دیپلماسی محرمانه؛
درباره محرمانه بودن مذاکرات ایران و آمریکا
مذاکره اساساً در درون خود یک معنی نهفته دارد و آن نیز «گفت» و «گو» است و این گفت‌وگو یا به عبارتی «گفت» و «شنود» در عصری که از آن به عنوان دهکده جهانی یاد می‌شود و عصر ارتباطات می‌نامند و در دوره‌ای که ظرف کمتر از چند ثانیه می‌توان بازیگری را در عرصه بین‌الملل ساقط یا تثبیت کرد و کنش و واکنش‌های جهانی شکل داد و جریان‌سازی کرد، معنا دارد.
گروه سیاسی، حسن محمدی در پنجاه‌و پنجمین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات در یادداشتی با عنوان دیپلماسی محرمانه در عصر ارتباطات، نوشت:
مذاکره اساساً در درون خود یک معنی نهفته دارد و آن نیز «گفت» و «گو» است و این گفت‌وگو یا به عبارتی «گفت» و «شنود» در عصری که از آن به عنوان دهکده جهانی یاد می‌شود و عصر ارتباطات می‌نامند و در دوره‌ای که ظرف کمتر از چند ثانیه می‌توان بازیگری را در عرصه بین‌الملل ساقط یا تثبیت کرد و کنش و واکنش‌های جهانی شکل داد و جریان‌سازی کرد، معنا دارد.
از همین روست که جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکا در مهمترین چالش میان خود در سال‌های اخیر یعنی موضوع دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای دور میز مذاکره نشستند.
به گزارش بولتن نیوز، چنین نشست‌هایی در طول نزدیک به یک دهه توسط هیأت‌های متفاوتی از شورای عالی امنیت ملی تا وزارت امور خارجه و در مقرهای گوناگونی از استانبول و عمان گرفته تا وین برگزار شده که هر کدام با افت و خیزهایی همراه بود.
«وین» شهر بتهوون و پایتخت هنرمندان جهان اما میزبان مذاکراتی شد که با دوره‌های پیشین تفاوت داشت و مهمترین وجه تمایزش محرمانه بودن و محرمانه ماندن محتویات مذاکرات است و مهمتر از آن پایبندی طرفین به آن، فقط به این دلیل که طرفین توافق کرده‌اند محتویات مذاکرات محرمانه باقی بماند و جزئیات آن به بیرون درز نکند.
این موضوع نظرات مختلفی را چه به صورت موافق و چه مخالف برانگیخت. با این پیش‌فرض این سؤال مطرح می‌شود که چه لزومی به محرمانه بودن مذاکرات است و چرا تا این زمان چندان به این موضوع پرداخته نمی‌شد؟ مهمتر آنکه چرا در عصر ارتباطات هنوز دیپلماسی پنهان در دستور کار قرار می‌گیرد؟
دیپلماسی محرمانه یا پنهان یکی از مباحث مورد توجه در حوزه روابط بین‌الملل است که در خصوص مزیت و مضرات آن مباحث گوناگون مطرح شده است. برخی همچون ویلسون، رئیس‌جمهور ایالات متحده در پایان جنگ جهانی اول در یکی از مفاد اعلامیه 14ماده‌ای‌اش به دیپلماسی آشکار به جای دیپلماسی پنهان تأکید می‌کند و می‌گوید که دیپلماسی آشکار بیشتر به صلح نزدیک است اما برخی معتقدند در عصر رسانه و شبکه‌های اجتماعی، برای دستیابی به توافقی که اگر صورت نگیرد خطر جنگ را هم در پی دارد باید با دیپلماسی پنهان مذاکره کرد.
این گروه تنوع بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و نقش و تأثیر توافق‌های این‌چنینی بر ساختار یک منطقه یا حتی نظام بین‌الملل را از یک‌سو و تضاد منافع در دستیابی به توافق میان دو کشور یا دو بازیگر بین‌المللی را از مهمترین دلایل ضرورت دیپلماسی محرمانه می‌دانند.
اگرچه تکنولوژی‌های نوین ارتباطات و اطلاعات، روسای سیاست خارجی را قادر ساخته تا به رایزنی منظم‌تر و سریع‌تر دست یابند اما همین تکنولوژی گاهی باید محدود شود، اتفاقی که در مذاکرات میان ایران و آمریکا رخ می‌دهد و برخی مهمترین عامل موفقیت در توافق نانوشته میان ایران و آمریکا را در پنهان ماندن مذاکرات می‌دانند.
