ضرورت نظارت بر مطب های غیر مجاز طب سنتی

به گزارش بولتن نیوز، این گزارش که بخش دوم آن در روز دوشنبه هجدهم خرداد 1394 هجری خورشیدی به قلم صدیقه توانا انتشار یافت، می افزاید: چاره ای نداشت جز آنکه یک پماد ضدحساسیت همیشه به همراه داشته باشد و به محض شروع خارش، از آن پماد استفاده کند تا به صورت مقطعی دردش تسکین یابد اما همین چند روز پیش بود که به سفارش یکی از دوستان و حتی پزشک عمومی که برای نوشتن نسخه و پماد مورد نظر، به او مراجعه کرده بود، تصمیم گرفت حجامت کند. به گفته خودش به محض آنکه حجامت را انجام داد، نه از جوش های قرمز رنگ خبری بود و نه از خارش شدید پشت دست.

تغییر نگاه مردم به طب

امروزه عرصه علم پزشکی به واسطه مواجهه با مسائل جدید در حوزه های بهداشتی، درمانی، تحولات فرهنگی، فلسفی و همچنین ناتوانی در اداره و درمان بسیاری از بیماری ها دستخوش تحولات اساسی گشته است. هم اکنون رویکرد مردم از نگاه تک بعدی به سمت مراقبتهای طب مکمل و جایگزین و روش های درمانی طب سنتی و به عبارتی کل نگر تغییر یافته است. مطالعات متعدد گویای آن است که بین 80 تا 96 درصد مردم، گرایش به استفاده توأمان از خدمات پزشکی مدرن و پزشکی کل نگر و سنتی دارند، بنابراین شایسته و ضروری است که مسئولان دستگاه ها و نهادهای بهداشتی-درمانی، درصدد تدوین یک نظام خدمات بهداشتی-درمانی جامع باشند که بتواند نیازهای زیستی، روانی، اجتماعی و فرهنگی افراد را در یک سیستم یکپارچه و هماهنگ تامین نماید.

طاهره نرگسی به گفته خودش 5-6 سالی می شود که دیابت دارد و به شکل عامیانه می گوید ما هم قندی شدیم. وقتی از وی در مورد میزان مصرف داروهای قندش در طول روز می پرسم می گوید: «من خودم پرستار بازنشسته هستم و خیلی اعتقادی به داروهای شیمیایی ندارم. قبلا فقط از عطاری دارو می خریدم، هندوانه ابوجهل و گزنه و دال عدس و چند گیاه دیگر را ترکیب کرد و می جوشاندم و سه وعده در روز می خوردم، اما الان چون خیلی عصبی می شوم و قندم زیاد بالا می رود نزد پزشک غدد رفتم و او توصیه کرده که حتما قرص مصرف کنم و این کار را علی رغم میل باطنی ام انجام می دهم، البته داروهای گیاهی ام را قطع نکرده ام چون خیلی بهتر از داروهای شیمیایی است.»

فرش های ماشینی و ترک کف پا

منتظر دریافت نسخه از داروخانه، روی صندلی نشسته بودم. صحبت یک مادر و دختر توجهم را به خود جلب کرد. زن سن و سالی هم نداشت ولی از ترک های عمیق کف پایش به شدت نالان بود. تن صدایش کمی بلندتر از حد معمول بود و توجه منتظران در صف دارو را به خود جلب می کرد. خانمی میانسال با موهای سفید از رنج روزگار لبخند می زد و رو به این دو خانم گفت: تمام این ترک های پا از فرش های ماشینی است که در زیر پاهایمان انداخته ایم یا از همین سرامیک ها و کف پوش ها است. زمان قدیم ما از نمد و فرش های دستباف استفاده می کردیم اما الان همه می گویند این چیز ها ده مده شده است.

