اهمیت پرداختن به زرادخانه موشکی ایران در مذاکرات هسته‌ای

گروه سیاسی، مسئله هسته‌ای بدون شک در کانون مذاکرات گروه ۱+۵ قرار دارد، اما تلاش‌ها جهت حصول «توافقات جانبی» بر سر مسئله موشکی در قالب چنین چارچوبی می‌تواند مفید و مؤثر باشد. با توجه به اینکه سنای آمریکا تحت کنترل اکثریت جمهوری‌خواه قرار گرفته است فعالیت‌های موشکی ادعایی ممکن است به زودی به شکل موشکافانه‌تری مورد بررسی قرار گیرند. بنابراین می‌توان ایرانی‌ها را متقاعد کرد اکنون که فضا نسبتاً مطلوب و مناسب است دست به اقدام بزند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از اشراف، اندیشکده واشنگتن با انتشار گزارش راهبردی به قلم فرزین ندیمی نوشت: تمدید هفت‌ماهه مذاکرات هسته‌ای که اخیراً اعلام شد فرصتی در اختیار گروه ۱+۵ قرار می‌دهد تا موضع مذاکره‌ای خود را در چند جبهه تقویت و از کنترل قابلیت موشک‌های بالستیک ایران اطمینان حاصل کند. در اینجا ایجاد یک سیستم نظارتی عملی جهت نظارت بر فعالیت‌های موشکی ایران لازم و ضروری است ـ محدود کردن دسترسی ایران به قطعات و موادی که در بازارهای بین‌المللی موجود هستند به تنهایی کافی نیست.

در گزارش پیش روی فرزین ندیمی به بررسی موضوعات حیاتی نظیر برد، بار مفید، دقت، و فناوری بومی برنامه موشکی ایران می‌پردازد، زیرا این موارد به موشک‌های آتی ایران مربوط می‌شوند. وی همچنین تاریخچه گزارش‌های نادرست ایران و شک و تردیدهای غرب درباره پیشرفت‌های موشکی ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد.

 
 ■ایران بزرگ‌ترین زرادخانه موشکی بالستیک در منطقه را دارد ■

در اواخر ماه نوامبر ایران و گروه ۱+۵ (انگلیس، چین، فرانسه، روسیه، آمریکا و آلمان) با تمدید هفت‌ماهه گفتگوهای هسته‌ای موافقت کردند. همچنان که طرفین به سمت یک توافق جامع حرکت می‌کنند یکی از مسائل طولانی‌مدت موجود به قابلیت موشک‌های بالستیک ایران و رویکردهای واقع‌گرایانه موجود جهت پرداختن به این مسئله بدون نقش بر آب کردن گفتگوها مربوط می‌شود.

ایران در حال حاضر دارای بزرگ‌ترین زرادخانه موشک‌ها و راکت‌های بالستیک در منطقه است و جمهوری اسلامی صرف‌نظر از اسرائیل تنها کشور موجود در خاورمیانه است که به قابلیت پرتاب ماهواره دست یافته است. برنامه موشکی ایران نسبتاً پیشرفته است و همچنان نیز در حال پیشرفت است، در این زمینه گروهی از مهندسان و تکنسین‌های ماهر از سال ۱۹۹۳ تاکنون تحت نظارت سازمان صنایع هوا و فضای ایران که یک سازمان سیاسی قدرتمند به شمار آمده و دارای بیش از بیست‌وپنج زیرمجموعه است مشغول به کار هستند.

 

■ سپاه فعال‌ترین نهاد در زمینه بسط و توسعه هوا و فضا و برنامه موشکی■

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پرکارترین نهاد در زمینه بسط و توسعه سازمان هوا و فضا و همچنین مصرف‌کننده نهایی این سازمان محسوب می‌شود، به ویژه از هشت سال پیش که این نهاد مرکز تحقیقات موشکی و فضایی خویش را در راستای تقویت فعالیت‌های راکتی راه‌اندازی کرد. سپاه بعداً مرکز تحقیقاتی خود را در سازمان جهاد خودکفایی ادغام کرد. به علاوه، حداقل بیست‌وچهار دانشگاه در ایران در زمینه مهندسی پیشرفته هوا و فضا آموزش ارائه می‌دهند. در واقع، بر اساس سیستم رتبه‌بندی ژورنال‌های عملی در سال ۲۰۱۳ ایرانی‌ها بیش از روس‌ها در رابطه با مهندسی هوا و فضا مقالات دانشگاهی منتشر کردند علی‌رغم آنکه بر اساس قوانین ایران پژوهشگرانی که بر روی پروژه‌های نظامی کار می‌کنند از چاپ مقاله در ژورنال‌های بین‌المللی منع شده‌اند.

