۲ سال است که تئاتر کشور رسماً تعطیل است

به گزارش بولتن به نقل از تسنیم، طی هفته‌های گذشته ابهام در وضعیت برگزاری جشنواره تئاتر مقاومت باعث شد توجه بسیاری از هنرمندان و مسئولان به این اتفاق سوق داده شود، جشنوار‌ه‌ای که زمزمه‌هایی از شیوه جدیدی در برگزاری آن شنیده می‌شد، اما شفاف سازی لازم و رفع ابهام در این رابطه به‌خوبی صورت نگرفته بود.

اکنون جواد جباری، مدیر عامل بنیاد فرهنگی روایت از تغییر در شیوه کار سخن می‌گوید و البته این خبر که در هفته جاری فراخوان چهاردهمین جشنواره سراسری تئاتر مقاومت منتشر می‌شود و به دست هنرمندان می‌رسد. جباری می‌گوید: بیشتر هزینه‌های جشنواره معطوف به مسائل حاشیه‌ای و به‌نوعی اردوکشی می‌شد، اما حالا هزینه‌های جشنواره را کاهش می‌دهیم و پول را در اجرای عموم هزینه می‌کنیم که البته نیازمند یاری دیگر نهادها به‌ویژه در استان‌ها را می‌طلبد.

در ادامه گفت‌وگوی تسنیم با مدیر عامل بنیاد فرهنگی روایت را می‌خوانید:

تسنیم: اتفاقی که باعث شد تئاتر مقاومت این روزها بر سر زبان‌ها بیفتد،‌ این است که از چند ماه پیش همواره از فراخوانی نام برده می‌شد که قرار است به‌زودی اعلام شود، اما این به‌زودی هنوز فرا نرسیده و هنرمندان از این وضعیت گله‌مند هستند. از طرف دیگر بحث تغییر رویکرد جشنواره مطرح می‌شود و از تبدیل آن به شکل برآیند سخن گفته شد که البته در این باره زیاد شفاف‌‌سازی صورت نگرفته است.

الآن هم می‌گویم به‌زودی، کلمه به‌زودی مانند فردا است. البته من یادم نمی‌آید که گفته باشیم به‌زودی فراخوان را منتشر می‌کنیم.

تسنیم: اتفاقاً خود بنیاد روایت این خبر را ارسال و اعلام کرد به‌زودی فراخوان جشنواره را اعلام می‌کند. متاأسفانه این به‌زودی منتشر شدن چندین ماه ادامه‌دار بود و هنوز هم گویا زمان آن فرا نرسیده است. از طرف دیگر برخی هنرمندان اعتراض داشتند که از ما نمایش‌نامه گرفته‌اند و سر کارمان گذاشته‌اند و همه این اتفاقات در حالی بود که برگزیدگان جشنواره قبلی هنوز به اجرای عموم نرسیده‌اند. شاید این تلقی درست باشد که هنوز لقمه‌های آماده را استفاده نکرده‌ایم، می‌خواهیم برویم لقمه بعدی را برداریم.

تعداد زیادی از آثار اجرا رفته‌اند. در رابطه با اصل جشنواره، این را باید بگویم که جشنواره تئاتر مقاومت برگزار می‌شود و احتمالاً در همین هفته فراخوان آن منتشر می‌شود. ما یک بحثی با دوستان داریم در رابطه با شیوه کار، بنده معتقد به تغییر و تحول در شیوه‌ها هستم و اعتقاد ندارم که همیشه باید یک مدل کار کرد. این یک مقدار جمود فکری می‌آورد، راه و روش اجرای کار فراوان است.

یکی از دلایلی که بنده هم معتقد به این مسیر هستم، دغدغه هنرمندان تئاتر در رابطه با اجرای عموم است. مرتباً در جشنواره‌های مختلف تئاتر این دغدغه از سوی هنرمندان مطرح می‌شد: "ما معمولاًً تلاش می‌کنیم و وقت می‌گذاریم و کاری را آماده می‌کنیم که تنها در سه اجرای جشنواره‌ای خلاصه می‌شود". لذا درخواست این بود که فضای اجرای عمومی را ایجاد کنیم. این حرف کاملاً منطقی است و در همین راستا ما تلاش و برنامه‌ریزی کردیم.