اعتقادی به طب سنتی نداشتم اما

در سال 83 به دلیل بیماری قلبی در یکی از بیمارستان های خصوصی عمل قلب باز انجام دادم و یک سال بعد به دلیل مشکل قلبی مجددا به دکتر مراجعه کردم دستور آنژیوگرافی داد. بنده نه پول عمل را داشتم و نه آنکه طاقت و تحمل افسردگی و سرخوردگی دوران پس از عمل را، در کمال ناباوری و بی اعتمادی به طب سنتی با مرکز تحقیقات طب سنتی حجامت ایران آشنا شدم. با چند توصیه ساده دکتر طب سنتی از عمل آنژیوگرافی نجات پیدا کردم و تمام عروق گرفته قلبم خوب شد. این صحبتهای آقای جلال مقدس زاده 57 ساله است که یک تجربه کاملا موفق از طب سنتی دارد.

وی درگفت وگوی تلفنی با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه با خوردن چندین داروی ساده از جمله ارده، عسل و حجامت و گفتن 64 بار ذکر یا حی و یا قیوم در طول روز در توضیحات بیشتری می گوید: «صادقانه می گویم در ابتدا هیچ اعتقادی به این طب نداشتم ولی وقتی از روی ناچاری سراغ این طب رفتم نتیجه آن را به چشم خود مشاهده می کنم.» مقدس زاده در ادامه می گوید:«2ماه قبل هم به علت تنبلی در ادامه درمانم دچار گرفتگی عروق قلبم شد که به مطب طب سنتی رفتم و با یک زالودرمانی غلظت خونم برطرف شد و مشکل تنگی نفسم هم رفع شد. الان هم از عرقیات گیاهی و دم نوش های مخصوص می خورم و حالم به لطف خداوند خیلی خوب است.»

طب سنتی بهترین درمان، کمترین عارضه

مکتب طب سنتی ایرانی، شامل مجموعه ای از منابع تفکری، اجتماعی و تعاریف خاصی است که بر پایه شناخت مزاج افراد و اعتدال در اخلاط چهارگانه بنا شده است و بر تارک آن بزرگانی چون ابوعلی سینا، رازی، عقیلی، خراسانی، جرجانی و بسیاری دیگر از نام آوران و حکمای عرصه طب می درخشند.

انتخاب بین طب سنتی و طب نوین همواره یکی از بحث های چالش برانگیز پزشکی در ایران بوده است. دکتر مصطفی حیدرنژاد متخصص طب سنتی در گفت وگو با گزارشگر کیهان در پاسخ به این سؤال که طب سنتی یا طب نوین؟ این طور پاسخ می دهد: «دنیای امروز یک واژه دارد و آن پزشکی و طب است. در بحث پزشکی و طب ما می خواهیم این کار را انجام دهیم، ما بهترین خدمت، بهترین نتیجه، کمترین عارضه و در دسترس ترین درمان را استفاده می کنیم.»

این متخصص طب سنتی می گوید: «ما باید معیارهایی را به دست مردم بدهیم که سره را از ناسره جدا کنند، زیرا طب سنتی که ما از آن صحبت می کنیم، طب سنتی سلامت نگر و پژوهش محور است و دو معیار مهم در توسعه سطح سلامت جامعه یعنی پیشگیری از بیماری ها و افزایش سطح کیفی همان سلامت پژوهش محوری را با تمام نقاط ضعف و قوت خود ارائه می دهد.»

از وی می پرسم نقطه نظر وزارت بهداشت در مورد طب سنتی چیست؟ چون ظاهرا به نظر می رسد این دو طب مقابل هم قرار دارند، حال آنکه ما هرگز نمی توانیم منکر پیشرفت های وسیع در علم طب نوین شویم. دکتر حیدرنژاد می گوید: «وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مخالف طب سنتی نیست و به همین دلیل دانشکده های طب سنتی را تأسیس کرده و آئین نامه ای برای سلامت طب سنتی تدوین شده و در اختیار دانشگاه ها قرار گرفته تا کسانی که صلاحیت دارند بتوانند مجوز بگیرند و وارد عمل شوند. اما افرادی هم هستند که هیچ گونه صلاحیت و مدرکی ندارند و قارچ گونه از زمین سبز می شوند و به این درمان می پردازند. وی تاکید می کند: «درمان و آموزش فقط در صلاحیت وزارت بهداشت است. هر کس می خواهد در این زمینه ورود پیدا کند باید از طریق وزارتخانه اقدامات خود را انجام دهد و مجوزهای لازم را بگیرد.»

