گروه بین الملل، بحران در دو کشور عراق و سوریه باعث ایجاد تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه شده است و ایران را باید بازیگر اصلی در صحنه تحولات منطقه دانست. لذا دستیابی به توافق از اهمیت بالایی برخوردار است چون میتواند منطقه را متحول نموده و نتایج بسیار گستردهای به همراه خواهد داشت.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از اشراف، مایکل روکارد، نخستوزیر سوسیالیست اسبق فرانسه و یکی از اعضای سابق پارلمان اروپا با انتشار یادداشتی در سندیکای «پراجکت سیندیکیت» با نگاهی به موضوع تمدید مدت زمان مذاکرات هستهای ایران به نتایج و پیامدهای مثبت دستیابی به چنین توافقی اشاره کرده است. در این گزارش آمده است اگرچه مذاکرات روند ناامیدکنندهای به خود گرفته است و ما دوباره شاهد تمدید مذاکرات بودیم اما همچنان جای امیدواری وجود دارد، چراکه میبینیم دو بازیگر اصلی مذاکرات یعنی ایران و امریکا برای دستیابی به توافق نهایی تلاشهای بسیاری میکنند. از سوی دیگر منطقه خاورمیانه در طی چند سال اخیر دچار تحولات بنیادینی شده است، بیداری شیعیان، جنگ در سوریه و ظهور دولت اسلامی (داعش) تنها بخشی از این تحولات هستند. نویسنده در ادامه عنوان میکند که جنگ آمریکا در عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی تعادل در منطقه را بر هم زد و باعث شده تا درگیری و کشمکشهای فرقهای میان شیعیان و سنیها تشدید شود. در حال حاضر بحران سوریه نیز انعکاس وارونهای از وضعیت عراق است. در پایان نیز گفته میشود بحران در دو کشور عراق و سوریه باعث ایجاد تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه شده است و ایران را باید بازیگر اصلی در صحنه تحولات منطقه دانست. لذا دستیابی به توافق از اهمیت بالایی برخوردار است چون میتواند منطقه را متحول نموده و نتایج بسیار گستردهای به همراه خواهد داشت.
■ تلاشهای آمریکا و ایران برای به نتیجه رساندن مذاکرات ■
بیش از یک دهه است که مذاکرات بینالمللی بر سر برنامه هستهای ایران در شکلها و گونههای مختلف در حال انجام است، بنابراین اینکه ضربالاجل دستیابی به توافق نهایی برای یک بار دیگر هم تمدید شد چندان تعجبآور نیست. ایران و گروه ۱+۵ (متشکل از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به همراه آلمان) تنها تا پایان ماه ژوئن فرصت دارند به یک توافق نهایی دست یابند. مذاکرات روند ناامیدکنندهای به خود گرفته است و به نظر میرسد که این روند در نهایت محکوم به شکست است. اما هنوز یک دلیل برای امیدواری وجود دارد. در جریان دور جدید مذاکرات شاهد آن هستیم که دو بازیگر مهم و کلیدی در این میان یعنی ایران و آمریکا، تمایل بسیار زیادی دارند تا این مذاکرات را به یک فرجام و نتیجه بسیار موفق برسانند.
■ ایران و آمریکا هر دو از توافق نهایی سود خواهند برد■
حسن روحانی، رئیسجمهوری ایران و باراک اوباما، رئیسجمهوری آمریکا هر دو از این توافق سود خواهند برد. تحریمهای اعمالشده علیه ایران فشارهای بسیاری را به ایران وارد آورده و اقتصاد این کشور را به شدت تحت تأثیر قرار دادهاند. از طرفی هرگونه تلاش از سوی دو کشور ایران و آمریکا و همکاری آنها به منظور ایجاد توافق صلح در سوریه و مقابله با تهدیدات ناشی از دولت اسلامی موسوم به (داعش) مستلزم آن است که این دو کشور در ابتدا اختلافات خود را حلوفصل نمایند. ایران به تازگی از یک کشمکش سیاسی داخلی سهساله خلاص شده است. در یک سوی این کشمکش تندروها قرار داشتند که معتقد بودند ایران باید به تسلیحات هستهای دست یابد و در طرف دیگر اصلاحطلبان بودند که با این امر مخالف بودند. نتیجه این کشمکش نامعلوم بود تا اینکه آیتالله علی خامنهای، رهبر معظم جمهوری اسلامی طی فتوایی تولید و استفاده از تسلیحات هستهای را حرام اعلام کرد.