 

 

■ ایران به شدت به موشک‌های بالستیک متکی است■

ایران با توجه به برخورداری از یک نیروی هوایی ضعیف و قابلیت دریایی ناچیز در راستای دستیابی به قابلیت دست زدن به حملات دوربرد به شدت به موشک‌های بالستیک متکی است. به همین خاطر، عجیب نبود که حسین دهقان وزیر دفاع ایران ماه می‌گذشته هرگونه مذاکره بر سر زرادخانه موشکی «دفاعی، متعارف، و بازدارنده» کشورش را رد کرد، موضعی که توسط فرماندهان سپاه نیز تکرار شد.

با توجه به این فاکتورها غیرواقع‌گرایانه خواهد بود اگر انتظار رود ایران به صورت یکجانبه برنامه موشکی خویش را متوقف سازد یا زرادخانه موشکی خود را از بین ببرد. با این حال شاید بتوان ایرانی‌ها را ترغیب کرد یا حتی مجبور ساخت در راستای شفاف‌سازی تدابیری را اتخاذ کرده یا از برخی مکانیسم‌های محدودکننده مشخص تبعیت کنند. دنبال کردن این اهداف مستلزم توجه به مسائل مهمی نظیر برد، بار مفید، دقت، آزمایش، و قابلیت‌های فناورانه ـ توسعه‌ای بومی مرتبط با موشک‌های ایران است.

 

■ محدودیت برد موشک‌ها نمی‌تواند از تهدید موشکی ایران بکاهد■

- برد

به دنبال جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۰، شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه ۶۸۷ به عراق اجازه داد تنها موشک‌های زمین به زمین دارای برد حداکثر ۱۵۰ کیلومتر تولید و مستقر سازد. رویکرد اتخاذشده در قبال عراق مستلزم اجرای یک برنامه نظارتی سرزده و گسترده بود که مطمئناً مورد قبول ایران واقع نخواهد شد. با این وجود، رویکرد مذکور بدون یک مکانیسم نظارتی پیچیده در مورد ایران جواب نخواهد داد. محدودیت برد نیز به تنهایی نمی‌تواند از تهدید موشکی استنباط شده ایران بکاهد، زیرا کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و نیروهای آمریکایی مستقر در پیرامون ایران از لحاظ جغرافیایی به سایت‌های پرتاب موشک ایران نزدیک هستند ـ بسیاری از آنها در محدوده ۱۵۰ کیلومتری سواحل یا جزایر ایران قرار دارند. ایران همچنین می‌تواند دانش فنی و تجهیزات مورد نیاز جهت گسترش برد موشک‌های فعلی خود را حفظ کرده یا در صورت ناکامی هرگونه سیاست محدودسازی اقدام به تولید موشک‌های دوربرد جدید کند.

 

■ ایران جنگ را «به داخل مرزهای آمریکا» خواهد کشاند■

ایران علناً محدوده برد ۲۰۰۰ کیلومتر را برای موشک‌های زمین به زمین خود اعلام کرده که ظاهراً توسط آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر این کشور تعیین شده است. این محدوده فراتر از برد ۱۲۰۰ کیلومتری مورد نیاز جهت هدف قرار دادن اسرائیل از داخل مرزهای ایران است. رهبران ارشد ایران عدم علاقه خود به تولید موشک‌های دارای برد بیشتر، از جمله موشک‌های بالستیک قاره‌پیما که دارای برد ۵۵۰۰ کیلومتر و بیشتر هستند، را ابراز کرده‌اند با این استدلال که اینگونه موشک‌ها در دکترین دفاعی ایران جایی ندارند. با این حال، شواهد و قرائن چیز دیگری می‌گویند. سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده رئیس نیروی هوا و فضای سپاه (ظاهراً عبارت «فضا» به این خاطر اضافه شده تا بر نقش گسترده شاخه مذکور دلالت داشته باشد) اخیراً گفته است که ایران در برد ۲۰۰۰ کیلومتر متوقف نشده و «بدون هرگونه محدودیتی» به توسعه موشک‌های دارای برد بیشتر ادامه داده است. وی یکبار هم اظهار داشت که نیروی هوا و فضا در پاسخ به هرگونه تهاجم علیه ایران نه تنها شهرهای اصلی اسرائیل را ویران خواهد کرد بلکه جنگ را «به داخل مرزهای آمریکا» خواهد کشاند.

