هشدار درباره سوءاستفاده از یک آزمون

به گزارش بولتن به نقل از ایسنا، دکتر عبدالعظیم کریمی اظهار کرد: متاسفانه یا خوشبختانه موسسات، نهادها و ناشران مختلفی در زمینه شبیه‌سازی آزمون پرلز (مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن) در ایران فعال شده‌اند و درصدد هستند با استفاده از جزوه‌ها و آزمون‌های خودساخته از این طرح استفاده یا سوءاستفاده کنند.

او افزود: برخی از این موسسات و ناشران با نیت‌های خیرخواهانه و به منظور کمک به ارتقای عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان ایران در مطالعات پرلز اقدام به شبیه‌سازی آزمون‌ها براساس داستان‌ها و متون ادبی پرلز کرده‌اند تا فرهنگ مطالعه و سواد خواندن را در مدارس تقویت کنند و برخی نیز صرفا با اهداف تجاری و تبلیغی و به دست آوردن سود بیش‌تر فعالیت‌ مشابهی را دامن زده‌اند.

کریمی گفت: در شرایطی که آزمون پرلز هر پنج سال یک‌بار در کشورهای عضو اجرا می‌شود، در برخی مدارس آزمون‌های مشابه پرلز به طور ماهانه و حتی هفته‌ای یک بار برگزار می‌شود که این هیچ ربطی به پرلز اصلی ندارد.

او تاکید کرد: مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن (پرلز) تحت نظر انجمن بین‌المللی ارزیابی پیشرفت آموزشی IEA قرار دارد. این انجمن از سال 1959 با هدف انجام پژوهش‌های تطبیقی در زمینه‌های مختلف آموزشی از جمله کامپیوتر، ‌علوم و ریاضیات‌، سواد خواندن و ... تاسیس شده است که کشور ایران در دو مطالعه تیمز TIMSS (مطالعه بین‌المللی روند علوم و ریاضیات) و پرلز PIRLS شرکت کرده است. جامعه آماری آزمون پرلز را دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی تشکیل می‌دهند.

او گفت: ایران در مطالعه پرلز از سال 2001 که اولین آزمون پرلز اجرا شد‌، تا سال 2011 یعنی حدود قریب به 10 سال به لحاظ روند پیشرفت خوبی را در سواد خواندن نسبت به گذشته‌ خود و در قیاس با بسیاری از کشورهای منطقه داشته‌ است.

مدیر مطالعات بین‌المللی تیمز و پرلز در ایران تصریح کرد: البته این پیشرفت صرفا پیشرفت در روند عملکرد بوده است اما عملکرد کلی ایران در مقایسه با میانگین کشورهای شرکت‌کننده جهان همواره پایین‌تر از میانگین بین‌المللی بوده است.

این استاد دانشگاه روند میانگین نمرات ایران را در قیاس با میانگین جهانی آن که رقمی معادل 500 است‌، این‌گونه توصیف کرد که در سال 2001 میانگین عملکرد دانش‌آموزان ایران 414، در سال 2006، 421 و در سال 2011، 457 بوده است.

او افزود: رتبه ایران در سال 2001 از 35 کشور 32 و در سال 2006 از 45 کشور 40 و در سال 2011 از میان 45 کشور 38 بوده است اما از نظر نمره از سال 2001 تا سال 2006 هفت نمره و از سال 2006 تا 2011 ، 36 نمره و در کل این 10 سال، 44 نمره عملکرد ما رو به رشد بوده است. این‌که ایران توانسته است رقم 457 را به دست بیاورد قابل توجه است. اگرچه هنوز تا میانگین بین‌المللی یعنی رقم 500 فاصله‌ای وجود دارد.

دکتر کریمی یادآور شد: پیشرفت ما در روند سواد خواندن باعث شده است که دفتر منطقه‌ای یونیسف از ایران بخواهد تا تجربیات و برنامه‌های خود را برای بهبود وضعیت سواد خواندن در اختیار سایر کشورهای منطقه قرار دهد.

این محقق گفت: مطاله پرلز علاوه بر سنجش سواد خواندن،عوامل پیشینه‌ای مرتبط با سواد خواندن را نیز در زمینه‌های مختلف (مدرسه، خانواده، معلم، دانش‌آموز، برنامه‌ریزی آموزشی بافت اجتماعی و اقتصادی ...) می‌سنجد. در مجموع طرح پرلز چهار پرسشنامه پیشینه‌کاوی در کنار دفترچه‌های آزمون دارد که به سنجش ارتباط این عوامل با عملکرد تحصیلی می‌پردازد.

او افزود: آزمون‌ پرلز دارای دو بخش (متن ادبی و متن معلوماتی) است و سوالات آن به دو صورت تشریحی و چهارگزینه‌ای هستند. پرسشنامه‌های پیشینه‌کاوی شامل دانش‌آموزان، والدین آنان، معلمان و مدیران است.