■ منطقه خاورمیانه دستخوش تحولاتی بنیادین شده است ■
مادامی که این موضوع همچنان حلنشده باقیمانده بود، گروه مذاکرهکننده ایرانی نمیتوانستند بر سر نتیجه مطلوب به توافق برسند. برای نمونه، زمانی که مجوز بازرسی از تأسیسات مشکوک ایران در طول مذاکرات به بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی داده میشد، مسئولان مربوطه از ورود بازرسین جلوگیری به عمل میآوردند. گروه مذاکرهکنندگان آمریکایی نیز در برخی موارد تناقضهایی داشت چون اغلب از مقاماتی تشکیل مییافت که دشمنی شدیدی با ایران داشتند و از طرفی دیپلماتهای تابع قانون هم در آن فعال بودند که به درخواست اوباما به دنبال دستیابی به توافق بودند. دلیل اساسی دیگری نیز برای امیدوار بودن وجود دارد. خاورمیانه تحول ساختاری بزرگی را تجربه میکند و آن بیداری شیعیان است. این تحول عمیق، گسترده و بنیادین همزمان با حرکت آهسته اما پیوسته لایههای زمین، به شکل فورانهای آتشفشانی ویرانگر محلی جلوه میکند.
■ جنگ عراق و تشدید تنشها میان شیعیان و سنیهای منطقه ■
وقتی جنگ نابخردانه آمریکا در عراق باعث سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ میلادی شد، تعادل حساسی در این منطقه به هم خورد. صدام فاسد و بیرحم بود اما حکومت کاملاً سکولاری داشت. او کاری به مخفی کردن سلاحهای کشتارجمعی نداشت و تمرکز اصلیاش روی حفظ قدرتش بود. صدام که از جنگ شدید و پرهزینه با ایران در دهه ۸۰ میلادی درس عبرت گرفته بود، تمام تلاش خود را میکرد تا تعادل ژئوپلیتیک منطقه بر هم نخورد. اختلاف شیعه و سنی بیش از هزار سال است که بر جهان اسلام سایه افکنده است. تا قبل از حمله آمریکا به عراق، ایران (به همراه علویان سوریه) تنها کشوری بود که در آن شیعیان حکومت را در دست داشتند. حدود هفتاد درصد از جمعیت جهان عرب را سنیها تشکیل میدهند و شیعیان در همه کشورهای عربی جزو اقلیتها محسوب میشوند (بهجز ایران و بحرین). سقوط صدام حسین به شیعیان عراق اجازه داد تا از طریق انتخابات کنترل قدرت را به دست بگیرند. اما همین امر به جنگ داخلی و آشوب منطقهای منجر شد (ازجمله تظاهرات شیعیان در بحرین).
■ اوضاع در سوریه انعکاس وارونهای از وضعیت عراق است ■
اوضاع در سوریه تقریباً انعکاس وارونهای از وضعیت عراق است. سوریه ترکیبی از بلوردان، کردها، مسیحیان، اقلیتی از یهودیان، تعداد زیادی شیعیان، و اکثریت غالب سنیهاست. بشار اسد، همانند صدام، حکومت سکولاری را در دست دارد که با ظلم و سرکوب شدید اداره میشود. تصمیم غرب برای برکنار کردن بشار اسد به نام حقوق بشر و دموکراسی سبب شد تا اکثریت سنیان سوریه آن را فرصتی برای سرنگون کردن حاکم خود بدانند. متأسفانه سنیهای میانهروی سوریه از دو سو مورد حمله قرار گرفتند: دولت بشار اسد و هواداران افراطی وهابیت که متعصبانهترین مکتب فکری اسلام به شمار میرود. نتیجه این وضعیت، ظهور دولت اسلامی است که خطر نابودی گروههای اقلیت این کشور، ازجمله مسیحیان و علویان را با خود به همراه دارد.
■ ایران بازیگر اصلی در صحنه نبرد جنگ با دولت اسلامی (داعش) است ■
کشمکشها در این دو کشور همسایه باعث تغییر شکل ژئوپلیتیک منطقه شده است. در کنار ایران، روسیه که به دنبال کاهش نفوذ آمریکا و انگلیس در خاورمیانه است از بیداری شیعیان حمایت میکند، درحالیکه ترکیه (با اکثریت غالب سنیها در این کشور) که قدرتمندترین قدرت نظامی منطقه و یکی از اعضای ناتو است، تلاشی برای مخفی نگاهداشتن موافقت این کشور با دولت اسلامی صورت نداده است. برای مثال، دولت ترکیه به تازگی حمایت کردهای این کشور از خویشاوندان خود در عراق و سوریه را ممنوع اعلام کرده است؛ کردهایی که دولت اسلامی قصد نابودی آنان را دارد. ایران و دولت بشار اسد، اکنون بازیگران اصلی در صحنه نبرد علیه دولت اسلامی هستند. لذا گرهگشایی از مذاکرات هستهای بین ایران و گروه ۱+۵ در حال حاضر از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا توافق نهایی میتواند با متحول ساختن وضع کنونی منطقه، به تغییر متحدان بینجامد که پیامدهای گستردهای به همراه خواهد داشت. در حقیقت، شاید متقاعدکنندهترین دلیل امید به حرکت سریع مذاکرهکنندگان به سوی توافق، ترس دولتهای دو طرف از راهحلهای جایگزین باشد.