«بولتن موسیقی»؛ ویژه نامه روزانه جشنواره فجر/3

نمایشگاه سازهای محسن شاملو برای چهارمین سال متوالی در حاشیه جشنواره موسیقی فجر در لابی تالار وحدت برپا شده و در آن سازهای ویولن، ویولن‌سل، ویولا یا آلتو، ویولن دو کاسه ابداع استاد ابراهیم قنبری مهر از ساخته‌های این هنرمند به نمایش درآمده است.

محسن شاملو درباره تجربه چهارمین سال حضورش در بخش جنبی جشنواره موسیقی فجر به خبرنگار مهر گفت: استقبال امسال خیلی خوب بوده است و در مجموع نسبت به سال های گذشته مخاطب های خارجی بیشتر شده اند که در بین آن ها چهره های سرشناش هم به چشم می‌خورد از جمله مدیر اپرای عمان، آنیا لخنر نوازنده مطرح آلمانی و بسیاری علاقمند دیگر. مخاطب های داخلی هم با توجه به این که در سه سال گذشته با فضای کار من آشنا شده اند، استقبال بیشتری کردند.

وی افزود: تجربه این سه سال بسیار روی کارهایم تاثیر داشته است چون استادان زیادی سازهای دست‌ساز من را دیده و نظر داده اند و من با به کار گرفتن این راهنمایی ها سطح کارم را ارتقا داده ام و همچنین مجموعه سازها را کامل کرده ام.

این سازنده ساز از اضافه شدن ویولن‌سل در سال دوم برگزاری نمایشگاه خبر داد و گفت: سال های اول ویولن سل نبود سال بعد نیمه کاره اضافه شد و سال سوم تکمیل و در نمایشگاه اراثه شد و مورد استقبال قرار گرفت و نوازندگان مطرح آن را تست کردند و خیلی راضی بودند.

 وی با بیان این مطلب که به صورت تخصصی روی ساخت سازها از خانواده ویولن کار می‌کند، عنوان کرد: امسال پیشنهاد شد ساخت کنترباس را هم آغاز کنم. با وجود این که ساخت این ساز مشکل است و نیاز به زمان زیادی دارد، اما اگر شرایط به همین منوال باشد و سال دیگر هم در بخش جنبی جشنواره حضور داشته باشم، کنترباس را هم به مجموعه اضافه می‌کنم.

شاملو غرفه نمایش سازهایش را که در لابی تالار وحدت واقع شده است، نوعی ورک شاپ معرفی کرد و گفت: قسمت های مختلف ساز در غرفه نمایش داده می شود. مراجعه کنندگان اگر سوالی در مورد سازهای دست ساز داشته باشند، راهنماییشان می‌کنم و امسال بیشتر روی قطعات ویولن که برای ساخت استفاده می شود، تاکید کرده ام.

وی درباره ساز ویولن گفت: این ساز اصالت خودش را دارد و از سال‌ها قبل به نهایت تکامل و زیبایی خودش رسیده است بنابراین خیلی با ابداع و تغییر در ساخت ویولن موافق نیستم. ابداع ویولن دو کاسه که خیلی سال قبل توسط استاد قنبری مهر انجام شد از موارد خاص است که در آن یک سری تفاوت های فنی اتفاق افتاده است، به عنوان مثال فاصله گوشی ها را تغییر داده اند که از لحاظ فنی بسیار دقیق است و تفاوتی در شکل ظاهری ساز دیده نمی شود اما صدای بسیار دلنشینی دارد و به زودی با نام بین المللی «مدل مهر» در نمایشگاهی در آلمان ارائه خواهد شد.

محسن شاملو در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر درباره اساس لزوم ابداع ساز های جدید گفت: جامعه نوآور امروز نیازمند خلاقیت و اتفاقات تازه است. ابداع سازهای جدید خیلی عالی است، می شود با آن موسیقی نو و تازه اجرا کرد همچنین برای ارکستر خیلی خوب است.

وی افزود: اما کسی که می خواهد یک ساز جدید ابداع کند باید در ابتدا صنعتگر خوبی باشد و بعد بتواند این صنعت را به هنر تبدیل کند همچنین باید موسیقی را هم خوب بداند که به بدنه موسیقی صدمه ای نزند.

 وی همچنین به لزوم وجود آهنگسازانی اشاره کرد که جسارت نوشتن قطعه برای ساز های جدید و ابداعی را داشته باشند و ادامه داد: اگر بنا باشد که یک ساز ابداعی در ردیف سازهای کشورمان ماندگار شود باید سازنده آن بینش کافی را در زمینه ساخت و موسیقی داشته باشد و برای معرفی آن در عرصه های داخلی و خارجی برنامه ریزی صحیح انجام شود.

