از نرخ تسعیر چه می‌دانید؟

گروه اقتصادی، یک‌ واحد تجاری‌ می‌تواند فعالیتهای‌ خارجی‌ خود را به‌ دو طریق‌ انجام‌ دهد. واحد تجاری‌ ممکن‌ است‌ معاملاتی‌ به‌ ارز انجام‌ دهد یا دارای‌ عملیات‌ خارجی‌ باشد.

به گزارش بولتن نیوز، تسعیر، فرایندی است که از طریق آن، اطلاعات مالی مبتنی بر ارز، برحسب واحد پول گزارشگری بیان شود. واژه تسعیر، گزارش معاملات منفرد ارزی برحسب واحد پول گزارشگری و همچنین برگردان یک مجموعه کامل صورت‌های مالی تهیه شده برحسب ارز به واحد پول گزارشگری را در بر می‌گیرد.
 
نرخ تسعیر، عبارت است از نرخ تبدیل دو واحد پولی به یکدیگر (شامل انواع نرخ‌های برابری رسمی،  قراردادی و غیره) که در فرایند تسعیر بکار گرفته می‌شود.

تفاوت تسعیر، از تفاوت ناشی از تسعیر میزان معینی از یک ارز به واحد پول گزارشگری با نرخ‌های ‌تسعیر متفاوت شامل می‌شود.

چنانچه نرخ تسعیر در فاصله تاریخ انجام معامله و تاریخ تسویه اقلام پولی مربوط به معاملات ارزی تغییر کند، تفاوت تسعیر به وجود می‌آید. اگر معاملات در همان دوره وقوع تسویه شود کلیه تفاوت‌های تسعیر در همان دوره شناسایی می‌شود، لیکن هرگاه معاملات در یکی از دوره‌های مالی بعد تسویه شـود، تفـاوت تسعیـر در هر یک از دوره‌های مالی تـا دوره تسویـه، با توجه به تغییر در نرخ‌های تسعیر طی آن دوره‌ها تعیین و شناسایی می‌شود.

یک واحد تجاری می‌تواند فعالیت‌های خارجی خود را به دو طریق انجام دهد. واحد تجاری ممکن است معاملاتی به ارز انجام دهد یا دارای عملیات خارجی باشد. برای انعکاس معاملات ارزی و عملیات خارجی در صورت‌های مالی واحد تجاری باید معاملات ارزی و صورت‌های مالی عملیات خارجی به واحد پول گزارشگری (ریال) تسعیر شود.

موضوعات اصلی در حسابداری معاملات ارزی و عملیات خارجی عبارت از این است که چه نرخی برای تسعیر بکار گرفته شود و آثار مالی ناشی از تغییر نرخ ارز چگونه در صورت‌های مالی شناسایی شود.

هدف این است که تسعیر معاملات ارزی و عملیات خارجی به نحوی صورت گیرد که نتایج آن عموماً با آثار تغییرات نرخ ارز بر جریان‌های وجوه نقد واحد تجاری و ارزش ویژه آن هماهنگی داشته باشد و این اطمینان را ایجاد کند که صورت‌های مالی تصویری مطلوب از نتایج عملکرد ارائه می‌دهد. همچنین، صورت‌های مالی تلفیقی، نتایج مالی و ارتباط اقلام را به‌گونه‌ای که در صورت‌های مالی ارزی قبل از تسعیر نشان داده شده است، منعکس کند.

منظور از نرخ تسعیر در تاریخ معامله (اعم از نرخ‌های برابری رسمی یا قراردادی و غیره) نرخ ارز در لحظه انجام معامله است. ازآنجاکه تعیین نرخ لحظه‌ای ارز دشوار است، بنا به ملاحظات عملی از نرخی استفاده می‌شود که تقریبی از نرخ تسعیر در تاریخ انجام معامله باشد.

برای مثال، کلیه معاملاتی که طی یک هفته یا یک ماه انجام می‌شود بر اساس نرخ میانگین هفتگی یا ماهانه تسعیر می‌شود. لیکن چنانچه نوسانات نرخ ارز قابل‌توجه باشد، استفاده از نرخ میانگین برای تسعیر معاملات ارزی انجام‌شده طی دوره، قابل‌اتکا نخواهد بود.

در مورد اقلام پولی بلندمدت، اگرچه نرخ تسعیر در تاریخ سررسید به سهولت قابل پیش‌بینی نیست، لیکن لازم است به‌منظور تسعیر این اقلام در تاریخ ترازنامه، عینی‌ترین برآورد ممکن در پرتو اطلاعات موجود به عمل آید. در شرایط معمول، تسعیر به نرخ تاریخ ترازنامه بهترین برآورد را به دست می‌دهد، به‌ویژه اگر واحد پول مربوط در بازارهای ارزی روز و سلف آزادانه معامله شود.

با این حال هرگاه در رابطه با قابلیت تبدیل یا قابلیت خریدوفروش ارز موردنظر تردید وجود داشته باشد، لازم است از نرخ تسعیری استفاده شود که در پرتو اطلاعات موجود بهترین برآورد معادل ریالی اقلام پولی ارزی بلندمدت را در تاریخ ترازنامه به دست دهد.

ماده 136 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب شهریور ماه 1366 مقرر می‌دارد:

سود و زیان حاصل از تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی شرکت‌های دولتی، درآمد یا هزینه تلقی نمی‌گردد. مابه‌التفاوت حاصل از تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های مذکور باید در حساب ذخیره تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی منظور شود. درصورتی‌که در پایان سال مالی، مانده‌حساب ذخیره بدهکار باشد، این مبلغ به‌حساب سود و زیان همان سال منظور خواهد شد.

تبصره ‌: درصورتی‌که مانده‌حساب ذخیره تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی در پایان سال مالی از مبلغ سرمایه ثبت‌شده شرکت تجاوز کند، مبلغ مازاد پس از طی مراحل قانونی قابل‌انتقال به‌حساب سرمایه شرکت است."

فرض کنید شرکتی کالای را تولید می‌کند و قیمت هر کالا 1 دلار است و شرکت نرخ دلار را 1000 تومان در نظر گرفته است. حال فرض کنید در هنگام فروش کالا قیمت دلار می‌شود 1100 تومان؛ بنابراین هنگام فروش این شرکت به ازای هر واحد کالا 100 تومان از پیش‌بینی جلو است که اثرش در فروش دیده می‌شود. تا اینجا پای تسعیر به میان نیامده است. حال فرض کنید شرکت می‌خواهد دلار را به ریال تبدیل کند و قیمت هر دلار حالا شده است 1200 تومان.

در این معامله نیز شرکت 100 تومان سود می‌کند به این سود، سود ناشی از تسعیر می‌گویند. حالا فرض کنید در هنگام تبدیل دلار به ریال قیمت دلار 1050 تومان باشد در این صورت شرکت ضرر ناشی از تسعیر ارز دارد. در این حالت  شرکت یک سود ناشی از فروش دارد و یک ضرر ناشی از تسعیر ارز که باید حسابدار محاسبه کند که شرکت در کل سود کرده است یا ضرر.

 

منابع

اقتصاد ایرانی

تازه‌های حسابداری

رازنامه

جامعه حسابداران ایران

عصر بانک