بنیاد کارنگی:
روسیه در ایران به دنبال چیست؟
احتمال برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران در آینده‌ای نزدیک، موجب شده تا روسیه برای تقویت جایگاه خود در بازار ایران و پیشی گرفتن از رقبای احتمالی از هم‌اکنون تلاش خود را آغاز کند.
گروه سیاسی، احتمال برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران در آینده‌ای نزدیک، موجب شده تا روسیه برای تقویت جایگاه خود در بازار ایران و پیشی گرفتن از رقبای احتمالی از هم‌اکنون تلاش خود را آغاز کند.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از اشراف، اندیشکده «کارنگی» در یادداشتیبه قلم «پتر توپیچکانوف»، یکی از کارشناسان این اندیشکده به بررسی رویکرد روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران و اهداف این کشور از توسعه همکاری‌ها با ایران به عنوان یکی از قدرت‌های منطقه‌ای پرداخته است. نویسنده این گزارش معتقد است بروز بحران اوکراین و مناقشات ایجادشده میان روسیه و غرب باعث شده تا روسیه به سوی همکاری‌های بیشتر با ایران سوق پیدا کند. از سوی دیگر نتیجه قریب‌الوقوع مذاکرات هسته‌ای ایران و احتمال برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران در آینده‌ای نزدیک، موجب شده تا روسیه برای تقویت جایگاه خود در بازار ایران و پیشی گرفتن از رقبای احتمالی از هم‌اکنون تلاش خود را آغاز کند.
■ تحلیل‌های متفاوت از نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای ■
در چند روز گذشته ارزیابی‌های متفاوت و حتی متضادی در مورد نقش روسیه در مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران به وجود آمده است. برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند روسیه نقش بسیار مهمی را در این میان ایفا کرد، این در حالی است که برخی دیگر بر این باورند روسیه در مذاکرات هسته‌ای منفعل ظاهر شد. گروهی ادعا می‌کنند روسیه خواهان طولانی‌تر شدن مذاکرات است، عده دیگری معتقدند که روسیه واقعاً به دنبال دستیابی به یک نتیجه موفقیت‌آمیز و اتمام مذاکرات است و در نهایت گروهی نیز مدعی شده‌اند مقامات کرملین به دنبال خارج کردن مذاکرات از مسیر اصلی و توقف آن هستند. این‌ها نظرات و دیدگاه‌هایی است که تحلیلگران روسی، ایرانی و غربی در تحلیل‌های خود بدان اشاره داشته‌اند. اما در بحث‌های صورت گرفته در مورد نقش روسیه در مذاکرات، گاهی اوقات منافع مسلم و اصلی این کشور نادیده انگاشته می‌شود. در ادامه به چهار مورد از اصلی‌ترین منافع روسیه اشاره می‌شود:
■ منافع اصلی روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران■
- نخست آنکه، دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای و یا قابلیت‌هایی به منظور توسعه آن، جزء منافع روسیه به شمار نمی‌رود و این کشور خواهان چنین امری نیست.
- دوم، روسیه به خوبی از تهدیدات و خطرات ناشی از مشارکت احتمالی ایران در زمینه گسترش فناوری‌های هسته‌ای آگاهی دارد.
- سوم، روسیه با هرگونه توسل به زور علیه ایران به منظور حل‌وفصل مسئله هسته‌ای قاطعانه مخالفت می‌کند. خواه این توسل به زور از طریق انجام حملات هوایی و موشکی صورت بپذیرد و یا اینکه به صورت کارشکنی عمدی، حملات سایبری و یا هر شیوه خرابکاری دیگر باشد.
- چهارم آنکه، روسیه از تحریم‌های یک‌جانبه و یا چندجانبه علیه ایران حمایت و پشتیبانی نمی‌کند و خواستار لغو کامل این تحریم‌هاست.
■ سیاست روسیه در قبال ایران و عوامل تأثیرگذار بر آن ■
به طور خلاصه باید گفت که منافع روسیه در تقویت هرچه بیشتر روند منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای، بهبود ثبات منطقه‌ای و همچنین ارتقاء و توسعه همکاری‌های چندجانبه با ایران قرار دارد. در این میان منافع مختلفی همچون منافع مرتبط با حوزه انرژی و یا بخش‌های صنعتی نظامی، سیاست روسیه در قبال ایران را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. تجربیات گذشته نشان می‌دهند در حالی که منافعی از این دست می‌توانند بر موضع مسکو در قبال ایران تأثیرگذار باشند اما با این حال چندان تعیین‌کننده نیستند. علاوه بر این، روسیه ناچار است تا منافع سایر بازیگران منطقه‌ای را نیز در نظر داشته باشد. در نظر داشتن منافع اسرائیل برای روسیه در درجه اول قرار دارد و همانطور که «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور این کشور نیز در اظهارات خود عنوان کرده است، روسیه به "روابط و پیوندهای دوستانه و بسیار قوی” خود با اسرائیل پایبند و متعهد است.
■ بحران اوکراین و تأثیر آن بر گسترش روابط روسیه و ایران ■
آیا بحرانی که به دلیل مسئله اوکراین میان روسیه و غرب ایجادشده و بر روابط آنها سایه افکنده، بر موضع مقامات کرملین نسبت به ایران نیز تأثیر داشته است؟ قطعاً این موضوع تأثیرگذار بوده است اما نه در حدی که بسیاری از آن واهمه داشتند. می‌توان گفت که روسیه نه از ایران حمایت و دفاع کرد و نه در روند مذاکرات علیه ایران کارشکنی. همین رفتار روسیه، رضایت غرب و همچنین نارضایتی آشکار ایران از کیفیت مشارکت روسیه در مذاکرات را توجیه می‌کند. در نتیجه بحران ژئوپلیتیک کنونی، روسیه از منافع مرتبط خود با ایران صرف‌نظر نکرد. اما بحران کنونی تنها یکی از دو دلیل عمده روسیه برای توسعه و گسترش همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با جمهوری اسلامی ایران است.
■ نگاهی به همکاری‌های ایران و روسیه در زمینه هسته‌ای ■
یکی از بحث‌برانگیزترین پیشرفت‌هایی که در روابط دوجانبه میان روسیه و ایران به وجود آمد، گسترش همکاری‌های دو کشور در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی بود. نخستین پروتکل در خصوص همکاری‌های هسته‌ای بین دولت روسیه و ایران در ۲۵ اوت سال ۱۹۹۲ میلادی به امضاء رسید. ایران و روسیه در ۱۱ نوامبر سال ۲۰۱۴ میلادی، پروتکل دیگری را در ادامه پروتکل ۱۹۹۲ به امضاء رساندند که شامل همکاری‌های دو کشور در زمینه ساخت هشت واحد نیروگاه هسته‌ای در ایران بر اساس طراحی رآکتور روسی (WWER) و همچنین قرارداد ساخت واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر و ایجاد دو تا ۴ رآکتور جدید است. همچنین روسیه در حال گسترش همکاری‌های خود با ایران در زمینه‌های دیگری چون تجارت، حمل‌ونقل، کاوش‌های فضایی و همچنین فناوری‌های نظامی است.
■ تلاش روسیه برای تقویت جایگاه خود در بازارهای ایران ■
دومین عامل تأثیرگذار بر توسعه همکاری‌های میان روسیه و ایران، نتیجه قریب‌الوقوع مذاکرات هسته‌ای ایران است. مقامات مسکو به خوبی می‌دانند که ممکن است تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران در آینده‌ی قابل پیش‌بینی برداشته شوند. بنابراین روسیه تلاش می‌کند پیش از آنکه بازیگران جدیدی در این صحنه ظاهر شوند، تا حد ممکن جایگاه خود را در بازارهای ایران تقویت کند. شرایط کنونی ایران درست مانند وضعیت چند سال پیش هندوستان است. هند در سال ۱۹۸۸ میلادی آزمایش‌هایی را در زمینه تسلیحات هسته‌ای انجام داد و فعالیت‌های این کشور باعث شد تا به صورت جزئی در انزوای بین‌المللی قرار گیرد. اما زمانی که هند با کمک دولت جرج دبلیو بوش توانست از این انزوای بین‌المللی خارج شود، روسیه قراردادهای منعقدشده خود با هند را بیش‌ازپیش تقویت کرد. در نتیجه این امر، مدت کوتاهی پس از امضاء توافق میان هند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۸ میلادی، بسیاری از شرکت‌های روسی توانستند با هند قراردادهای بیشتری را منعقد سازند.
■ تلاش روسیه برای گسترش همکاری با ایران به عنوان استراتژی مقابله با غرب ■
مشارکت روسیه در مذاکرات هسته‌ای تاکنون نشان داده است که علیرغم شدت بحران اوکراین و همچنین تمامی درگیری‌ها و مناقشات پیش‌آمده میان روسیه و غرب، هیچ دلیلی وجود ندارد روسیه را قدرتی کاملاً مخرب بدانیم که به دنبال آسیب‌زدن به غرب است. مسائل کنونی در سیاست و اقتصاد جهانی روسیه را وادار ساخته تا موضع عمل‌گرایانه‌تری را اتخاذ نماید، هرچند این موضع در پوشش و لفافه‌ای از شعارهای تبلیغاتی پنهان شد. روسیه با اتخاذ این موضع به دنبال جلوگیری از تشدید بیشتر اختلافات است، اختلافاتی که می‌توانند به تقابل شدیدتر با غرب منجر شوند. بنابراین به عنوان بخشی از این استراتژی، روسیه تلاش می‌کند تا همکاری‌های خود را با سایر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی از جمله ایران توسعه و گسترش دهد.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از اشراف، اندیشکده «کارنگی» در یادداشتیبه قلم «پتر توپیچکانوف»، یکی از کارشناسان این اندیشکده به بررسی رویکرد روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران و اهداف این کشور از توسعه همکاری‌ها با ایران به عنوان یکی از قدرت‌های منطقه‌ای پرداخته است. نویسنده این گزارش معتقد است بروز بحران اوکراین و مناقشات ایجادشده میان روسیه و غرب باعث شده تا روسیه به سوی همکاری‌های بیشتر با ایران سوق پیدا کند. از سوی دیگر نتیجه قریب‌الوقوع مذاکرات هسته‌ای ایران و احتمال برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران در آینده‌ای نزدیک، موجب شده تا روسیه برای تقویت جایگاه خود در بازار ایران و پیشی گرفتن از رقبای احتمالی از هم‌اکنون تلاش خود را آغاز کند.
■ تحلیل‌های متفاوت از نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای ■
در چند روز گذشته ارزیابی‌های متفاوت و حتی متضادی در مورد نقش روسیه در مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران به وجود آمده است. برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند روسیه نقش بسیار مهمی را در این میان ایفا کرد، این در حالی است که برخی دیگر بر این باورند روسیه در مذاکرات هسته‌ای منفعل ظاهر شد. گروهی ادعا می‌کنند روسیه خواهان طولانی‌تر شدن مذاکرات است، عده دیگری معتقدند که روسیه واقعاً به دنبال دستیابی به یک نتیجه موفقیت‌آمیز و اتمام مذاکرات است و در نهایت گروهی نیز مدعی شده‌اند مقامات کرملین به دنبال خارج کردن مذاکرات از مسیر اصلی و توقف آن هستند. این‌ها نظرات و دیدگاه‌هایی است که تحلیلگران روسی، ایرانی و غربی در تحلیل‌های خود بدان اشاره داشته‌اند. اما در بحث‌های صورت گرفته در مورد نقش روسیه در مذاکرات، گاهی اوقات منافع مسلم و اصلی این کشور نادیده انگاشته می‌شود. در ادامه به چهار مورد از اصلی‌ترین منافع روسیه اشاره می‌شود:
■ منافع اصلی روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران■
- نخست آنکه، دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای و یا قابلیت‌هایی به منظور توسعه آن، جزء منافع روسیه به شمار نمی‌رود و این کشور خواهان چنین امری نیست.
- دوم، روسیه به خوبی از تهدیدات و خطرات ناشی از مشارکت احتمالی ایران در زمینه گسترش فناوری‌های هسته‌ای آگاهی دارد.
- سوم، روسیه با هرگونه توسل به زور علیه ایران به منظور حل‌وفصل مسئله هسته‌ای قاطعانه مخالفت می‌کند. خواه این توسل به زور از طریق انجام حملات هوایی و موشکی صورت بپذیرد و یا اینکه به صورت کارشکنی عمدی، حملات سایبری و یا هر شیوه خرابکاری دیگر باشد.
- چهارم آنکه، روسیه از تحریم‌های یک‌جانبه و یا چندجانبه علیه ایران حمایت و پشتیبانی نمی‌کند و خواستار لغو کامل این تحریم‌هاست.
■ سیاست روسیه در قبال ایران و عوامل تأثیرگذار بر آن ■
به طور خلاصه باید گفت که منافع روسیه در تقویت هرچه بیشتر روند منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای، بهبود ثبات منطقه‌ای و همچنین ارتقاء و توسعه همکاری‌های چندجانبه با ایران قرار دارد. در این میان منافع مختلفی همچون منافع مرتبط با حوزه انرژی و یا بخش‌های صنعتی نظامی، سیاست روسیه در قبال ایران را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. تجربیات گذشته نشان می‌دهند در حالی که منافعی از این دست می‌توانند بر موضع مسکو در قبال ایران تأثیرگذار باشند اما با این حال چندان تعیین‌کننده نیستند. علاوه بر این، روسیه ناچار است تا منافع سایر بازیگران منطقه‌ای را نیز در نظر داشته باشد. در نظر داشتن منافع اسرائیل برای روسیه در درجه اول قرار دارد و همانطور که «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور این کشور نیز در اظهارات خود عنوان کرده است، روسیه به "روابط و پیوندهای دوستانه و بسیار قوی” خود با اسرائیل پایبند و متعهد است.
■ بحران اوکراین و تأثیر آن بر گسترش روابط روسیه و ایران ■
آیا بحرانی که به دلیل مسئله اوکراین میان روسیه و غرب ایجادشده و بر روابط آنها سایه افکنده، بر موضع مقامات کرملین نسبت به ایران نیز تأثیر داشته است؟ قطعاً این موضوع تأثیرگذار بوده است اما نه در حدی که بسیاری از آن واهمه داشتند. می‌توان گفت که روسیه نه از ایران حمایت و دفاع کرد و نه در روند مذاکرات علیه ایران کارشکنی. همین رفتار روسیه، رضایت غرب و همچنین نارضایتی آشکار ایران از کیفیت مشارکت روسیه در مذاکرات را توجیه می‌کند. در نتیجه بحران ژئوپلیتیک کنونی، روسیه از منافع مرتبط خود با ایران صرف‌نظر نکرد. اما بحران کنونی تنها یکی از دو دلیل عمده روسیه برای توسعه و گسترش همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با جمهوری اسلامی ایران است.
■ نگاهی به همکاری‌های ایران و روسیه در زمینه هسته‌ای ■
یکی از بحث‌برانگیزترین پیشرفت‌هایی که در روابط دوجانبه میان روسیه و ایران به وجود آمد، گسترش همکاری‌های دو کشور در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی بود. نخستین پروتکل در خصوص همکاری‌های هسته‌ای بین دولت روسیه و ایران در ۲۵ اوت سال ۱۹۹۲ میلادی به امضاء رسید. ایران و روسیه در ۱۱ نوامبر سال ۲۰۱۴ میلادی، پروتکل دیگری را در ادامه پروتکل ۱۹۹۲ به امضاء رساندند که شامل همکاری‌های دو کشور در زمینه ساخت هشت واحد نیروگاه هسته‌ای در ایران بر اساس طراحی رآکتور روسی (WWER) و همچنین قرارداد ساخت واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر و ایجاد دو تا ۴ رآکتور جدید است. همچنین روسیه در حال گسترش همکاری‌های خود با ایران در زمینه‌های دیگری چون تجارت، حمل‌ونقل، کاوش‌های فضایی و همچنین فناوری‌های نظامی است.
■ تلاش روسیه برای تقویت جایگاه خود در بازارهای ایران ■
دومین عامل تأثیرگذار بر توسعه همکاری‌های میان روسیه و ایران، نتیجه قریب‌الوقوع مذاکرات هسته‌ای ایران است. مقامات مسکو به خوبی می‌دانند که ممکن است تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران در آینده‌ی قابل پیش‌بینی برداشته شوند. بنابراین روسیه تلاش می‌کند پیش از آنکه بازیگران جدیدی در این صحنه ظاهر شوند، تا حد ممکن جایگاه خود را در بازارهای ایران تقویت کند. شرایط کنونی ایران درست مانند وضعیت چند سال پیش هندوستان است. هند در سال ۱۹۸۸ میلادی آزمایش‌هایی را در زمینه تسلیحات هسته‌ای انجام داد و فعالیت‌های این کشور باعث شد تا به صورت جزئی در انزوای بین‌المللی قرار گیرد. اما زمانی که هند با کمک دولت جرج دبلیو بوش توانست از این انزوای بین‌المللی خارج شود، روسیه قراردادهای منعقدشده خود با هند را بیش‌ازپیش تقویت کرد. در نتیجه این امر، مدت کوتاهی پس از امضاء توافق میان هند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۸ میلادی، بسیاری از شرکت‌های روسی توانستند با هند قراردادهای بیشتری را منعقد سازند.
■ تلاش روسیه برای گسترش همکاری با ایران به عنوان استراتژی مقابله با غرب ■
مشارکت روسیه در مذاکرات هسته‌ای تاکنون نشان داده است که علیرغم شدت بحران اوکراین و همچنین تمامی درگیری‌ها و مناقشات پیش‌آمده میان روسیه و غرب، هیچ دلیلی وجود ندارد روسیه را قدرتی کاملاً مخرب بدانیم که به دنبال آسیب‌زدن به غرب است. مسائل کنونی در سیاست و اقتصاد جهانی روسیه را وادار ساخته تا موضع عمل‌گرایانه‌تری را اتخاذ نماید، هرچند این موضع در پوشش و لفافه‌ای از شعارهای تبلیغاتی پنهان شد. روسیه با اتخاذ این موضع به دنبال جلوگیری از تشدید بیشتر اختلافات است، اختلافاتی که می‌توانند به تقابل شدیدتر با غرب منجر شوند. بنابراین به عنوان بخشی از این استراتژی، روسیه تلاش می‌کند تا همکاری‌های خود را با سایر قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی از جمله ایران توسعه و گسترش دهد.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
ما بیش از یک دهه است داریم مذاکره می کنیم و اگر تا 10 یا 20 سال دیگر همین روند همچانکه برای فلسطین اشغالی بیش از 60 سال است ادامه دارد، ادامه دهیم نهایت می رسیم به وضعیت مشابه غزه و کرانه باختری یعنی شما به توافقی می رسی که غایتش سیطره امریکا و صهیو نیزم بین المللی بر منافع ملی شما در حوزه هسته ای و منافع اقتصادی آن است.