با وجود اینکه بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در دیپلماسی نقش مهمی در تسهیل و تسریع مذاکرات، تبادل و دستیابی به اطلاعات، تسریع در مبادلات، تأثیرگذاری بر افکار عمومی و افزایش مناسبات جهانی ایفا می‌کند و موجب کارآمد شدن دستگاه دیپلماسی کشورها می‌شود اما آیا باید در یک مذاکره مهم و حساس همه مردم از همه آنچه در متن مذاکرات می‌گذرد، مطلع باشند؟
اساساً یک ملت، دولت را انتخاب می‌کند تا منافع‌اش را در داخل و خارج از محدوده جغرافیایی پیگیری کند و قرار نیست و نباید باشد که جز به جز اطلاعات یک مذاکره مهم و حساس به کوچه و خیابان بیاید و افراد غیرمتخصص به بحث پیرامون آن بپردازند. تجربه ثابت کرده چنین رفتاری از سوی یک دولت صرفاً به ایجاد یک فضای پوپولیستی کمک می‌کند و اثر مثبتی بر روند یک مذاکره مهم نمی‌گذارد. ورود بی‌دلیل و بدون آگاهی افکار عمومی به روند یک مذاکره در عصر انفجار اطلاعات رخدادی خطرناک برای آن مذاکره است که تنها با دیپلماسی محرمانه می‌توان آن را کنترل کرد.
اگر سپهر سیاست را به حوزه‌های گوناگون تقسیم کنیم، به میزان پیش‌روی از عرصه داخلی به عرصه بین‌المللی، اهمیت و پیچیدگی مسائل افزون‌تر می‌شود. لذا حوزه سیاست خارجی تخصصی‌ترین و پیچیده‌ترین عرصه سیاست است و این ویژگی موجب می‌شود فاصله آن از افکار عمومی بیشتر باشد و آداب دیپلماتیک مخصوص خود را داشته باشد. هرچه قدر بر پیچیدگی و اهمیت دیپلماسی افزوده می‌شود فاصله آن با رسانه‌ها بیشتر می‌شود زیرا از یک سو سطح شناخت از پیچیدگی‌های سیاست خارجی نزد افکار عمومی نسبت به سایر حوزه‌های سیاسی اندک است و از سوی دیگر ممکن است مجادلات متعدد عرصه افکار عمومی، بار اضافی بر وزارت امورخارجه وارد کند مگر اینکه از دیپلماسی به عنوان ابزار تحریک افکار عمومی استفاده شود و مشی پوپولیستی دنبال شود که ممکن است آسیبی به منافع ملی وارد کند.
البته رشد سریع فناوری‌های ارتباطی موجب شد تعاملات بین‌المللی خارج از مجاری سنتی دیپلماتیک و دولت‌ها، با این واقعیت روبه‌رو شود که شکل نوینی از دیپلماسی تحت عنوان دیپلماسی مجازی وارد عرصه مجادلات بین‌المللی شود. به همین روی در مذاکرات مهم و اثرگذاری مانند مذاکرات ایران با ایالات متحده آمریکا که فارغ از اثرات دوجانبه، تأثیرات گسترده بر روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌گذارد، باید از دیپلماسی محرمانه یا پنهان بهره برد تا روند مذاکره به دور از تنش باشد.
برخی ناظران سیاسی معتقدند که گفت‌وگوی ایران با ایالات متحده آمریکا که تابوشکنی‌های متعدد در خود نهفته داشت به دلیل بهره‌گیری از دیپلماسی محرمانه و تأکید بر همین رویکرد درست و منطقی از بسیاری از گزندها دور ماند.
مذاکره اساساً در درون خود یک معنی نهفته دارد و آن نیز «گفت» و «گو» است و این گفت‌وگو یا به عبارتی «گفت» و «شنود» در عصری که از آن به عنوان دهکده جهانی یاد می‌شود و عصر ارتباطات می‌نامند و در دوره‌ای که ظرف کمتر از چند ثانیه می‌توان بازیگری را در عرصه بین‌الملل ساقط یا تثبیت کرد و کنش و واکنش‌های جهانی شکل داد و جریان‌سازی کرد، معنا دارد.
از همین روست که جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکا در مهمترین چالش میان خود در سال‌های اخیر یعنی موضوع دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای دور میز مذاکره نشستند.
به گزارش بولتن نیوز، چنین نشست‌هایی در طول نزدیک به یک دهه توسط هیأت‌های متفاوتی از شورای عالی امنیت ملی تا وزارت امور خارجه و در مقرهای گوناگونی از استانبول و عمان گرفته تا وین برگزار شده که هر کدام با افت و خیزهایی همراه بود.
«وین» شهر بتهوون و پایتخت هنرمندان جهان اما میزبان مذاکراتی شد که با دوره‌های پیشین تفاوت داشت و مهمترین وجه تمایزش محرمانه بودن و محرمانه ماندن محتویات مذاکرات است و مهمتر از آن پایبندی طرفین به آن، فقط به این دلیل که طرفین توافق کرده‌اند محتویات مذاکرات محرمانه باقی بماند و جزئیات آن به بیرون درز نکند.