دو سال است که تئاتر تعطیل است

از جشنواره سیزدهم به دوستان گفتم که فضایی را فراهم کنید که پیش از حضور آثار در جشنواره، اجرای عموم رفته باشند. آنها هم شروع کردند. در نتیجه اقداماتی صورت گرفت و تعداد محدودی اجرای عمومی داشتند. تلاش کردیم پس از جشنواره سیزدهم بر اساس تعهدی که مطرح شد فضای اجرای عمومی ایجاد شود و تعداد قابل توجهی روی صحنه رفته‌اند.

بخشی از مشکلات ما متأثر از شرایط بد تئاتر کشور است. الآن دو سال است که تئاتر تعطیل است، ما هم بخشی از تئاتر کشور هستیم؛ امسال برای جشنواره چهاردهم از سال گذشته تلاش کردیم تا می‌توانیم کارهایی را که حتماً اجرا رفته‌اند به جشنواره تئاتر مقاومت بیاوریم تا حداقل آن کار هنری در فضای اطراف خود دیده شود. البته برای این اقدام یک سری ملاحظاتی داریم که شامل تبلیغات اثر، میزان مخاطب، نظر مخاطب، کیفیت اثر و ... می‌شود. در چنین شرایطی چند حُسن برای کار وجود دارد، ابتدا اینکه کار به‌واسطه اجراهای عموم پخته شده است، دوم اینکه اجراهای عمومش را رفته و دیگر اعتراض‌های مرسوم برطرف شده و هم اینکه ما کار را در وضعیت بهتری دیده و انتخاب می‌کنیم.

می‌خواهیم هزینه‌های جشنواره تئاتر مقاومت را به اجرای عموم تزریق کنیم

سال گذشته آثار بسیاری با همین سبک و سیاق از گروه به انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس رسید؛ تعدادی از این آثار پس از مراحل بازخوانی متون به اجرای عموم رفتند. 30 اثر سال گذشته روی صحنه رفتند و الآن تعداد 100 نمایش آماده اجرای عموم در تهران و شهرستان‌ها هستند. این آثار هم با همین منوال مقدماتش دیده شده و قرار شده این آثار تا زمان برگزاری جشنواره که در هفته مبارک بسیج خواهد بود، اجرا بروند.

مرحله سوم ما بحث فراخوان است، فراخوان بدین معنا که بسیاری هستند که خارج گروه‌های حرفه‌ای، علاقه‌مند به تولید اثر هستند؛ بدون شک ما نباید این گروه‌ها را کنار بگذاریم. پس فراخوان برای این عزیزان است که آثارشان را در زمان تعیین شده ارسال کنند تا مراحل بازخوانی و بازبینی انجام شود  تا به مرحله اجرای عمومی برسند و پس از آن به سایر آثار ملحق شوند.

برآیند این مدل برگزاری جشنواره این است که پیش از این ما بودجه‌ای را برای جشنواره معین می‌کردیم، همه را به تهران می‌آوردیم و یک هفته جشنواره را برگزار می‌کردیم، اما در این سیاست جدید به‌دنبال این هستیم که هزینه‌های برپایی جشنواره را کاهش دهیم و آن پول را به اجرای عموم تزریق کنیم. اکنون هم این مدل در حال اجرا است که ضمن بودجه‌ای که ما به گروه می‌دهیم، استان هم هماهنگ می‌شود، حوزه  هنری، ارشاد، سپاه و بسیج و... پای کار می‌آیند.

تسنیم: واقعاً کمک می‌کنند؟

آنچه بنده شنیده‌ام این است که کمک می‌کنند.

تسنیم: چقدر کمک می‌کنند؟

حالا جزئیات را باید از دوستان انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بپرسید، اما بنده که پرسیدم وضعیت حمایت از گروه‌ها خوب بود و تازه اجازه فروش بلیط هم داشتند. خوب، قرار نیست که همیشه ما رایگان کار را روی صحنه بفرستیم، مخاطب هم باید هزینه کند و اگر این اتفاق رخ دهد، کم‌کم می‌توانیم به این سمت برویم که مردم برای این‌گونه تئاتر هم هزینه‌ کنند. تا جایی که به بنده گزارش داده شده، کمک‌هایی هم شده است. یکی از مصادیق آن سالن‌ها هستند، خوب، در برخی استان‌ها شاید تنها یک سالن قابل استفاده در عرصه تئاتر داشته باشیم؛ پس معلوم است ارشاد آن استان‌ها همکاری لازم را داشته است. در حوزه هنری نیز با آقای رحمت امینی ارتباط خوبی داریم و به هر شکل به ما کمک می‌کنند. در کل هم بنده پوستر آثار را که نگاه می‌کردم لوگوی اکثر این نهادها زیر آن بود. معلوم است یک کمکی کرده‌اند که لوگوی آنها زیر پوستر خورده است. البته ممکن است برخی نهادها هم لوگو داده باشند و حمایت نکرده باشند، اما به هر حال حمایت بوده است. برخی هم کمک کرده باشند و لوگو نداده باشند.

