یک اندیشکده آمریکایی با انتشار گزارشی راهبردی بحرانهای فعلی خاورمیانه خطری جدی برای سیستم حکومتی در منطقه عنوان کرده و اصول کلیدی برای تدوین و طراحی راهبرد مناسب آمریکا در خاورمیانه را به کاخ سفید پیشنهاد داد.
به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده واشنگتن در گزارشی راهبردی به قلم ساموئل برگر، استفان هادلی، جیمز جفری، دنیس راس و رابرت ساتلوف نوشت: امروز خاورمیانه از درگیریهای متعدد خسته شده است. در حالی که عدهای، کشمکشهای گسترده بین سنی و شیعه را محرک این درگیریها میدانند، برخی دیگر نیز معتقدند اختلافات فرقهای، قبیلهای و طایفهای دلیل اصلی این کشمکشها است و موجب شکافی اجتنابناپذیر در نقشه استعماری سایکس-پیکو که حدوداً یکصد سال پیش تحمیل شده، گشته است. کشمکش بر سر هویت اساسی احتمالاً حداقل در یک دهه آینده موجب آسیب به منطقه میشود و تهدیدی برای سیستم حکومتی است که فعلاً در خاورمیانه با آن آشنا هستیم.
داعش به ویژه با اعلام خلافتی که برای جایگزین شدن با دولتهای فعلی طراحی شده است، تجسم واضحترین و مستقیمترین تهدید برای این سیستم حکومتی است. به هر حال، ایران نیز یک تهدید است. شاید ایران در حمله خود آشکار عمل نکند اما تهدید این کشور کاملاً واقعی است. ایران از شبهنظامیان نیابتی خود استفاده میکند تا دولتها را تضعیف کند و مالکیت آنها در قلمروشان را تضعیف میکند و اهرم فشار ایران را در بغداد، دمشق، بیروت و صنعا اعمال میکند.
■ تضعیف دولتهای خاورمیانه به ضرر آمریکا خواهد بود ■
ترکیب چالشهای هویت، پایه مسائل حکومتی –از رهبری سیاسی تا مدیریت اقتصادی، از نابرابری اجتماعی تا توسعه آموزشی- هستند که میتواند حتی موفقترین دولتهای منطقه مانند مصر را تهدید کند. فروپاشی سیستم حکومتی در خاورمیانه –یا افزایش دولتهای شکست خورده یا رو به شکست- که به دلیل دید مذهبی هزار ساله تشدید شده، منافع ما در منطقه را به مخاطره انداخته است. این منافع، که به دفعات توسط رئیسجمهور «اوباما» ذکر شده، شامل توقف تروریسم، جلوگیری از تکثیر تسلیحات هستهای، حفظ جریان آزاد انرژی، و حمایت از متحدان آمریکا است. در طول زمان، مشخصاً یکی از منافع ما آن است که حکومتهای منطقه با حرکت به سوی مشارکت و پیشرفت اجتماعی تقویت شوند. یک مسئله مشخص است: هر چه کشورهای خاورمیانه ضعیفتر شوند، گروههای تروریستی و کشورهای حامی تروریسم راحتتر میتوانند برنامهریزی کرده، نیرو گرفته و دست به عملیات بزنند. اگر این روند تضعیف حکومتها ادامه یابد، ما ناگزیر هستیم که با توطئههایی علیه دوستانمان و حتی همچنین علیه خاک کشور آمریکا مقابله کنیم.
■ جنگ با داعش بیش از یک مسئله نظامی است ■
داعش اکنون خود را در محدوده وسیعی از سوریه و عراق مستقر کرده است و رئیسجمهور «اوباما» به درستی این مسئله را تهدیدی برای آمریکا خواند. او بیان کرده که هدف ما «تضعیف و در نهایت نابود ساختن» داعش است. و حال او به دنبال کسب اجازه جدیدی از کنگره برای مبارزه با داعش در عراق و سوریه است.
در عین حال، رئیسجمهور به درستی و وضوح بیان کرده که اگرچه حمایت نظامی از حکومتهایی که در حال جنگ با داعش در میدان نبرد هستند مهم است، اما این چالش بیش از یک چالش نظامی است: داعش نابود نخواهد شد مگر آنکه بیاعتبار شود. تنها مسلمانان میتوانند ایدئولوژی متعصبانه داعش را تخریب کنند و آنها باید در انجام این کار پیشقدم شوند. به علاوه، برای قطع جریان نیروهای داوطلب خارجی و منابع مالی خارجی این گروه به تلاشهای منظم و مستمری نیاز است.
■ در بحران منطقه، گذشت زمان به ضرر همه کشورها و به ویژه آمریکا است ■
اگر درگیریهای اساسی منطقه را یک چالش مذهبی –و در مورد ایران، تا حدی ملیگرایانه- جدی برای سیستم حکومتی ضعیف منطقه ببینیم، در این صورت نمیتوانیم چنین فرض کنیم که «گذشت زمان به نفع ما خواهد بود». در بحرانی با این وسعت، با زیر سؤال رفتن مفروضات اساسی نظم منطقهای، و با محدود شدن شدید توانایی متحدان ما در منطقه، گذشت زمان بدون بازیابی ثبات به معنای افزایش احتمال بحرانها و درگیریهای بیشتر از سه بحران فعلی (سوریه، داعش/القاعده، و ایران) خواهد بود. آمریکا و متحدانش باید با موضعی تهاجمی و با قدرتی رو به رشد وارد عمل شوند تا هم اتحاد خود را محکمتر کنند و هم داعش و حامیان احتمالی آن را دلسرد کنند.