نمایشگاه کتاب یا غرفه‌هایی برای سودجویی؟!

به گزارش بولتن نیوز، این نمایشگاه‌ها، در سال‌های گذشته بیشتر به گونه‌ای مغایر با ماهیت اصلی آن برگزار شدند تا آنجا که به جای ویترینی جهت معرفی آثار جدید ناشران، تنها به محلی برای عرضه کتاب‌‌های آموزشی و کمک آموزشی تبدیل شده‌اند. از طرفی، شاید هزینه‌های حضور در این نمایشگاه‌ها بسیاری از ناشران را بر آن داشته تا به شکل غیر مستقیم و از طریق پخش کنندگان کتاب در آن حضور داشته باشند؛ چرا که در اوضاع اقتصادی و مشکلات چاپ و نشر در سال‌های اخیر هزینه‌های ایاب و ذهاب و اقامت هم بار سنگینی بر دوش ناشران متحمل می‌کند و همین امر سبب تغییر کارکرد نمایشگاه به محلی صرفا برای فروش کتاب شده است.

نمایشگاه کتاب، راهی برای جبران هزینه برخی ناشران

مهدی نصیرزاده، رئیس اتحادیه تعاونی ناشران خراسان رضوی در خصوص نمایشگاه‌های بین المللی و استانی کتاب در کشور می‌گوید: نمایشگاه‌ها باید در قالب کلی اقتصاد کشور بررسی شود؛ در سال‌های اخیر برخی از ناشران با شرکت در نمایشگاه تنها به دنبال فروش به منظور جبران هزینه‌هایشان بوده‌اند.

وی می‌افزاید: نمی‌توان از کسی که با جزئی‌ترین مشکلات و تامین هزینه‌ها مواجه است، توقع داشت افق‌های دورتری جدای از فروش را مد نظر قرار دهد چرا که باید پاسخگوی هزینه‌ها و انبارهای کتاب‌هایی که در حال خاک خوردن هستند نیز باشد و همین مسئله سبب می‌شود تا نمایشگاه‌ها کارکرد اصلی خود را از دست بدهند.

نصیرزاده، فروش صرف را یکی از ایرادات وارد به نمایشگاه کتاب دانسته و می‌گوید: نمایشگاه‌های امروز از رونمایی کتاب، حضور مترجم و نویسنده کتاب و جلسات نقد و بررسی و پرسش و پاسخ پیرامون کتاب‌ها بی‌بهره بوده یا بسیار محدود است؛ باید نمایشگاه کتاب از این حالت خارج شود یا لااقل به صورت نصفه نمایشگاه و نصفه فروشگاه کتاب تبدیل شود.

کارکردی به دور از شأن نمایشگاه

وی با اشاره به نمایشگاه کتاب فرانکفورت که جنبه فروش کتاب در آن بسیار پایین است، ابراز می‌کند: در این نمایشگاه بیشتر به ارتباط میان نویسندگان، ناشران و مخاطبان و امکان تبادل نظر و پرسش و پاسخ در خصوص آن توجه شده است، در حالی که نمایشگاه‌های کتاب ایران کارکردی غیر از این دارند.
حضور نویسندگان در نمایشگاه‌های کتاب بعد از معرفی اثرشان از طریق ویترین ناشران و برگزار جلسات پرسش و پاسخ پیرامون آن و برقراری ارتباط مستقیم میان مخاطب و مولف یا مترجم اثر یکی از کارکردهای‌ است که در نمایشگاه‌های کتاب جایش خالی است تنها گاهی در برخی از نمایگاه‌ها در مراسم اختتامیه کناب سال معرفی می‌شود.

منیره هاشمی، از نویسندگان جوان کشور که تاکنون بیش از ۲۰ عنوان کتاب داشته هم در خصوص نمایشگاه‌های کتاب می‌گوید: نمایشگاه‌ها در سال‌های اخیر کارکرد اصلی خود را از دست داده و بیشتر به فروش توجه داشته اند و جای ناشران قوی و آثار خوب آن‌ها و همچنین نویسندگان و ارتباط مستقیم با مخاطبان در آن خالی بوده است.

مهدی تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده نوین هم در این خصوص معتقد است که عملکرد نمایشگاه‌های کتاب در چند سال اخیر بسیار ضعیف بوده و بیشتر منبع کسب درآمد برای خیلی‌ها به شمار رفته، چرا که بعضا شاهد بوده‌ایم به جای اختصاص فضای کافی به موسسات انتشاراتی غرفه‌های نمایشگاه به شرکت‌هایی واگذار شده که کاری کاملا خارج از چاپ و نشر و تولید کتاب داشته‌اند.