این روند باعث می‌شود که ما بودجه خود را هدفمند کنیم، چراکه بخشی از بودجه جشنواره که خود ما هم آن را طی سالیان پرداخت کردیم، هزینه اردوکشی است. هزینه رفت و آمد و اسکان و ... هزار مشغله ذهنی و مالی ایجاد می‌کند. در حالی که ما با ایجاد اجرای عموم می‌توانیم کاری کنیم که طی یک سال 100 اجرا داشته باشیم که هرکدام بین 15 تا 30 اجرا داشته باشند. خوب، این اتفاق بزرگی است. البته سال گذشته 30 اجرا بوده و در تهران اکنون نزدیک 15 تا 16 اثر آماده اجرا داریم.

انگیزه دادن به استان‌ها برای ما اهمیت بیشتری دارد

در بخش بین‌الملل هم ما یک سال این کار را کردیم، اما دیدیم زود است و هنوز گروه‌های خارجی در عرصه تئاتر مقاومت حرفی برای گفتن ندارند. لذا ما تلاش را بر این مسئله متمرکز کردیم که گروه‌های خودمان را که نمایش‌های قابل قبولی دارند به کشور‌های دیگر بفرستیم. رایزنی‌هایی داشته‌ایم، هم با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و هم با خود کشورها که آمادگی در این حوزه دارند، اما فعلاً نقطه کلیدی و اصلی ما این نیست.

در نتیجه ممکن است ما دو روز بیشتر مراسم اجرایی جشنواره نداشته باشیم، یعنی در یک روز تعدادی نمایش برگزیده اجرا بروند و یک روز هم مراسم اختتامیه و نمادین جشنواره را برگزار می‌کنیم. تلاش ما این است که آثار باکیفیت هم در شهرستان‌ها اجرا بروند و هم امکان اجرای عموم در تهران را داشته باشند. علاوه بر این در استان‌های دیگر هم همین‌طور است. تلاش داریم نمایش‌های بین‌استانی را هم راه بیندازیم تا استان‌ها با یکدیگر تبادل آثار را داشته باشند.

تلاش ما این است که به استان‌ها انگیزه بیشتری بدهیم، چراکه در استان‌ها منابع مالی خوبی وجود دارد و امکان حمایت از تئاتر فراهم است که متأسفانه استفاده مطلوب از‌ آن نمی‌شود. در صورتی که معاونت فرهنگی هنری بسیج،‌ ارشاد، بسیج هنرمندان و حوزه هنری استان‌ها دست در دست هم بدهند می‌توانند اتفاق خوبی را رقم بزنند. ما در دوره‌های سال 81، 82 تئاتر دفاع مقدس جشنواره‌های منطقه‌ای برگزار می‌کردیم و این اتفاق تنها با حمایت خود استان‌ها صورت می‌گرفت و شاید ما یک‌دهم بودجه آن را تأمین می‌کردیم، این نوع کار باعث می‌شد استان‌ها انگیزه بیشتری بگیرند.

ما به‌دنبال این نیستیم که اگر به یک روش رسیدیم تنها آن را دنبال کنیم، سال گذشته حوزه دفاع مقدس بیشترین فعالیت را در عرصه تئاتر داشته است. البته دوستان مرکز هنرهای نمایشی هم ــ طبق مذاکراتی که مدیرعامل انجمن داشتند ــ گویا استقبال خوبی کرده‌اند.

تسنیم: خیلی‌ها موافق «برآیند» هستند، اما اینکه این برآیند جریان‌ساز هم باشد، مهم است. می‌توانید میزان بودجه‌ای را که قرار است برای تئاتر مقاومت هزینه شود، اعلام کنید؟

میزان بودجه ما که یک مسئله طبقه‌بندی شده است.

با توجه به نوع کار، از 5میلیون تا 50میلیون از آثار نمایشی حمایت می‌کنیم

تسنیم: خوب، بنیاد روایت تا چه‌میزان می‌تواند از هنرمند حمایت مالی کند تا نمایش خود را روی صحنه ببرد؟

نوع بودجه دادن به آثار متفاوت است و بنا به شرایط کار و استان و عوامل بودجه تعیین می‌شود، مثلاً ما از 5میلیون تومان شروع می‌کنیم، اما خوب، امکان دارد نمایشی هم روی صحنه برود و پرهزینه باشد، طبیعتاً ما هم میزان حمایت خود را افزایش می‌دهیم.