شاملو در پایان تصریح کرد: هیچ کدام از سازهای اراثه شده در نمایشگاه ابداع من نیست من فقط یک سازنده ساز هستم که مطابق با اندازه های بین المللی از چوب خام، ساز می سازم.

حمید شاه‌آبادی در گفتگویی در تشریح تازه ترین فعالیت های موسیقایی موسسه آموزش عالی فرهنگ و هنر توضیح داد: مهمترین کاری که ما به شدت پیگیر آن هستیم، آموزش صحیح و تربیت نسلی است که به نحو دقیقی بتواند در حوزه آموزش موسیقی فعالیت خود را انجام دهد. خوشبختانه با کارهایی که انجام گرفته، این بستر را برای تشویق مدیران مراکز مختلف فرهنگ و هنر دانشگاه جامع علمی کاربردی ایجاد کرده ایم تا بتوانند در حوزه موسیقی فعالیت های بیشتری را چه در زمینه خلق آثار و چه در زمینه ایجاد رشته های تحصیلی انجام دهند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از فعالیت هایی که تلاش کرده ایم طی این مدت به آن دست پیدا کنیم، سرمایه گذاری صحیح و تغییر تعرفه های موسیقایی در مراکز آموزشی تحت نظارت دانشگاه علمی کاربردی است که بتوانیم به تبع آن فضایی را ایجاد کنیم تا آموزش های موسیقایی و سرمایه گذاری صحیح در این زمینه فراهم شود و ما بتوانیم شاهد رشد و گسترش بیشتری در عرصه آموزش های آکادمیک موسیقایی در مراکزمان باشیم.

دو واحد درسی برای شناخت سازها

شاه‌آبادی به ایجاد رشته های جدید از مشتقات حوزه موسیقی در موسسه آموزش عالی فرهنگ و هنر خبر داد و گفت: برنامه ریزی هایی انجام شده تا رشته «ساز سازی» به عنوان یکی از رشته های جدید مشتق از حوزه موسیقی در مراکز تحت نظارت ما راه اندازی شود. البته ما یک درس دو واحدی «سازشناسی» را در این دانشگاه داریم، اما به نظر می آید که برای تربیت نیروی ماهر در حوزه آلات موسیقایی باید رشته مشخصی را ایجاد کنیم؛ چراکه این کار نیاز به کار مهارتی و آموزشی دقیقی دارد که ما را بر آن داشت بتوانیم برنامه ریزی هایی را برای تشکیل رشته سازسازی انجام دهیم.

رفع موانع برای رشته ساز جهانی

مشاور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به بحث رشته «ساز جهانی» در دانشگاه علمی کاربردی اشاره کرد و توضیح داد: آنچه که در دستور کار قرار دادیم بررسی موانع و حذف آنها در مباحث مربوط به رشته سازهای جهانی است که امیدواریم با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته از سال آینده دانشجویان جدیدی را در این رشته بگیریم. البته در این حوزه رشته رهبری ارکستر هم در شاخه های زیرمجموعه حوزه موسیقی مان قرار دارد، اما به نظر می آید در رشته سازهای جهانی باید هر چه سریعتر موانع را حذف کنیم تا بتوانیم در این فضا نیز به کارهای آموزشی مشغول شویم.

تشکیل گروه‌های سرود و موسیقی در دانشگاه علمی کاربردی

رییس موسسه آموزش عالی فرهنگ و هنر دانشگاه جامع علمی کاربردی در بخش دیگری از صحبت های خود تصریح کرد: در سال تحصیلی آینده بحث حوزه سرود دانشجویی و تشکیل گروه‌های موسیقایی در این زمینه یکی از مهمترین برنامه های ما خواهد بود. سرود دانشجویی ظرفیت های بسیار زیادی دارد که می تواند با توجه به سبک خاص خود و استفاده از موسیقی بومی ایرانی سرمنشأ تشکیل گروه های سرود دانشجویی برای اجرای برنامه باشد، کمااینکه تصور می کنم جای خالی این موضوع به شدت در فضای موسیقی دانشجویی کشور احساس می شد و ما لازم دیدیم تا در سال تحصیلی آینده از این فضا استفاده بهتری کنیم.