غرفه‌ای برای سودجویی اقتصادی

وی، یکی دیگر از ایرادات وارده را عدم حضور ناشران خارجی دانسته و عنوان می‌کند: تنها غرفه‌هایی به یک یا چندین نمایندگی واگذار شده و آن‌ها هم تنها چند کتاب خارجی با تالیف و ترجمه گذاشته و بیشتر به عنوان غرفه‌ای برای سودجویی و کسب درآمد از آن استفاده می‌کنند تا نمایش کتاب‌های روز دنیا.

تیمورزاده، با بیان اینکه نمایشگاه‌های بین الملل کتاب بعضا به یک بازار مکاره مبدل شده است،
می‌گوید: هر ساله اعلام می‌شود که هر ناشر کتاب‌های تولیدی خود را به نمایشگاه بیاورد، ولی چون نظارت دقیقی در این زمینه انجام نمی‌شود هر شرکت کننده هر کتابی دارد می‌آورد و به کتاب‌های خود بسنده نمی‌کند چرا که تنها به دنبال کسب درآمد است.

شاید یکی دیگر از ضعف‌های نمایشگاه‌ها در سال‌های اخیر، جایگاه کمرنگ کتاب‌های تخصصی برای فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی بوده است و به گفته بسیاری از کار‌شناسان، این نمایشگاه‌ها عمدتا فروشگاه کتاب‌های کنکور، کمک آموزشی و رمان بوده‌اند تا ویترینی برای معرفی تالیفات جدید و مورد نیاز اهل مطالعه، عده‌ای هم معتقدند نمایشگاه‌های کتاب بیش از آنکه سبب رونق چاپ و نشر و معرفی کتاب‌ها شود برای فست فود‌ها و شرکت‌های تبلیغاتی و اپراتورهای تلفن ود آور بوده است.

مهدی نجفی، مدیر بازرگانی انتشارات جمال قم هم به عدم جایگاه حق کپی رایت در نمایشگاه‌های بین المللی کتاب اعتراض کرده و می‌گوید: در حالیکه حق کپی رایت می‌تواند سیستم نشر را در کشور ارتقا بخشد، متاسفانه در نمایشگاه‌ها ما حق کپی رایت نداریم و این یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های موجود است، چرا که جایگاه خاصی هم برای آن تعریف نشده است تا در عرصه بین المللی مطرح شود.

عدم تبلیغات و معرفی درست نمایشگاه‌ها در سال‌های اخیر

نجفی، عدم تبلیغات درست را ایراد بزرگ دیگری می‌داند که سبب ضعف در عملکرد نمایشگاه‌های کتاب شده است و ادامه می‌دهد: بسیاری از مردم بعد از اتمام نمایشگاه یا در روزهای پایانی متوجه برگزاری آن می‌شوند، زمانی که نمایشگاه رو به تعطیلی است یا از وجود بسیاری از کتاب‌ها در نمایشگاه اطلاعی ندارند و شاید به همین علت از تعداد مراجعات آن‌ها کاسته می‌شود.

نجفی هم مانند تیمورزاده، بخش بین الملل نمایشگاه را بسیار ضعیف دانسته و می‌گوید: در این بخش به درستی کار نشده و حضور ناشران بین المللی در نمایشگاه‌ها بسیار کمرنگ است.

محمد شهری، مدیر مسئول انتشارات دستور هم در جایی ضمن اشاره به کارکرد ویترینی نمایشگاه برای معرفی آثار عنوان کرده بود: حضور ناشران در نمایشگاههای کتاب به لحاظ مالی خروجی قابل قبولی ندارد، حتی در مواردی موجب ضرر ناشر نیز می‌شود.

شاید گرانی کتاب‌ها در اثر مشکلات چاپ و نشر در یکی دو سال گذشته هم عامل مهمی بر کم رغبتی عمومی و عدم استقبال مناسب از نمایشگاه‌های شده باشد هر چند وزارت فرهنگ و ارشاد هر ساله تهیلات فراوانی برای خرید کتاب برای اقشار مختلف دانشجویان و دانش آموزان که بنیه مال پایین تری داشته و نیاز بیشتری به کتاب دارند فراهم می‌کند ولی با هم قیمت بالای کتاب‌ها می‌تواند توجه مناسبی برای عدم حضور عده بیاری از مردم در نمایشگاه‌ها باشد.

 منبع: نشریه سپهر غرب استان همدان