 

■ آیا ایران قابلیت تولید موشک‌های قاره‌پیما را پیدا کرده است؟■

در یک رویداد جداگانه نیز برادرِ سرتیپ حسن تهرانی مقدم ـ که سابقاً هدایت برنامه‌های پرتاب موشکی و فضایی را بر عهده داشت و در جریان آزمایش یک موتور سوخت جامد معیوب در ماه نوامبر ۲۰۱۱ جان خود را از دست دادـ ناخواسته به یک برنامه پیشرفت تولید موشک‌های بالستیک قاره‌پیما که تحت هدایت برادر مرحومش قرار داشت اشاره کرد، اما اظهارات وی به سرعت از روی خروجی‌های خبری ایران برداشته شدند. برخی اظهارات اخیر توسط افسران سپاه، از جمله اظهارات فتح‌الله امی مشاور علمی حسن روحانی و همکار سابق تهرانی مقدم، حکایت از آن دارند که پروژه‌ای که تهرانی مقدم بر روی آن کار می‌کرد اکنون تکمیل شده است. امی به «راکت بازدارنده و فوق سری چهار مرحله‌ای و سوخت جامد قائم [که] قادر به پرتاب ماهواره تا ارتفاع ۱۰۰۰ کیلومتری مدار زمین است» اشاره کرده است. به نظر می‌رسد امی عمداً زبان مبهمی را بکار برده است و توصیف یک ماهواره‌بر با عبارت «بازدارنده» عجیب به نظر می‌رسد. چنین چیزی اگر تحقق یافته باشد در واقع همان گام موقتی است که موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی تخمین زده بود ایران در مسیر خود به سمت تولید موشک‌های بالستیک قاره‌پیما احتمالاً قادر نخواهد بود تا قبل از سال ۲۰۱۸ بردارد.

 

■ایران شاید از فناوری تبدیل ماهواره‌بر به موشک قاره‌پیمای موقت برخوردار باشد■

بکارگیری یک ماهواره‌بر به عنوان یک سلاح «بازدارنده» احتمالاً مستلزم چیزی فراتر از تغییر بار مفید آن است، اما با توجه به اینکه برنامه مخفی تولید ماهواره‌بر ایران کاملاً تحت کنترل تشکیلات نظامی قرار دارد در نتیجه جای شک و تردید فراوانی در این زمینه باقی می‌ماند. مسئولان نظامی اخیراً برداشتن گام‌های بیشتر در زمینه رسیدن به مدارهای حتی دورتر با بهره‌گیری از بار مفید بیشتر را اعلام کرده‌اند. میان ماهواره‌بر و موشک تفاوت‌های چندانی وجود ندارد و پس از آنکه یک مسیر مشترک تولید ایجاد شد تنها ملزومات عملیاتی هستند که این دو را از هم متمایز می‌سازند. ایران در رابطه با ساخت ماهواره‌بر طرح‌های جاه‌طلبانه‌ای را اعلام کرده است ـ که از جمله می‌توان به پرتاب فضاپیمای دارای سرنشین تا سال ۲۰۱۶ و پرتاب ماهواره‌برهای دارای قابلیت قرار دادن ماهواره در مدار ۳۶۰۰ کیلومتری اشاره کرد ـ اما این کشور در زمینه اعلام برنامه‌های پرتاب ماهواره و عدم تحقق این برنامه‌ها نیز از پیشینه‌ای طولانی برخوردار است.

