار داریم به این ورزش توجه نشان دهند تا میراث این شهر از بین نرود و انتظار داریم به عنوان قهرمان حداقل به اندازه یک کارگر شهرداری بیمه و حقوق داشته باشیم تا وقتی برای مسابقه به شهر دیگری رفتیم زن و بچه‌مان گرسنه نماند.

قدیمی نیز هشدار می‌دهد: اگر همین چند مقام‌دار چوخه هم در اسفراین مسابقه ندهند، این شهر و میراث کهنی که قرار است ثبت جهانی شود نابود می‌شود.

کُشتی با چوخه از معروفترین ورزش‌های محلی ایران است که میان اقوام کرد و ترک خراسان رواج دارد. کشتی که اکنون در فهرست میراث ناملموس ثبت ملی نیز شده است و مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان شمالی نیز گفته است پرونده‌ی آن را برای ثبت جهانی آماده می‌کند، در جشن‌های عروسی و نوروز همراه با ساز و دُهل اجرا می‌شود.

چوخه اکنون به ورزشی بین‌المللی در حوزه قفقاز تبدیل شده است که اتفاقا محل مسابقات آن در گود زینل خان شهر اسفراین است.

نام کشتی از جلیقه‌ای که کشتی‌گیران به تن دارند، یعنی‌ همان «چوخه» گرفته شده است، کشتی‌گیرها علاوه‌بر آن به کمر شال آبی و یا قرمز می‌بندند تا به این ترتیب داور آن‌ها را از یکدیگر تشخیص دهد. پوشش کشتی‌گیرها خاص و کاملا محلی است معمولا آستین لباس‌ها تا آرنج بالا زده می‌شود و شلوارها کوتاه است و یا تا بالای زانو بالا زده می‌شود.

گوش چوخه‌کارها نیز مثل سایر کشتی‌گیرها شکسته شده است، بدن‌شان تنومند و آداب‌شان در گود، پهلوانی است، پیش از آغاز کشتی و به خاک زدن پشت حریف، بوسه بر خاک می‌زنند و در پایان دست حریف را می‌فشارند.