همان طور که در قسمت اول گزارش توضیح دادیم برای روشن تر شدن این مسئله و پزشکانی که بدون مجوز اقدام به تأسیس کلینیک طب سنتی می کنند با دکتر خدادوست معاون طب سنتی در وزارت بهداشت نتوانستیم مصاحبه ای انجام دهیم، متأسفانه در این شماره هم علی رغم تماس های مکرر تا لحظه چاپ گزارش موفق به صحبت با ایشان نشدیم و تلاش گزارشگر کیهان برای شنیدن و چاپ دلایل ایشان نسبت به بی توجهی به آئین نامه سیاست سلامت کشور که از سوی مقام معظم رهبری در سال 91 ابلاغ شده بود، بی نتیجه ماند.»

دغدغه قلبی رهبر

توجه به طب ایرانی - اسلامی

مقام معظم رهبری در سخنانی در مورد اهمیت و توجه به طب سنتی فرموده اند: دغدغه قلبی امروز من - طب اسلامی - ایرانی است، به آن بپردازید.

خوشبختانه راز و رمزهای طب اسلامی، امروز به برکت نظام جمهوری اسلامی آشکار شده و این طب قوت گرفته است.

برای اطلاعات دقیق تر از آئین نامه سیاست سلامت کشور که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، با محسن عالی، دانشجوی پزشکی طب سنتی از ارمنستان معادل دکترای طب سنتی از دانشگاه تهران گفت وگویی انجام داده ایم. وی در توضیحاتی در مورد این سیاست و دلایل کوتاهی وزارت بهداشت در مورد اجرای این آئین نامه می گوید: «معاونت درمان و آموزش، وزارت بهداشت موظف است از افراد متخصص و خبرگان و پزشکان فعال در این رشته آزمون گرفته و سپس برای آنها مجوز صادر کند تا از ورود قارچ گونه این مطب های بدون مجوز جلوگیری شود.»

وی با اشاره به اینکه بهداشت جهانی در سال 2005 به تمام وزارتخانه های بهداشت در کل دنیا ابلاغ کرد که به سمت طب سنتی بروند خاطرنشان می کند: «الان در اکثر کشورهای دنیا مثل آمریکا، چین، هند و... برنامه های طب سنتی خود را به صورت دقیق و مدون دنبال می کنند، طب سنتی الان در تمام دنیا همه گیر شده است و ما نباید عقب باشیم و اگر برای احیای طب سنتی در کشور فکری نشود بناچار تا چند سال آینده شاهد واردات طب سنتی و داروهای گیاهی از کشورهایی مثل چین و کره جنوبی خواهیم بود.»

دکتر عالی با اشاره به اینکه خبرگان دارای سابقه و تجربه در مورد طب سنتی پس از گذراندن دوره های مدون آموزش و آزمون مرتبط با دوره با تایید معاونت آموزش وزارت بهداشت و در محدوده معینی می توانند نسبت به ارائه طب سنتی اقدام کنند، می گوید: «در دولت قبلی گواهی خبرگان تنها به 6 نفر در کشور داده شد و قرار شد کسانی که ادعای دکترای طب سنتی می کنند در معاونت آموزش وزارت بهداشت آزمون داده و مدرک بگیرند که متاسفانه دیگر این اتفاق نیفتاد و با گذشت 4 سال از صدور این آئین نامه، کسی آن را اجرا نمی کند.»

عالی در ادامه با اشاره به اینکه مردم الان به طب ایرانی - اسلامی اعتماد لازم را پیدا کرده اند و علاقه مند هستند می گویند: «اگر وزارت بهداشت مکانی را جهت دریافت مجوز به پزشکان طب سنتی ندهد، مردم حتی به خانه ها جهت مداوا مراجعه می کنند و شاید تا چند سال آینده شاهد فرار خبرگان طب سنتی به خارج از کشور باشیم ضمن آنکه پزشکان برای درمان بیماران خود قسم نخورده اند که فقط از طب کلاسیک استفاده کنند بنابراین از طب های مکمل و سنتی هم برای نجات جان بیماران خود استفاده می کنند همچنین اکثر پزشکان طب سنتی در دانشکده طب سنتی آموزشهای لازم را دریافت کرده اند.»