تسنیم: گفته شده تا سطح 40 تا 50 میلیون تومان هم حمایت مالی می‌کنید.

اگر کاری باشد که با شرایط امروز که در حوزه مقاومت رخ می‌دهد باشد، حتماً حمایت می‌کنیم. بالاخره کنار منابع مالی خودمان، قدرت رایزنی هم داریم، چراکه دیگر نهادها هم از کار خوب استقبال می‌کنند. گاهی اوقات یکی از مشکلات ما همان کار خوب است، کار زیاد انجام می‌شود، اما بعضی کارها باعث می‌شود که دیگر نهادها هم خود را در اجرای آن سهیم بدانند.

همه می‌گویند ما اول باشیم

تسنیم: در بحث تجمیع کارهای دفاع مقدسی در عرصه تئاتر چه کرده‌اید؟ متأسفانه شاهد هستیم برخی نهادهای هم‌سو با شما مرکز هنرهای نمایشی درست می‌کنند، برخی نمایش در مورد بیداری اسلامی می‌سازند که بیش از آنکه بخواهد حرف خوبی را بزند همه‌چیز را به‌تمسخر می‌گیرد و نمونه‌های این‌چنین که خودتان به‌خوبی واقف هستید، متأسفانه هدف یکی است اما هر نهادی دوست دارد لوگوی خودش دیده شود.

ما معمولاً وقتی شورای سیاستگذاری خود را تشکیل می‌دهیم از همه این نهادها دعوت می‌کنیم و از نقطه نظرات و کمک‌های آنها استفاده می‌کنیم، البته در زمینه همکاری مادی از جشنواره قبلی به این طرف به هیچ عنوان همکار و همراهی نداشته‌ایم و هیچ‌کس به ما کمک نکرد. البته منظور من این نیست که آنها کار نکردند، بلکه هیچ‌گاه کار آنها با ما موازی نبوده است. البته استان‌ها که خوشبختانه طی این اجراهای عمومی همکاری خوبی داشتند و گویا در استان‌ها همدلی و هم‌زبانی خیلی بیشتر از مرکزیت سازمانی است.

درباره این دوستانی که گفتید متاسفانه تاکنون نتوانسته‌ایم با این دوستان بر سر یک موضوع مشخص به توافق برسیم و همیشه یکی از دعاهای ما این بوده است که این اتفاق رخ بدهد. بدون شک ظرفیت‌های بسیار خوبی در تجمیع این اتفاق وجود دارد که اگر دستمان را در دست یکدیگر بگذاریم اتفاقات بزرگی در حوزه تئاتر مقاومت شکل می‌گیرد، اما متأسفانه موانعی وجود دارد و یکی از آنها منیت‌های سازمانی است، همه می‌گویند ما اول باشیم، البته ممکن است بنده انتظار داشته باشم جشنواره تئاتر مقاومت چون متولی‌اش ما هستیم دیگر دوستان هم به‌کمک ما بیایند، طبیعتاً دوستان هم انتظار دارند ما هم به‌کمکشان برویم، مثلاً ما بارها شده است که جریان‌های تئاتر دانشگاهی را حمایت کرده‌ایم، اما زمانی که ما انتظار داریم این همیاری وجود ندارد.

تسنیم: یکی از همین جشنواره‌ها که می‌تواند در صورت تجمیع با جشنواره شما اتفاق بهتری را شکل دهد، جشنواره فتح خرمشهر است.

این جشنواره داستانی دیگر دارد که جزئیات آن را آقای مسافرآستانه و پارسایی به‌خوبی می‌دانند. علت جدی شدن این جشنواره که از گذشته استانی برگزار می‌شد، این بود که در دوران تعطیلی جشنواره تئاتر دفاع مقدس، وزارت ارشاد گستره آن را بیشتر کرد و تبدیلش کرد به یک جشنواره ملی و حتی یک سال هم کلمه بین‌المللی را به آن اضافه کردند.

از زمانی که جشنواره تئاتر مقاومت به‌جای جشنواره دفاع مقدس دوباره کارش را شروع کرد، دوستان قول دادند که کم‌کم جشنواره فتح خرمشهر را دوباره در حوزه منطقه‌ای خودش برگزار کنند.

