عشوه‌گری "آخرین دیکتاتور اروپا" برای غرب

اخیرا رهبران ارشد اتحادیه اروپا با الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس که از 1994 با "سلطه آهنین" کنترل امور کشورش را در دست دارد، دیدار کردند. با وجود اینکه آخرین سفیر آمریکا هفت سال پیش از این کشور اخراج شد، اما رهبران ارشد وزارت امور خارجه آمریکا به این کشور سر می‌زنند. هفته گذشته نیز رهبران بلاروس در نشست اتحادیه اروپا شرکت کردند که هدف از برگزاری آن کمک به کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی برای دور شدن از روسیه و ایجاد روابطی مستحکم‌تر با اروپا بود.

مقام‌های غربی در حال رسیدن به این نکته هستند که منزوی کردن بلاروس به سادگی آن را به سمت روسیه و نزدیک شدن به آن سوق می‌دهد. لوکاشنکو پس از دور شدن از روسیه بر سر سیاست‌های خشن آن در قبال اوکراین، تمام توجهات را به سمت خود جلب کرد. وی به موفقیت‌های دیپلماتیک خود مباهات کرد و این در حالی است که همچنان موضعی سختگیرانه در قبال اپوزیسیون به ستوه آمده کشورش دارد. حتی اکنون اپوزیسیون بلاروس هم برای تحت فشار گذاشتن لوکاشنکو بسیار محتاطانه عمل می‌کند چراکه هراس دارد روسیه از هرگونه آشوبی به نفع خود استفاده کند؛ درست همان اتفاقی که در اوکراین رخ داد.

بهبود روابط بلاروس با غرب نشانه‌ای از تغییر اتحاد در اروپاست، آن هم پس از یک‌سال درگیری خونبار در این قاره که از زمان جنگ‌های بالکان در دهه 1990 بی‌سابقه بود. تصرف شبه‌جزیره کریمه به دست روسیه اولین تصرف اراضی در خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم بود و همین امر همسایگان روسیه را به وحشت انداخت که شاید آنها نفر بعدی باشند. در این میان بسیاری از رهبران به دنبال راهی برای محافظت از خود بودند و راهی میانه میان عدم تحریک روسیه مسلح به سلاح اتمی و ایجاد روابط با کشورهای دیگری که می‌توانند به آنها کمک کنند، پیدا کردند.

لوکاشنکو متعهد شده است که روسیه همواره مهم‌ترین شریک بلاروس باقی خواهد ماند و اقتصاد به سبک شوروی بلاروس همچنان به حمایت روسیه وابسته است. اما وی همچنین راهی مستقل در پیش گرفته، از به رسمیت شناختن الحاق کریمه امتناع کرده، به دوستی با رهبری اروپاگرای اوکراین وعده داده و تلاش می‌کند تا هویت ملی بلاروس را جدا از روسیه ترسیم کند.

کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریکا در سال 2005 گفته بود که لوکاشنکو آخرین دیکتاتور اروپاست. لوکاشنکو اخیراً در مصاحبه با بلومبرگ با اشاره به آن ادعاها به شوخی گفت: من دیگر آخرین دیکتاتور اروپا نیستم. دیکتاتورهای بدتر از من هم وجود دارد! مگر نه؟ من الان آنقدرها هم بد نیستم!

رویکرد جدید بلاروس سال گذشته و پس از الحاق کریمه و بحث‌های امنیتی در اروپا آغاز شد. لوکاشنکو 60 ساله همواره یکی از متحدان اصلی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جموری روسیه بوده است. بخشی از علت آن این است که بلاروس به شاهرگ اقتصادی روسیه نیاز دارد و مسکو حدود نیمی از صادرات صنایع ناکارآمد مینسک را خریداری می‌کند. اما اوکراین هم یک شریک دیگر مهم بلاروس است و دو کشور علاوه بر داشتن 675 مایل مرز مشترک، تشابهات فرهنگی بسیاری دارند. زبان بلاروس‌ها که در دوران شوروی سرکوب می‌شد، شباهت‌های بسیاری به زبان اوکراینی دارد. بلاروس که از قطع روابط با اوکراین بیمناک بود، در سازمان ملل علیه الحاق کریمه رای داد.

رهبران اتحادیه اروپا همچنین برای ایجاد تغییر در استراتژی خود آمادگی دارند. آنها پس از سرکوب وحشیانه در پی انتخابات ریاست‌جمهوری 2010 بلاروس، مینسک را با تحریم و اعمال ممنوعیت سفر علیه رهبران آن محاصره کردند. نامزدهای اپوزیسیون زندانی شده و مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. حال بسیاری از آنها در تبعید به سر می‌برند. اما مقام‌های ارشد اروپا پس از دیدن اقداماتی از سوی بلاروس در پی درگیری کریمه، رویکرد خودشان را تغییر دادند.»