شناخت مزاج

یکی از مبانی و اصول مهم طب سنتی (ایرانی - اسلامی) این است که طبیعت بدن هر یک از انسانها دارای مزاج خاص خود است و وظیفه طبیب این است که با شناخت این مزاج با تدابیر بهداشتی در مورد نوع غذا و نحوه زندگی و محیط و شغل شخص، سلامتی او را به بهترین و معتدل ترین حالت حفظ نماید تا شخص از نظر جسمی و روحی در بهترین شرایط باشد و هنگام بیماری مهم ترین وظیفه درمانگر این است که مزاج بدن و عضو درگیر را به حالت طبیعی و اصلی خویش برگرداند.

دکتر حسین روازاده محقق و پژوهشگر طب سنتی در عین حال که در خلال مصاحبه توصیه های بهداشتی را هم به ما گوشزد می کند و ما را از مزایای این علم بهره مند می سازد، در خصوص طب ایرانی - اسلامی می گوید:

«این طب هم مثل حوزه است و در برخی مواقع اختلاف نظرهایی در آن بین اطباء دیده می شود، ولی چون نو پا است نیاز به حمایت و تفاسیر بهتر و بیشتری دارد.

به او می گویم آیا فکر نمی کنید سلامتی مردم در این بین به مخاطره بیفتد؟ می گوید: «صددرصد مخالفم که در این طب ایرانی - اسلامی صدماتی به مریض وارد شود. چون صدماتی که در طب نوین به بیماران بر اثر مصرف زیاد داروهای شیمیایی و عوارض آن وارد می شود، خیلی بیشتر و نگران کننده تر است.»

دکتر روازاده با اشاره به اینکه مثلا شاید مصرف گوشت شتر در فردی عارضه ای ایجاد کند ولی او را کور نمی کند و از پا نمی اندازد، در توضیح بیشتر این مسئله می گوید: «طب ایرانی - اسلامی در حال شکل گیری است و نیاز به آن دارد که قدرت بگیرد و تقویت شود. متاسفانه در طب امروز خیلی درمان مطلق و قطعی وجود ندارد چون با مصرف یک داروی شیمیایی شاید یک درد را خوب کنیم ولی به بخش دیگری از بدن صدمه می زنیم... به دکتر روازاده می گویم ضعف در ترویج و تقویت طب ایرانی - اسلامی در کجاست؟ آیا وزارت بهداشت نباید حمایتهای بیشتری از این طب نوپا نماید؟ تاملی می کند و در پاسخم می گوید: «البته وزارت بهداشت ما نسبت به همه جای دنیا که شرایط سیاسی ما رادارند خیلی خوب عمل کرده است ولی کافی نیست. چرا که دستهای پنهانی که دو قرن گذشته با برنامه ریزی این نوع علم را نه فقط در این رشته، حذف کردند و به فراموشی سپردند، همان ها هم راهکارهای لازم برای عدم بازگشت این فرهنگ را در نظر گرفتند، اما کار ما چون ارتباط مستقیم با سلامتی مردم دارد و ما به میلیونها مردم آن را هدیه کردیم، استقبال خوبی از آن شده است ولی ما دنبال حمایت بیشتر مسئولان وزارت بهداشت هستیم.»

از وی می پرسم آینده این طب را چگونه می بینید؟ صراحتا می گوید: آینده این طب را احادیث و روایات روشن کرده اند. طب نوین نیاز به پاکسازی دارد.

وی می گوید: «الان طب ما طب کلینیکی شده است تا تکنیکی. عده ای طب نوین را با پاراکلینیک جایگزین کردند - تمام معاینات افراد مثل معاینه از چشم، سر،... همه توسط دستگاهها انجام می گیرد، الان طب ما به طب دستگاهی بدل شده و دستگاه تصمیم می گیرد و ما مخالف این موضوع در طب سنتی هستیم.»