از وزارت ارشاد گله‌مند هستیم

متأسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌صورت جدی پای کار ما نیست، جشنواره قبلی آقای مرادخانی روی سن رفتند و گفتند که تئاتر مقاومت یکی از مأموریت‌های‌شان است، اما تاکنون هیچ‌نوع همکاری نه دیده‌ایم و نه شنیده‌ایم، هیچ‌گاه در عمل اتفاقی رخ نداده است و ما گله‌مند هستیم، چراکه معاونت سینمایی در برگزاری جشنواره به ما کمک کرد. آقای ایوبی همراهی داشتند و واقعاً حضور پیدا کردند؛ اما در حوزه تئاتر و تجسمی به هیچ عنوان ولو یک ریال به ما کمک نشده است.

ما از بسیاری از نهادها از جمله ارشاد صرفاً انتظار کمک معنوی نداریم، ما به یک نهاد مردمی وصل هستیم که اگر همان‌ها یک دعا برایمان بکنند، کافی است.

پول اضافه‌کاری نیروهای وزارت ارشاد را ما دادیم

تسنیم: امکاناتی چطور؟

آقای مرادخانی البته سالن‌های تئاتر را به ما رایگان دادند، اما خوب، این وظیفه جاری است. البته پول اضافه‌کاری نیروهای وزارت ارشاد را ما دادیم.

اخیراً هم بنده با وزیر ارشاد جلسه داشتم و در آنجا گفتم که ما انتظارمان از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خیلی بیشتر از این حرف‌ها است. حتی انتظارمان از صدا و سیما بیشتر از اینها است، گاهی دوستان فکر می‌کنند ما یک مجموعه کاملاً تجاری هستیم و کار برای جیب خودمان انجام می‌دهیم؛ ما برای نظام کار می‌کنیم و پشتیبان اصلی ما بسیج است، بسیجی که با این‌همه گستردگی در کشور، وقتی ما می‌خواهیم از بسیج بودجه بگیریم، واقعاً چقدر می‌تواند به ما کمک کند.

سالن اسوه در عرصه تئاتر فعال است

تسنیم: سالن اسوه را فعال نمی‌کنید؟

اسوه فعال است.

تسنیم: یعنی در اسوه طی دو سال اخیر نمایش‌های مختلفی روی صحنه رفته است؟

احتمالاً به شما نمی‌گویند، اما اجرا داشته‌ایم. سالن اسوه چندمنظوره است، ما الآن سینما روایت را آنجا داریم، درباره تئاتر هم به دوستان گفته‌ایم. اما حرف ما با دوستان این است که کار نمایشی در حوزه مقاومت هرچه باشد مشکلی نیست، البته شرط دارد، شرطش این است که تبلیغات مناسب داشته باشد و مخاطب را به این سالن بیاورند.

طاهری هم متأثر از مدیریت کلان مجموعه‌اش بود و اتفاقی رخ نداد

تسنیم: خوب، یک سالن باید اجرای مستمر داشته باشد تا شناخته شود.

ما قراردادی را با آقای حسین طاهری بستیم که در این سالن نمایش‌هایی روی صحنه برود، اما هیچ اتفاقی رخ نداد. آقای طاهری هم متأثر از مدیریت کلان همان مجموعه بود. اخیراً به آقای رفیعی گفتم: "شما هرزمان کاری داشتید که بتواند انتظارات را برآورده کند سالنش از ما"، حتی من طرحی مانند سینما روایت را برای تئاتر پیشنهاد دادم که حتی نشست نقد و بررسی نمایش‌های دیگر، نمایش‌نامه‌ها و از این دست کارها داشته باشد که استمرار داشته باشد.

تسنیم: به‌عنوان سؤال پایانی، به‌نظر شما جشنواره تئاتر مقاومت قابلیت سالانه شدن دارد؟

در تئاتر امکان تولید آثار راحت‌تر و کوتاه‌تر است، اما نیازمند منابع مالی مناسب و پشتیبانی جدی است، اگر این دو مسئله مهم حل شود، به‌نظر من جشنواره می‌تواند سالانه شود. اما به‌نظر من اگر تلاش کنیم جشنواره دوسالانه برگزار شود و سعی کنیم در تولید آثار غنی‌تر را به اجرا بفرستیم، بهتر است.

* * *

تصاویر زیر لیست اجراهای عمومی است که با حمایت انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس روی صحنه رفته‌اند، نمایش‌هایی که جلوی آنها توضیحاتی نوشته نشده، اجرا شده‌اند و دیگر آثار با توجه به توضیحات در اولویت اجرا قرار دارند:

لیست اجراهای تهران: