آیا عربستان برای مقابله با ایران به پاکستان متوسل خواهد شد؟

گروه بین الملل، یک اندیشکده آمریکایی در گزارشی به بررسی دلایل احتمال افزایش همکاری میان عربستان و پاکستان پرداخت و افزایش روابط میان ایالات متحده و ایران و نگرانی از قدرت گرفتن منطقه‌ای ایران را مهم‌ترین دلیل نزدیکی سعودی‌ها به پاکستان عنوان کرد.

به گزارش بولتن نیوز، اندیشکده استراتفور در مقاله‌ای نوشت: نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان هفته گذشته به عربستان سعودی سفر کرد و سلمان، پادشاه سعودی در فرودگاه از وی استقبال کرد. این در حالی است که پادشاه سعودی تنها برای استقبال از بازدیدکنندگان سرشناس و برجسته به فرودگاه می‌رود، و بنابراین این نشانه‌ای بود که می‌گفت این دیدار تا حدودی از اهمیت بیشتری در مقایسه با دیدارهای پیش برخوردار بود. و همین استقبال [از سوی پادشاه سعودی] کافی بود تا ما اهمیت این دیدار را درک کنیم.

کمی پس از این دیدار، موجی از خبرها پیرامون آن پدید آمد. روزنامه‌ی پاکستانی اکسپرس تریبون که پیشتازِ این اخبار بود، این گونه ادعا کرد که طبق اخباری که از روابط خود در دولت پاکستان شنیده است، سعودی‌ها [در طی این دیدار] خواستار ادغام و همکاری نیروهای پاکستانی با سعودی به منظور دفاع از کشور پادشاهی [سعودی] بوده‌اند. البته این درخواست آنقدر هم که به نظر می‌رسد، قابل توجه نیست. نیروهای پاکستانی در واقع از سال ۱۹۷۹ و طیِ شکل‌گیری انقلاب اسلامیِ آیت‌الله خمینی {ره} در عربستان سعودی به کار گرفته شده بودند. این نیروها همچنین طی [عملیات] توفان صحرا، در آن کشور دارای پایگاه بوده‌اند و در برهه‌های گوناگون دسته‌های کوچک‌تری از آن‌ها در پادشاهی [سعودی] حضور داشته‌اند. به هر حال، شایعات اخیر در مورد درخواست سعودی‌ها دارای جزئیات بیشتری بوده و از طرفی کم‌تر می‌توان آن‌ها را باور کرد – به ویژه که در برخی از این شایعه‌ها ادعا شده است که سعودی‌ها از مصر و ترکیه درخواست نموده‌اند که از مرزهای آن کشور پاسداری کنند.

 

■ نواز شریف، متحد همیشگی سعودی ■

عربستان سعودی هیچ اظهارنظر رسمی در این مورد نکرده است و از آن سو، مقامات میان‌پایه و بلندپایه‌ی پاکستانی تا حدودی این شایعات را انکار کرده‌اند. طبق ادعای یک منبع مستقل، سعودی‌ها به پاکستان پیشنهادِ ارسال نفت با پرداخت اقساطی و نیز با لحاظ نمودن تخفیف داده‌اند. چیزی که روشن است این است که دیدار هفته‌ی پیش – پس از زنجیره‌ای از دیدارهای بلندمدت در سطح مقامات بلندپایه صورت گرفت – از جمله دیدار سعودی‌ها با شریف که هنگامی که حکومت پرویز مشرف وی را به چشم دشمن می‌نگریست، مورد حمایت عربستان قرار گرفت. بنابراین، ما می‌دانیم که سعودی‌ها پیش از این نیز از نیروهای پاکستانی درخواست کمک کرده، و این کمک را دریافت نموده بودند؛ و نیز این را می‌دانیم که [نواز] شریف بیشتر از دیگر نخست‌وزیران پاکستان به پشتیبانی از دولت عربستان سعودی گرایش داشته است. و این را نیز می‌دانیم که با وجود این که این اخبار اولیه در سطحی گسترده بازگو شد و روز به روز افزایش یافت، هیچ کدام از دولت‌های عربستان سعودی و پاکستان، این اخبار را تکذیب نکرده‌اند.

 

■ دستِ نیاز سعودی‌ها به سمت پاکستان برای بالا بردن امنیت عربستان ■

البته ما از این امر آگاهیم که سعودی‌ها دلایل خوبی دارند تا نگران امنیت خود باشند. دولت اسلامی [(داعش)] هم در عراق و هم در سوریه قدرت‌ یافته است، و سعودی‌ها نگران پشتیبانی‌های انجام گرفته از این گروه‌ها از درونِ مرزهای خود هستند. دولت اسلامی بسیار غیرقابل پیش‌بینی عمل می‌کند، و سعودی‌ها به خوبی احساس کرده‌اند که ارتش خودشان به تنهایی برای دفع کردن این تهدید کافی نیست. به علاوه، جنگی داخلی در یمن شدت گرفته است که در امتداد مرزهای جنوبی عربستان سعودی می‌باشد. نه تنها این احتمال وجود دارد که این جنگ به درون مرزهای عربستان سعودی کشیده شود، بلکه خودِ سعودی‌ها نیز در تلاش‌اند تا با پشتیبانی از ایجاد یک حکومت دو دولتی در یمن، این بحران را حل کنند. و ممکن است در همین راستا باشد که سعودی‌ها از نیروهای پاکستانی درخواست نموده‌اند تا با کمک به آن‌ها، وزنه‌ای باشند برای انجامِ این تدبیر سیاسی. و هر دوی این دلایل کافی است که عربستان سعودی از نیروهای پاکستانی درخواست کمک کرده باشد.