شاه‌آبادی در پایان با اشاره به تشکیل ارکستر سمفونیک موسسه آموزش عالی فرهنگ و هنر که امروز 27 بهمن اجرایی خواهد داشت، گفت: تربیت دانشجوی توانمند که بتواند در آینده ای نزدیک عضو مجموعه های حرفه ای و ارکسترهای بزرگ کشور شود، از اهداف مهم ما برای تشکیل این ارکستر بود و به طور حتم همان چیزی که برای ادامه و استمرار این مجموعه لازم باشد، انجام می دهیم که البته یکی از این راه ها دعوت از رهبران مهمان برای ارکستر است که قطعا در برنامه های آینده ارکستر سمفونیک دانشجویان فرهنگ و هنر مورد نظر ما است و ما برای ارتقای فعالیت های این ارکستر از هیچ تلاشی دریغ نخواهیم کرد.

علیرضا حجازی سازنده این ساز ابداعی در ابتدای مراسم گفت: متاسفانه به دلیل محدودیت هایی که از طرف دفتر موسیقی وزارت ارشاد اعمال شده فعلا نمی توانیم قطعه ای را به صورت کامل در معرفی این ساز اجرا کنیم اما من به خاطر این که شما با این ساز ابداعی آشنایی بیشتری داشته باشید با اجرای چند ملودی کوچک، قسمت هایی از فضا را به شما توضیح خواهم داد.

وی ادامه داد: سازی که آماده کردم 7 اکتاو وسعت صدا دارد و به دلیل دارا بودن ربع پرده می تواند کار پیانو را انجام دهد. سازی که ابداع شده از 3 قطعه تشکیل شده، اولین قطعه آن که بزرگترین آن نیز است مربوط به قسمت باس و باریتون صداست، این در حالی است که تفاوتی که این ساز با سنتور دارد در ارائه تکنیک های آن است که بسیار متفاوت تر از سنتور عمل می کند به طوری که به راحتی می توان با آن آثار کلاسیک را نیز اجرا کرد.

حجازی با اشاره به قسمت های دیگر این ساز، گفت: قسمت دوم ساز شهتور مربوط به وسعت صدای تنور است که با همان سرعت سنتور انجام می گیرد اما دارای قابلیت های فراوانی است که می تواند بیشتر از ساز سنتور عملکرد داشته باشد. قطعه سوم نیز مربوط به صدای سوپرانو است که به دلیل نوع چوپ، روی آن بسیار کار شد تا بتوانیم صدای سوپرانو را از آن تولید کنیم که واقعا تلاش های فراوانی در مورد این بخش انجام گرفت.

این نوازنده و آهنگساز موسیقی تصریح کرد: 3 قطعه ای که به آن اشاره کردم مانند ساز درامز در یک میز واحد قرار می گیرند اما چون امروز نمی توانستیم قطعه ای را برای شما اجرا کنیم من نیز از آوردن این میز صرفه نظر کردم.

وی گفت: یکی از موارد مهمی که در ساخت و تولید این ساز به شدت برای ما اهمیت داشت به کارگیری از یک نوع چوب برای ساخت 3 قطعه بود که اگر از چوب دیگری استفاده می شد به طور حتم لحن آنها نیز فرق می کرد البته یکی از مشکلات ما در ساخت این ساز، نوع سیم های آن بود که متاسفانه به دلیل اینکه ما در ایران کارخانه ای برای ساختن سیم آلات موسیقی نداریم بنابراین مجبور شدیم تا از سیم های صنعتی استفاده کنیم که این مورد نیز کار سختی برای ما بود، البته امیدوارم مورد تایید مخاطبان قرار گیرد.

این سازنده ساز افزود: هرکس با موسیقی و آلات موسیقی تا اندازه های آشنا باشد و یا یکی از آلات موسیقی را بنوازد به این موضوع دست پیدا خواهد کرد که هریک از آلات موسیقی دارای نقاط قوت و ضعف و توانایی تکنیکی خاص خود است به عنوان نمونه ساز بسیار توانایی سنتور که در اجرای همنوازی و تکنوازی از قدرت زیادی برخوردار است هنگام تغییر فواصل گام ها دارای محدودیت بسیار خواهد بود و نمی تواند به سادگی از گامی به گام دیگر حرکت کند به همین جهت ما بر آن شدیم که با توجه به توانمندی بالای ساز سنتور و وفاداری به فرم نوازندگی این ساز سازی را ابداع کنیم که نه تنها محدودیت های صوتی ساز سنتور را نداشته باشد بلکه به جهت وسعت صدا دهی حدودا برابر با ساز پیانو باشد که پس از 15 سال مطالعه و آزمون و خطاهای بسیار به ساخت ترکیبی ساز شهتور دست یافته ایم.