کریمی در ادامه گفت: به عنوان مثال پرسشنامه دانش‌آموز به جمع‌آوری اطلاعاتی درباره وضعیت دانش‌آموز می‌پردازد و عواملی از جمله نگرش و عادت به مطالعه، منطقه سکونت،‌ وضعیت خانوادگی‌ او و ... را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. پرسشنامه دیگر مربوط به مدیران مدارس است. در این‌جا مشخص می‌شود مدیریت مدرسه چگونه است و آیا جو مدرسه‌ ایمن است؟ آیا مناسبات حاکم بر مدرسه عاطفی است؟ آیا مدرسه کتابخانه و آزمایشگاه و رایانه و... دارد‌؟ آیا مدرسه هوشمند هست یا نه؟ و... در پرسشنامه مربوط به والدین که سومین پرسشنامه است از والدین دانش‌آموز سوال می‌شود که آن‌ها با بچه‌های خود چگونه کار می‌کنند. چگونه قصه می‌گویند. وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن‌ها چگونه است؟ آیا در خانه کتاب‌هایی برای کودک وجود دارد؟ و ... و بالاخره در پرسشنامه مربوط به معلمان به سوالاتی در مورد رضایت شغلی معلم‌، میزان تسلطش بر تدریس، سابقه کار و ده‌ها عامل دیگر پرداخته می‌شود.

این مدرس دانشگاه گفت: مجموعه عوامل پیشینه‌ای در پرسشنامه‌ها به 200 تا 300 متغیر می‌رسد و براساس آن‌ها می‌توان گفت هدف آزمون پرلز بیش از آن‌که جنبه تست و سنجش نمره و پیشرفت تحصیلی آن باشد، نوعی مطالعه تشخیصی همه‌جانبه برای شناخت نقاط ضعف و قوت نظام آموزشی در سطح کلان (سیاست‌ها، برنامه‌ها و منابع و امکانات) است و عوامل دیگری چون برنامه درسی خواندن در کشورها و همچنین مسائل فرهنگی، بافت اجتماعی، نگرش‌ها و عادات به مطالعه و خواندن را برررسی می‌کند. نتایج این مطالعه می‌تواند به ما نشان دهد که چرا برخی از کشورها در این مطالعه قوی و برتر هستند و برخی دیگر ضعیف. این مطالعه نشان می‌دهد کشورهایی که دارای عملکرد بالا هستند از نتایج و دستاوردهای قبلی به عنوان نقشه راه خود برای اصلاح و تغییرات هدفمند و معنی‌دار علمی بهره برده‌اند.

کریمی تاکید کرد: از همین‌رو است که در کشورهای موفق نظیر هنگ‌کنگ که رتبه اول را در ازمون پرلز 2011 به دست ‌آورد‌ه، مجموعه این متغیرها مداخله داشته است. یا مثلا در آزمون تیمز که کشورهای شرق دور از جمله سنگاپور بالاترین رتبه را دارد، شاهدیم که در این کشور شغل معلمی از اعتبار بالایی برخوردار است و اهمیت آن به اندازه مشاغلی همچون پزشکی و مهندسی تلقی می‌شود. اما در مورد کشور خودمان باید بگویم که نگرش و انگیزه مثبت دانش‌آموزان نسبت به درس خواندن، توانمندی و رضایت شغلی معلمان، مدیریت کیفی و جو گرم مدارس و نگرش و عادت خانواده‌ها به فرهنگ مطالعه در زمینه پیشرفت سواد خواندن موثر بوده است. در ضمن این مطالعه نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که دارای اعتماد به نفس بیش‌تری هستند، پیشرفت تحصیلی بیش‌تری را نیز دارند. همچنین در مورد عامل مدرسه و فضای روانی حاکم بر آن در یک نگاه کلان، هر چه فضای مدارس توام با اعتماد متقابل بیش‌تری شکل ‌گیرد عملکرد بهتر است یا در مورد خانواده‌ها حمایت والدین از دانش‌آموزان و فضای فرهنگی حاکم بر خانواده نقش مهمی دارد.

او با تاکید بر اهمیت اطلاعات پس‌زمینه‌های آزمون پرلز که از طریق پرسشنامه‌ها جمع‌آوری‌، تدوین و تفسیر می‌شود‌ تصریح کرد: در کشورهایی که نگرش مثبتی نسبت به پیشرفت سواد خواندن وجود دارد، عملکرد بالاتری دارند و بالعکس. یکی دیگر از عوامل پیشرفت بحث تراکم دانش‌آموزان است که در این‌جا نتایج متناقضی دیده می‌شود. به عنوان مثال افزایش تراکم دانش‌آموزان در برخی کشورها از جمله در کره جنوبی ارتباط مثبتی با پیشرفت تحصیلی دارد ولی همین متغیر در کشورهای اروپایی ارتباط منفی دارد.

مدیر مطالعات بین‌المللی تیمز و پرلز در ایران یادآور شد: همان گونه که متوجه شدید بحث سواد خواندن و پیشرفت آن منوط به مجموعه‌ای از عوامل مختلف است که این عوامل غالبا جنبه فرهنگی و اجتماعی دارد که نمی‌توان در کوتاه‌مدت و با اقدامات اداری و بخشنامه‌ای اصلاح کرد بلکه نیازمند تغییر نگرش‌ها و عوامل زیرساز فرهنگی جامعه است.

او افزود: امسال مرحله مقدماتی آزمون پرلز 2016 اجرا شد و مرحله اصلی آن در سال آینده به اجرا درمی‌آید که با توجه به تغییرات ایجادشده در نظام آموزشی کشور (تغییر ساختار و محتوای کتاب‌های درسی) نتایج آن بسیار مهم و تعیین‌کننده خواهد بود زیرا مشخص می‌شود که این تغییرات تا چه اندازه روند عملکرد ایران را بالا و یا پایین می‌آورد. از این جهت همگان مشتاقانه در انتظار این نتایج هستند.

برای اطلاع بیش‌تر درباره پروژه‌های تیمز و پرلز می‌توان به سایت اختصاصی مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز به آدرس Timsspirls.ir مراجعه کرد.