ایران شاید از فناوری تبدیل ماهواره‌بر به موشک قاره‌پیمای موقت برخوردار باشد یا قادر به دستیابی به این فناوری باشد، اما افزایش انطباق‌پذیری چنین موشک قاره‌پیمایی به کمک طرح‌های موشکی فشرده‌تر، پیشران‌های سوخت مایع جدید، یا سوخت‌های مایع دارای درجه و کارایی بالاتر دشوارتر خواهد بود.

 

■ ایران از شلیک سلاح‌های هسته‌ای با بهره‌گیری از موشک صرف‌نظر کرده■

- بار مفید

دنیا می‌خواهد مطمئن شود که جمهوری اسلامی موشک‌ها یا دیگر سلاح‌های خود را به هیچ نوع کلاهک هسته‌ای مجهز نمی‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گروه ۱+۵ تاکنون نتوانسته‌اند درباره گزارش‌های مربوط به تلاش‌های تسلیحاتی ایران، از جمله طراحی یک کلاهک هسته‌ای به اندازه کافی کوچک جهت قرار گرفتن بر روی یک موشک بالستیک، شفاف‌سازی کنند و ساخت چنین کلاهکی توسط ایران تنها بر پایه حدس و گمان و مدارک تائید نشده مطرح شده است. ایران در راستای دستیابی به چنین قابلیتی باید چندین طرح کلاهک حداقل ۱۰۰۰ کیلوگرمی که از ابعاد مناسب جهت حمل توسط موشک برخوردار هستند را مورد آزمایش قرار دهد. این یک کار عظیم است و به همین خاطر این حدس و گمان مطرح شده که ایران کلاً از شلیک سلاح‌های هسته‌ای با بهره‌گیری از موشک صرف‌نظر کرده و جهت شلیک سلاح‌های هسته‌ای آتی خود از دیگر شیوه‌ها استفاده خواهد کرد.

 

■ایران هیچگونه محدودیتی را نخواهد پذیرفت■

- دقت

دقت نیز یک مسئله بحث‌برانگیز دیگر به شمار می‌رود. بر اساس اطلاعات غیرمحرمانه موجود، دایره احتمال خطای موشک‌های میان‌برد ایران مشخص نیست اما تصور می‌شود دقت موشک شهاب ۳ بسیار بهتر از ۲۵۰۰ متری باشد که توسط منابع غربی حدس زده شده است ـ در حقیقت دایره احتمال خطای این موشک کمتر از ۲۵۰ متر است. ایران ادعا کرده از طریق ترکیب سیستم ناوبری داخلی با ژیروسکوپ‌های دارای تنظیم دینامیک و فناوری ناوبری ماهواره جی‌پی‌اس/گلوناس توانسته است به پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه هدایت و کنترل موشک‌ها دست یابد که البته در این رابطه باید پیشینه طولانی‌مدت ایران در زمینه بیان اظهارات تائید نشده درباره سخت‌افزارهای نظامی خویش را نیز مدنظر قرار داد. ایران همچنین ادعا کرده سیستم‌های هدایت نهایی مختلفی را برای موشک‌های خانواده فاتح ۱۱۰/خلیج فارس/هرمز طراحی و اجرا کرده است و بدین ترتیب به دایره احتمال خطای زیر ۱۰ متر دست یافته است. صرف‌نظر از اینکه ایران به پیشرفت‌های اعلامی دست یافته است یا نه چنین ادعاهایی از جاه‌طلبی‌های این کشور حکایت دارند. ایران احتمالاً در رابطه با توانایی خویش جهت بهبود دقت طرح‌های موشکی خویش هیچ محدودیتی را نخواهد پذیرفت و اگر هم بپذیرد نظارت بر تبعیت این کشور از محدودیت‌های وضع‌شده چالش بزرگی خواهد بود.