حجازی در ادامه این مراسم رونمایی که بیشتر شبیه محافل خودمانی بود، تاکید کرد: از این ساز 3 لوح فشرده ضبط شده اما هنوز به دلیل اینکه قراردادی در مورد نحوه انتشار آنها در بازار موسیقی منعقد نشده نمیتوانم در مورد تاریخ دقیق انتشار این آلبوم ها صحبتی کنم. آنچه که می توانم در اینجا به آن اشاره کنم، هزینه 45 میلیون تومانی بود که برای ساخت این ساز هزینه کردیم از این رو معتقدم باید یک نوازنده حرفه ای بتواند این ساز را بنوازد که فعلا غیر از خودم کسی نوازندگی این ساز را تجربه نکرده است.

این هنرمند افزود: طی ماه‌های آینده در کنسرت های داخل و خارج از کشور که همراه با گروه سماع عارفان در داخل و خارج کشور خواهیم داشت از ساز شهتور برای اجراهای رسمی‌مان استفاده خواهیم کرد و این امید را دارم که با توجه به قابلیت های فراوانی که این ساز می تواند داشته باشد بتوانیم در جهت اعتلای موسیقی ایرانی تلاش کنیم.

بر اساس این گزارش مهدی یوردخوانی مدیر روابط عمومی گروه سماع عارفان نیز در این مراسم که اجازه پرسش خبرنگاران از سازنده اثر داده نمی شد بلافاصله بعد از صحبت های حجازی، پایان جلسه را اعلام کرد؛ این در حالی است که با توجه به شکل و شمایل متفاوتی که این ساز داشت، سؤالات و ابهامات خبرنگاران حاضر در مراسم که با کیفیت پایینی برگزار شد، ناتمام باقی ماند.

برگزاری شبه مراسم رونمایی ساز شهتور این نکته را به مدیران دفتر موسیقی وزارت ارشاد گوشزد می کند که از این پس در برپایی مراسم های رونمایی ضمن توجه به رعایت استانداردهای موجود چنین برنامه هایی، نظارت بیشتری نیز به موسسات موسیقی در زمینه رونمایی از سازهای ابداعی کنند.

گروه موسیقی «زاگرس» به خوانندگی ایرج رحمان‌پور از هنرمندان پیشکسوت موسیقی منطقه لرستان در چارچوب برگزاری بخش موسیقی نواحی جشنواره بین المللی موسیقی فجر در تالار ایوان شمس شب شادی را برای مخاطبان رقم زد.

در این کنسرت که با استقبال کم نظیر لرستانی های مقیم مرکز روبه رو شد، ایرج رحمانپور همراه با گروه موسیقی «زاگرس» بعد از مدت ها برگزار نکردن کنسرت در تهران شادیانه هایی از موسیقی منطقه لرستان را برای علاقه مندان موسیقی اقوام اجرا کرد.

برزان، ای گل ای، دلاآرام، سپیده و تعدادی دیگر از قطعات محلی منطقه لرستان از جمله ملودی های بودند که در این کنسرت با اشعار، ترانه ها و خوانندگی ایرج رحمان پور برای مخاطبان اجرا شد. البته کیفیت بد و نامطلوب صدابرداری تالار ایوان شمس که از مهم ترین نقایص این تالار از همان آغاز جشنواره بوده است در رساندن صدای خواننده و نوازنده، تماشاگرانی را که کمتر با لهجه لری و محتوای ترانه ها آشنا بودند دچار مشکل کرد.

رحمان‌پور خطاب به تماشاگرانی که از وی آهنگ‌های  مورد نظرشان را درخواست می کردند، گفت: عزیزان من! دنیا که تمام نشده است. متاسفانه زمان ما بسیار محدود است و ما مجبوریم فقط تعدادی از قطعات را برای شما اجرا کنیم اما به شما قول می دهم در آینده ای نزدیک و در یک فرصت مناسب تمام قطعاتی را که شما می خواهید اجرا کنم.

امین عباسیان سنتور، رضا دربندی دف و دهل، همایون پشتکارکمانچه، احسان عبدی پور سرنا، فرهادمشتاق نیا تار، وحید سلیمانی بم تار و شهاب خاکسار تنبک نوازندگان گروه اجرایی «زاگرس» را تشکیل می دادند.

ایرج رحمان‌پور  همراه با گروه «سازینه» موسیقی نواحی ایران به سرپرستی پیمان بزرگ نیا هم در جشنواره روی صحنه می رود. این اجرا برای ادای احترام به پروین بهمنی مقام‌دادن پیشکسوت موسیقی نواحی برگزار می‌شود.

رحمان‌پور متولد شهر کوهدشت در غرب استان لرستان است. او در دهه ۵۰ شمسی کار خود را در زمینه شعر، فلیمنامه نویسی، مقالات پژوهشی و زمینه زبانشناسی آغاز کرد. آثار رحمان‌پور شامل قطعات لری و بختیاری است که بیشتر در زمینه شعر و موسیقی است.