پنج علامت سئوال بزرگ کنگره در برابر توافق هسته اي ايران

گروه بین الملل: پایگاه اینترنتی نشنال اینترست در گزارشی به قلم دانیل آر. دپتریس تحت عنوان «‌پنج سئوال بزرگی که کنگره لازم است درباره توافق هسته ای ایران مطرح کند»‌ نوشت:‌ پس از حدود بیست ماه گفتگو، تمدید های چندباره ضرب الاجل مذاکرات و صدها و صدها ساعت مذاکره و رایزنی در اتاق هتلها و اتاق های گردهمایی در اروپا، سرانجام توافق با ایران در وین به دست آمد.

به گزارش بولتن نیوز در ادامه این مطلب آمده است: باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا که تقریبا بلافاصله پس از به دست آمدن توافق هسته ای ، در این باره سخنرانی کرد، به آنچه که مذاکره کنندگانش بر سر آن توافق کرده بودند ، افتخار می کرد. کاملا از لحن سخنان اوباما مشخص بود که وی درباره عملکرد تیم مذاکره کننده خود در این ماراتن فشرده مذاکرات چندجانبه - که شاید مهمترین دور از مذاکرات جهانی در طول دو سال گذشته محسوب می شود - بسیار راضی است. 

اوباما در پیام کوتاه خود بدین مناسبت خطاب به ملت آمریکا گفت :‌«‌ امروز ازآنجایی که آمریکا از موضع قدرت و منطق به مذاکره پرداخت ، موفق شد روند گسترش تسلیحات هسته ای را در منطقه متوقف سازد. پس از این توافق جامعه بین المللی خواهد توانست تا به راستی آزمایی این موضوع بپردازد که جمهوری اسلامی به دنبال ساخت سلاح هسته ای نیست. »‌

شمار زیادی از جمهوریخواهان ، نامزدهای ریاست جمهوری از این حزب و حتی دموکرات های میانه رو و کارشناسان منع اشاعه تسلیحات هسته ای سخنان اوباما را در این زمینه پیگیری می کنند. 

بررسی دقیق کل متن یکصد و پنجاه و نه صفحه ای طرح جامع اقدام مشترک - توافقنامه ای که به قدری درک آن دشوار و پیچیده است که باید یک فیزیکدان هسته ای مانند ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا آن را ترجمه کند- نشان می دهد نکات خوبی در این سند وجود دارد. ایرانی ها قول داده اند تا پروتکل الحاقی معاهده ان پی تی را که به بازرسان هسته ای آژانس امکان می دهد تا وارد تاسیسات هسته ای ایران شوند و درباره آنچه نمی توانند به طور معمول به دست آورند پرسش هایی مطرح کنند ، امضا کنند. توانمندی غنی سازی تهران تا دو سوم از سطح کنونی نوزده هزار سانتریفوژ کاهش می یابد و به بیش از شش هزار سانتریفوژ می رسد. افزون بر آن دولت ایران از ذخیره سازی بیش از سیصد کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی شده طی پانزده سال اینده منع می شود. 

با این همه درست مانند هر توافقنامه ای که در طول تاریخ بشریت امضا شده است ، منتقدان در کنگره فرصت دارند تا برخی جنبه های پرسش برانگیز برنامه جامع اقدام مشترک را در چارچوب تلاش برای کاهش حمایت دموکراتها زیر سئوال ببرند. اگر اوباما هم می خواهد تا امکان پیشبرد توافق ایران را داشته باشد و عملا بتواند آن را اجرایی کند ، باید حمایت اکثریت قانونگذاران دموکرات را در کنار خود داشته باشد. در حالی که کنگره طی شصت روز آینده می کوشد تا جزییات برنامه جامع اقدام مشترک را شامل همه ضمائم فنی در زمینه غنی سازی اورانیوم ، تحقیق و توسعه و تحریمها مورد بازبینی دقیق قرار دهد ، دولت آمریکا نیز نهایت تلاش خود را به کار خواهد گرفت تا با تلاش جمهوریخواهان برای بر هم زدن توافق مقابله کند. 

اینجا پنج پرسش و علامت سئوال بزرگ وجود دارد که قطعا در طول جلسات بازبینی کنگره زیر ذره بین قرار خواهد گرفت. 