 

■ راه‌حل‌های ایران برای آزمایش‌های موشکی■

- آزمایش

اگرچه به طور کلی باور بر این است که ایران برنامه آزمایش‌های مورد نیاز جهت تولید موشک‌های بالستیک قاره‌پیما را به نمایش نگذاشته است، اما باید به خاطر داشت که این کشور در طول شش ساله گذشته در سه مقطع اقدام به پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌برهای دومرحله‌ای کرده و در رابطه با فناوری‌هایی نظیر یکپارچه‌سازی موتور، چندمرحله‌ای سازی، تفکیک مؤلفه‌های مداری، و ورود مجدد قابلیت‌های خود را نشان داده است. بر اساس شیوه‌های کارشناسی، ایران برای اینکه بتواند یک طرح راکتی چندمرحله‌ای بزرگ و پیچیده را برای کاربردهای نظامی تهیه کند باید در طول یک دهه حدود چهل پرتاب آزمایشی انجام دهد. با این حال، این رقم را می‌توان با استفاده گسترده از شبیه‌سازی کامپیوتری، بکارگیری راکت‌های تخصصی ادغام‌شده در دیگر برنامه‌ها، و انجام آزمایش‌های زیرزمینی در مقیاس بزرگ کاهش داد. به نظر می‌رسد ایران از این گزینه‌ها تبعیت کرده است. ایران همچنین در رابطه با فناوری موشکی از نزدیک با کره شمالی همکاری می‌کند و می‌توان انتظار داشت که در صورت نیاز انجام آزمایش‌های موشکی را به این کشور محول سازد. بنابراین، وضع محدودیت آزمایش موشک‌های دارای برد فراتر از یک محدوده مشخص چالش بزرگی خواهد بود.

 

■ ایران احتمالاً در زمینه فناوری موشکی کره شمالی را پشت سر گذاشته است■

- فناوری بومی

جامعه اطلاعاتی آمریکا هنگام ارزیابی قابلیت ایران در زمینه ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما فرض را بر این می‌گذارد که این کشور از کمک‌های روسیه یا کره شمالی در این زمینه بهره‌مند می‌گردد. با این حال، با توجه به اینکه ایران و کره شمالی هر دو با موفقیت اقدام به پرتاب ماهواره کرده‌اند در نتیجه ایران احتمالاً پیشاپیش در زمینه فناوری موشکی با کره شمالی همتراز شده یا حتی این کشور را پشت سر گذاشته است. به احتمال زیاد روسیه یا چین هرگونه فناوری مورد نیاز جهت تکمیل موشک‌های بالستیک قاره‌پیما را در اختیار ایران خواهند گذاشت.

ایران اخیراً با برگزاری یک کنفرانس ده روزه از برنامه موشکی «کاملاً بومی» خود تقدیر به عمل آورده است. با اینکه سطح تخصص و مهارت تکنولوژیکی ایران در زمینه تولید موشک‌های بالستیک جای بحث دارد، اما باید پیشینه شک و تردیدهای غرب نسبت به قابلیت‌های ایران را نیز مدنظر قرار داد. از جمله شک و تردید‌های غرب نسبت به قابلیت‌های ایران می‌توان به این موارد اشاره کرد: تکذیب توانایی ایران جهت بکارگیری و نگهداری از سیستم‌های تسلیحاتی مدرن ساخت آمریکا پس از انقلاب سال ۱۹۷۹؛ شکست‌خورده دانستن اولین پرتاب ماهواره بومی توسط ایران؛ و دست‌کم گرفتن توانایی ایران در زمینه ساخت شمار بالای سانتریفیوژ و تولید مقادیر قابل‌توجهی اورانیوم دارای غنای پایین. ساخت یک موشک دارای برد ۲۲۰۰ کیلومتری توسط ایران در کنار پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌بر و کپسول‌های دارای قابلیت ورود مجدد به جو نمایانگر پیشرفت‌های چشمگیر این کشور هستند.

در ضمن، با رجوع به ماجرای اشکفال می‌توان به نیات ایران در این زمینه پی برد. اسناد متعلق به ایران که به صورت آنلاین برملا شدند نشان می‌دادند که ایران و روسیه در سال ۲۰۰۴ قصد داشتند اژدرهای پرسرعت و مرگبار اشکفال را در آب‌های خلیج فارس آزمایش کنند. این اسناد و مدارک همچنین با ذکر جزئیات دقیق از برنامه سازمان هوا و فضای ایران جهت مطالعه و در نهایت مهندسی معکوس این سلاح پیشرفته در سال ۲۰۰۹ خبر می‌دادند. هنوز شواهد و مدارک مشخصی وجود ندارند که نشان دهند ایران به اهداف خود دست یافته است، اما اسناد و مدارک فوق خود گویای نیات ایران هستند.

 

■ برنامه نظامی قدرتمند ایران را نمی‌توان به کمک تدابیر نظارتی به آسانی کنترل کرد■

اینگونه بحث‌ها و اظهارات را باید بر مبنای شناخت صنعت موشک‌های بالستیک ایران مطرح ساخت. این صنعت در اواخر دهه ۱۹۸۰ با وارد کردن خطوط مونتاژ موشک اسکاد بی و اسکاد سی از کره شمالی و چین کلید خورد. ایران همزمان یک برنامه مهندسی معکوس را آغاز کرد تا بدین طریق فناوری‌ها و فرآیندهای مربوطه را بومی‌سازی کند. این مسیر با ساخت موشک بالستیک میان‌برد و سوخت مایع شهاب ۳ ادامه یافت اما با تصمیم تهرانی مقدم مبنی بر تمرکز بر روی راکت‌های چندمرحله‌ای سوخت جامد از مسیر خود فاصله گرفت. این تصمیم خطراتی را به همراه داشت اما به نظر می‌رسد ایران را به سمت نویدبخش‌ترین پروژه‌ها، یعنی ساخت موشک‌های سجیل و فاتح، هدایت کرده است. ایران پس از آنکه اولین ماهواره‌برهای سفیر و سیمرغ خود را از روی موشک‌های شهاب سوخت مایع اولیه الگوبرداری کرد اکنون به نظر می‌رسد با دیدگاه تهرانی مقدم همسو شده و از یک طرح سوخت جامد برای جدیدترین ماهواره‌بر خود با نام قائم استفاده کرده است. برنامه موشکی ایران حداقل تا قبل از حادثه مرگبار سال ۲۰۱۱ که به کشته شدن تهرانی مقدم و دیگر مسئولان ارشد برنامه موشکی کشور انجامید به مدت نزدیک به سه دهه از یک رهبری ثابت و پایدار در این زمینه برخوردار بود. بکارگیری مؤثر آیتم‌های فناورانه دارای کاربرد دوگانه که این روزها به آسانی قابل تهیه هستند را نیز به این معادله اضافه کنید تا متوجه شوید این برنامه نظامی قوی و نیرومند را نمی‌توان به کمک تدابیر کنترلی به آسانی کنترل کرد.

 

■ موضوع موشکی باید در مذاکرات هسته‌ای لحاظ شود■

- گزینه‌های سیاسی

ایران شاید در راستای تولید موشک‌های تهدیدکننده‌تر به سال‌ها وقت نیاز داشته باشد، اما به نظر می‌رسد رهبران این کشور مصمم هستند به دنبال دستیابی به این قابلیت‌ها بروند ـ که البته این امر برای ثبات منطقه نشانه خوبی نیست. بنابراین، پرداختن به این مسئله اکنون لازم و ضروری است.

مسئله هسته‌ای بدون شک در کانون مذاکرات گروه ۱+۵ قرار دارد، اما تلاش‌های خصوصی جهت حصول «توافقات جانبی» بر سر مسئله موشکی در قالب چنین چارچوبی می‌تواند مفید و مؤثر باشد. با توجه به اینکه سنای آمریکا تحت کنترل اکثریت جمهوری‌خواه قرار گرفته است فعالیت‌های موشکی ادعایی ممکن است به زودی به شکل موشکافانه‌تری مورد بررسی قرار گیرند. بنابراین می‌توان ایرانی‌ها را متقاعد کرد اکنون که فضا نسبتاً مطلوب و مناسب است ـ به ویژه در رابطه با پرونده هسته‌ای و موشک‌هایش ـ دست به اقدام بزند.