 

■ پاکستان، جایگزینِ آمریکا برای تضمین امنیت ملی عربستان ■

اما مهم‌ترین دلیل، افزایش روابط میان ایالات متحده و ایران می‌باشد. اگر [مسئله‌ی] گفتگوهای هسته‌ای – که در حال پیگیری است و به طور حتم متوقف نخواهد شد – را کنار گذاریم، ایالات متحده و ایران دارای منافع مشترکی در عراق هستند: هر دو می‌خواهند دولت اسلامی را در هم شکنند. البته سعودی‌ها نیز خواستار این مسئله هستند، ولی از این بیم دارند که چیزی که جایگزین این گروه شود، در واقع نوعی مدیریت و رهبری مشترک آمریکایی-ایرانی در عراق باشد.

همان گونه که پیش از این نیز گفتیم، ایالات متحده به دنبال این است تا شرکت و درگیری مستقیم خود در درگیری‌های منطقه‌ای را محدود سازد و به جای شرکت و درگیری مستقیم در این درگیری‌های منطقه‌ای، از آن دسته از قدرت‌های منطقه‌ای برای این کار بهره برد که هیچ گزینه‌ای پیش رو ندارند جز این که واردِ این درگیری شوند. و کشورهایی بسیار متفاوت برای جایگزین کردن وجود دارند، از جمله ترکیه، ایران، عربستان سعودی، و اسراییل. سعودی‌ها خاطرات بدی از عثمانی‌ها، و ترسی از ایرانِ شیعه دارند. اما سعودی‌ها از سوی دیگر، رابطه‌ای پیچیده و چندلایه با اسراییل دارند. پیش از این، ایالات متحده تضمین‌کننده‌ی امنیت ملّی عربستان سعودی بود. اما عربستان سعودی به عنوان نقش جدید خود، تنها یکی از مجموعه کشورهایی است که ایالات متحده در آن‌ها شرکت دارد.

 

■ نزدیکی سعودی‌ها به پاکستان برای مقابله با خطر ایران ■

از میان تمامی این کشورها، کشوری که بیش از همه ذهن عربستان سعودی را به خود مشغول ساخته است، ایران است. چرا که ایران نزدیک‌ترین کشور [به لحاظ جغرافیایی] به سعودی است، و دارای پیشینه‌ای از مداخله‌ی پنهانی در آن کشور است. همچنین، با توجه به همپوشانی منافع ایران و ایالات متحده، ایران ممکن است به سرعت جایگاهی مطلوب در منطقه به دست آورد. و این خطری است که سعودی‌ها نمی‌توانند بپذیرند. و در واقع، سعودی‌ها با چرخش به سوی پاکستان، قدرت بیشتری به توان نظامی و امنیتی خود می‌بخشند. و در این میان، این واقعیت که پاکستان یک قدرت هسته‌ای است، زیانی [برای عربستان سعودی] ندارد؛ و اگرچه به‌کارگیری از سلاح هسته‌ای توسط پاکستان بسیار بعید است، حتی همان احتمال اندک نیز می‌تواند ایران و دیگر کشورهای منطقه را [از اقدام علیه عربستان] بازدارد.

 

■ عربستان به دنبال قدرت نظامی بیشتر با درخواست کمک از پاکستان ■

عربستان سعودی که ضعیف‌ترین کشور در میان قدرت‌های منطقه به شمار می‌آید، به قدرت [نظامی] بیشتری نیاز دارد تا بتواند دیگر کشورها را [از اقدام علیه خود] بازدارد. و در این راستا، برای سعودی‌ها مهم نیست که ایالات متحده در مورد این که آن‌ها در حال انجامِ چه کاری هستند، چه فکر می‌کند. و این اقدام سعودی‌ها در درخواست از پاکستانی‌ها برای انجامِ دوباره‌ی نقشی که در گذشته نیز انجام داده‌اند – یعنی تضمین نمودن رژیم سعودی به لحاظ داخلی، و تأمین امنیت عربستان در مرزهای آن کشور – بسیار عاقلانه به نظر می‌رسد، و با توجه به رابطه‌ی [نواز] شریف با سعودی‌ها، بسیار منطقی نیز است. و این که این استراتژی سعودی‌ها مبنی بر درخواست کمک [از پاکستانی‌ها] به کشورهای مصر و ترکیه نیز گسترش خواهد یافت، به دلایل بسیاری مورد تردید قرار دارد، که کمترین دلیل این است که به احتمال فراوان هیچ کدام از این دو کشور این درخواست [سعودی‌ها] را نخواهند پذیرفت.

 

■ تغییرات و تحولات منطقه‌ای همراه با همکاری ایران و آمریکا علیه داعش ■

ما مدت زیادی است که در مورد تغییر در روند اجرای امور در منطقه سخن گفته‌ایم. و حتی اگر بلافاصله مسئله‌ای به موجب این تغییر پدید نیاید، ما شاهدِ اقدامات سعودی‌ها در تلاش برای کنار آمدن با این واقعیت [(تغییرِ مسائل منطقه‌ای)] هستیم. و با تغییر یافتن الگوها، منطقه نیز از خود واکنش نشان خواهد داد. و این در واقع یک حرکت رادیکالی نخواهد بود. چرا که پیشامدها و تحولات دیگر، مانند همکاری ایران و آمریکا علیه دولت اسلامی، می‌تواند شگفت‌آورتر از این [تغییرات منطقه‌ای] باشد.