در نخستین ضمیمه فنی توافق درباره آنچه که پس از ده ،‌پانزده ، بیست و بیست و پنج سال انقضای محدودیت ها روی می دهد ، چیزی گفته نشده است. تهران اگر بخواهد از بیش از پنج هزار و شصت سانتریفوژ تعیین شده از نوع آی آر - وان طی ده سال آینده استفاده کند ، مفاد توافق را نقض کرده است. همچنین اگر ایرانی ها بخواهند بیشتر از سیصد کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی شده مجاز برای ذخیره سازی طی پانزده سال آینده ذخیره سازی کنند ، نقض تعهد کرده اند و با خطر بازگشت مجدد رژیم تحریمها روبرو خواهند بود. 

ولی به محض برچیده شدن محدودیت غنی سازی اورانیوم و نیز محدودیت تولید سانتریفوژ پس از پانزده سال ، به نظر می رسد هیچ مکانیسمی برای تضمین اینکه زمان فرار هسته ای ایران قبل از آگاهی و دست به کار شدن آژانس بین المللی انرژی اتمی به سرعت فرا نرسد ، وجود نخواهد داشت. اگرچه این درست است که آژانس بر اساس پروتکل الحاقی در طولانی مدت به تاسیسات هسته ای ایران دسترسی خواهد داشت ولی لازم است تا جمهوریخواهان و دموکرات های میانه رو از راهبرد جان کری وزیر خارجه و ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا هنگام حضور آنها در کنگره برای ادای توضیح در خصوص این توافق ، توضیحات دقیق تری را خواستار شوند. 

این واقعیت که ایرانی ها حق دارند پس از یک دهه و نیم از شر برخی از محدودیت ها رهایی یابند ، برخی از قانونگذاران را به چالش کشانده است. 

در متن اصلی طرح جامع اقدام مشترک آمده است : « طرح طولانی مدت ایران شامل محدودیت های مورد توافق در خصوص همه فعالیت های غنی سازی اورانیوم و فعالیت های مرتبط شامل برخی از محدودیت های خاص بر فعالیت های خاص آر آند دی برای هشت سال نخست می شود. »‌ به عبارت دیگر تحقیق در خصوص نسل بعدی سانتریفوژهای پر قدرت و پر سرعت پس از کمتر از یک دهه آغاز می شود. در این میان تنها معدود افرادی مانند باب کورکر رئیس کمیته روابط خارجی سنا به این موضوع بلافاصله توجه نشان داده اند زیرا آنها به خوبی بر این نکته واقف هستند که هر چه سریعتر سانتریفوژهای ایران بچرخند ، ایرانی ها می توانند مقادیر بیشتری اورانیوم را به سرعت بیشتر و زمان کمتر غنی سازی کنند. 

کارشناسان میزان دارایی های مسدود شده ایران را بالغ بر یکصد و چهل تا یکصد و شصت میلیارد دلار برآورد می کنند. تردیدی وجود ندارد که آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم ایران بخش اعظمی از این پول را به نیروی قدس سپاه اختصاص خواهد داد تا با آن هر کاری دوست دارد انجام دهد ،‌ مانند ارسال کمک های اقتصادی بیشتر برای دولت بحران زده بشار اسد در سوریه (‌ کسی که بقای وی بسته به میزان کمکی است که ایرانی ها مایل باشند برای وی ارسال کنند.)

برای دولت آمریکا دشوار بود تا بدون بازگشت همه این پولها به تهران ، بتواند ایرانی ها را پای میز مذاکره نگهدارد چه برسد به اینکه بتواند با آنها به توافق دست پیدا کند. ولی این پول خطرناک است :‌دولت هیچ راهی برای اطلاع یافتن از این که ایرانی ها چطور می خواهند آن را خرج کنند ندارند و افزون بر آن هیچ ابزاری نیز در اختیار ندارند تا مانع از خرج شدن این پول هنگفت در فعالیت های مشکوک و خطرناک شوند. این موضوع یکی از مباحث داغ در جریان مذاکرات کنگره درباره بازبینی متن توافق خواهد بود و قطعا یکی از مسائلی است که دموکرات های بدبین نیز بر روی آن دست خواهند گذاشت. 

اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا و نیز مارتین دمپسی رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در جریان نشستی در کمیته نظامی سنای آمریکا حدود یک هفته قبل از دستیابی به طرح جامع اقدام مشترک در وین هر دو تاکید داشتند که برچیدن تحریمهای تسلیحاتی و موشکهای بالستیک ایده ای وحشتناک و نادرست است. دمپسی گفته بود :‌«‌ ما تحت هیچ شرایطی نباید زیر بار کاهش فشار بر ایران در خصوص توانمندی های موشک های بالستیک و قاچاق اسلحه برویم. »‌ به نظر می رسد این کار سختی برای جان کری وزیر خارجه خواهد بود تا در برابر کمیته روابط خارجی سنا توضیح دهد که چرا نگرانی های کلی دمپسی را در این خصوص نادیده گرفته است. 

مقامات دولت آمریکا شاید همانگونه که در کنفرانس های مطبوعاتی قبلی بیان کرده اند ،‌در برابر این پرسش چنین استدلال کنند که تمدید پنج ساله تحریم تسلیحاتی و تمدید هشت ساله تحریم موشک های بالستیک بهترین چیزی بود که می توانستند بدان امیدوار باشند. چین و روسیه مانند ایران هر دو خواستار برچیده شدن فوری این تحریمها بودند. به همین علت این واقعیت واشنگتن موفق شده است تحت این شرایط مدت تحریم تسلیحات متعارف را تا پنج سال و تحریم های موشکی را تا هشت سال تمدید کنند ،‌این یک دستاورد به شمار می رود. ولی موضوع تحریم تسلیحات متعارف حتی تا قبل از آخریم دقایق مذاکرات وین ؛ در دستور کار گفتگوها نبود و برخی از سناتورهای دموکرات مانند کریس کانز به این مسئله به مثابه تلاش ایرانی ها برای به تله انداختن طرف مقابل در آخرین دقایق مذاکرات برای گرفتن امتیازات بیشتر نگاه می کنند که به اعتقاد آنها ظاهرا نیز ایرانی ها در این حربه پیروز از میدان خارج شدند. 

قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه ، مسئول مرگ دست کم پانصد نظامی آمریکایی در خاک عراق است. وی برنامه ساخت و توزیع مواد منفجره مرگبار تحت عنوان آی ایی دی را سرپرستی می کرد ک در طول سال های 2005 تا 2007 بدنه خودروهای زرهی آمریکا را در جاده های عراق سوراخ می کرد و نظامیان آمریکایی را به کام مرگ می فرستاد. وی همچنین یک تنه رژیم بشار اسد را بر مسند قدرت نگهداشته است و محموله های هوایی تسلیحات را به سوریه ارسال می کند و شماری از مستشاران ایرانی را برای کمک به مبارزه با داعش هم در سوریه و هم در عراق به این نواحی اعزام کرده است و گفته می شود حتی برای بیوه های جنگجویان حوثی نیز در یمن پول می فرستد. ولی همین سلیمانی به محض آنکه آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید کند ایران به تعهدات خود بر اساس توافق هسته ای عمل کرده است؛‌ به لحاظ فنی از فهرست اسامی تحت تحریم خارج خواهد شد.

تصور می رود افرادی مانند جان مک کین و لیندزی گراهام و تام کاتن و رابرت منندز در قبال این مسئله واکنش شدی نشان دهند و پیش بینی می شود دولت آمریکا در تلاش برای متقاعد ساختن آنان به اینکه دادن چنین امتیازی به طرف ایرانی اجتناب ناپذیر بودو آنها مجبور بودند برای رساندن توافق به خط پایان تصمیمات دشواری مانند این اتخاذ کنند ،‌ کار بسیار دشواری در پیش رو خواهند داشت. سلیمانی هنوز هم می تواند تحت تحریمهای مرتبط با سوریه و تروریسم ، هدف تحریمهای جدید قرار گیرد ولی برچیدن شدن هر گونه مجازات در خصوص این مرد - هر چند بسیار کوچک - در کمترین شکل می تواند در قامت یک دردسر بزرگ برای کاخ سفید ظاهر شود.