این موضوع نظرات مختلفی را چه به صورت موافق و چه مخالف برانگیخت. با این پیش‌فرض این سؤال مطرح می‌شود که چه لزومی به محرمانه بودن مذاکرات است و چرا تا این زمان چندان به این موضوع پرداخته نمی‌شد؟ مهمتر آنکه چرا در عصر ارتباطات هنوز دیپلماسی پنهان در دستور کار قرار می‌گیرد؟
دیپلماسی محرمانه یا پنهان یکی از مباحث مورد توجه در حوزه روابط بین‌الملل است که در خصوص مزیت و مضرات آن مباحث گوناگون مطرح شده است. برخی همچون ویلسون، رئیس‌جمهور ایالات متحده در پایان جنگ جهانی اول در یکی از مفاد اعلامیه 14ماده‌ای‌اش به دیپلماسی آشکار به جای دیپلماسی پنهان تأکید می‌کند و می‌گوید که دیپلماسی آشکار بیشتر به صلح نزدیک است اما برخی معتقدند در عصر رسانه و شبکه‌های اجتماعی، برای دستیابی به توافقی که اگر صورت نگیرد خطر جنگ را هم در پی دارد باید با دیپلماسی پنهان مذاکره کرد.
این گروه تنوع بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و نقش و تأثیر توافق‌های این‌چنینی بر ساختار یک منطقه یا حتی نظام بین‌الملل را از یک‌سو و تضاد منافع در دستیابی به توافق میان دو کشور یا دو بازیگر بین‌المللی را از مهمترین دلایل ضرورت دیپلماسی محرمانه می‌دانند.
اگرچه تکنولوژی‌های نوین ارتباطات و اطلاعات، روسای سیاست خارجی را قادر ساخته تا به رایزنی منظم‌تر و سریع‌تر دست یابند اما همین تکنولوژی گاهی باید محدود شود، اتفاقی که در مذاکرات میان ایران و آمریکا رخ می‌دهد و برخی مهمترین عامل موفقیت در توافق نانوشته میان ایران و آمریکا را در پنهان ماندن مذاکرات می‌دانند.
با وجود اینکه بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در دیپلماسی نقش مهمی در تسهیل و تسریع مذاکرات، تبادل و دستیابی به اطلاعات، تسریع در مبادلات، تأثیرگذاری بر افکار عمومی و افزایش مناسبات جهانی ایفا می‌کند و موجب کارآمد شدن دستگاه دیپلماسی کشورها می‌شود اما آیا باید در یک مذاکره مهم و حساس همه مردم از همه آنچه در متن مذاکرات می‌گذرد، مطلع باشند؟اساساً یک ملت، دولت را انتخاب می‌کند تا منافع‌اش را در داخل و خارج از محدوده جغرافیایی پیگیری کند و قرار نیست و نباید باشد که جز به جز اطلاعات یک مذاکره مهم و حساس به کوچه و خیابان بیاید و افراد غیرمتخصص به بحث پیرامون آن بپردازند. تجربه ثابت کرده چنین رفتاری از سوی یک دولت صرفاً به ایجاد یک فضای پوپولیستی کمک می‌کند و اثر مثبتی بر روند یک مذاکره مهم نمی‌گذارد. ورود بی‌دلیل و بدون آگاهی افکار عمومی به روند یک مذاکره در عصر انفجار اطلاعات رخدادی خطرناک برای آن مذاکره است که تنها با دیپلماسی محرمانه می‌توان آن را کنترل کرد.
اگر سپهر سیاست را به حوزه‌های گوناگون تقسیم کنیم، به میزان پیش‌روی از عرصه داخلی به عرصه بین‌المللی، اهمیت و پیچیدگی مسائل افزون‌تر می‌شود. لذا حوزه سیاست خارجی تخصصی‌ترین و پیچیده‌ترین عرصه سیاست است و این ویژگی موجب می‌شود فاصله آن از افکار عمومی بیشتر باشد و آداب دیپلماتیک مخصوص خود را داشته باشد. هرچه قدر بر پیچیدگی و اهمیت دیپلماسی افزوده می‌شود فاصله آن با رسانه‌ها بیشتر می‌شود زیرا از یک سو سطح شناخت از پیچیدگی‌های سیاست خارجی نزد افکار عمومی نسبت به سایر حوزه‌های سیاسی اندک است و از سوی دیگر ممکن است مجادلات متعدد عرصه افکار عمومی، بار اضافی بر وزارت امورخارجه وارد کند مگر اینکه از دیپلماسی به عنوان ابزار تحریک افکار عمومی استفاده شود و مشی پوپولیستی دنبال شود که ممکن است آسیبی به منافع ملی وارد کند.
البته رشد سریع فناوری‌های ارتباطی موجب شد تعاملات بین‌المللی خارج از مجاری سنتی دیپلماتیک و دولت‌ها، با این واقعیت روبه‌رو شود که شکل نوینی از دیپلماسی تحت عنوان دیپلماسی مجازی وارد عرصه مجادلات بین‌المللی شود. به همین روی در مذاکرات مهم و اثرگذاری مانند مذاکرات ایران با ایالات متحده آمریکا که فارغ از اثرات دوجانبه، تأثیرات گسترده بر روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌گذارد، باید از دیپلماسی محرمانه یا پنهان بهره برد تا روند مذاکره به دور از تنش باشد.
برخی ناظران سیاسی معتقدند که گفت‌وگوی ایران با ایالات متحده آمریکا که تابوشکنی‌های متعدد در خود نهفته داشت به دلیل بهره‌گیری از دیپلماسی محرمانه و تأکید بر همین رویکرد درست و منطقی از بسیاری از گزندها دور ماند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