در سال ۲۰۱۰ شورای امنیت سازمان ملل با تصویب قطعنامه ۱۹۲۹ از ایران خواست تا تولید و آزمایش موشک‌های بالستیک دارای «قابلیت هسته‌ای» را به حالت تعلیق درآورد. حتی با اینکه ایران این قطعنامه و دیگر قطعنامه‌های مشابه را رد کرده است، اما قطعنامه ۱۹۲۹ را همچنان می‌توان مبنا قرار داده و به کمک آن جمهوری اسلامی را متقاعد ساخت تا فرضیات و اهداف اصلی خویش در رابطه با تولید موشک‌های دوربرد را مورد تجدیدنظر قرار دهد. در این رابطه می‌توان ایران را متقاعد کرد که برنامه ماهواره‌بر خود را به طور کامل در معرض تدابیر کنترلی و نظارتی غیرنظامی و به دور از تشکیلات نظامی قرار دهد. چنین چیزی حداقل می‌تواند برنامه مذکور را تا حدودی شفاف سازد. در عوض می‌توان ارائه کمک در برخی حوزه‌های مرتبط با کاوش‌های صلح‌آمیز فضایی را به ایران پیشنهاد داد.

 

■ چرا ایران در سال گذشته موشک جدیدی آزمایش نکرده است؟■

از جمله دیگر مسائلی که ارزش بررسی دارند می‌توان به برجسته ساختن تعهد ایران در قبال محدودیت ۲۰۰۰ کیلومتری برد موشکی که خود اعلام کرده و همچنین وضع محدودیت‌هایی در رابطه با آزمایش‌های موشکی اشاره کرد. ایران در طول یک سال گذشته از هرگونه آزمایش علنی موشک‌های جدید یا ارتقا یافته میان‌برد تا دوربرد اجتناب ورزیده است. گزارش‌های تائید نشده حکایت از آن دارند که روحانی رئیس‌جمهور کشور هرگونه پرتاب‌های فضایی در این بازه زمانی را به تأخیر انداخته است تا از هرگونه تداخل اینگونه اقدامات با مذاکرات هسته‌ای ممانعت به عمل آورد، هرچند شاید هم چنین تأخیری به دلایل فنی بوده باشد. وادار ساختن ایران به تداوم این مسیر و موافقت با عدم انجام آزمایش‌های موشکی در کره شمالی یا در کشورهای دیگر مفید و سودمند خواهد بود. باید به ایران فهمانید که اینگونه توافقات در مورد همه بخش‌های نظام حاکم مصداق خواهند داشت تا مبادا برخی از عوامل سپاه وسوسه شوند یک برنامه مخفیانه را دور از چشم برخی رهبران غیرنظامی دنبال کنند. چنین چیزی در واقع رویکرد مقامات نیروی هوایی آرژانتین را به ذهن متبادر می‌سازد که در دهه ۱۹۸۰ دور از چشم رهبران این کشور دست به تولید موشک بالستیک کندور زدند.

 

■ لزوم ایجاد سیستم نظارتی عملی برای فعالیت‌های موشکی ایران ■

به علاوه، آمریکا و اتحادیه اروپا می‌توانند یکی از نهادهای سازمان ملل نظیر اداره امور خلع سلاح را موظف سازند به طور جداگانه با جمهوری اسلامی مذاکره کرده و از جمله به یک توافق منطقه‌ای در زمینه وضع محدودیت‌های موشکی دست یابد. همچنین می‌توان ایران را به پیوستن به منشور رفتاری لاهه علیه گسترش موشک‌های بالستیک و همکاری با نظام کنترل فناوری موشکی تشویق کرد.

تأکید بین‌المللی اکنون باید بر روی ایجاد یک سیستم نظارتی عملی برای فعالیت‌های موشکی ایران قرار گیرد. با توجه به اینکه ایران می‌تواند در طول یک دهه آینده دست به تولید موشک‌های بالستیک میان‌برد دارای حداکثر برد و همچنین موشک‌های بالستیک قاره‌پیما بزند، در نتیجه ایجاد یک سیستم نظارتی مؤثرتر از محدود کردن دسترسی این کشور به قطعات و موادی است که در بازارهای بین‌المللی موجود هستند. محدود ساختن دسترسی ایران به قطعات و مواد تنها می‌تواند برنامه موشکی این کشور را به تأخیر بیندازد. اکنون که قیمت نفت در حال سقوط است می‌توان این استدلال را ارائه داد که ایران به جای آنکه خطرات عظیم ناشی از ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما را به جان بخرد می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و همچنین در حوزه‌های اجتماعی و محیط‌زیست که در آنها به وضوح با مشکل روبروست به سود و منفعت دست یابد.