رضا وثوقی
دوراهی تصمیم درباره منابع مالی توسعه نفت ایران
بخش نفت ایران که بر اساس سیاست های کلان باید از خام فروشی فاصله گرفته و به بلوغی مطلوب برسد هم اکنون در دو راهی تامین سرمایه مورد نیاز برای توسعه است ، یک سوی این دوراهی بازکردن درهای پروژه های نفتی ایران به روی سرمایه گذاران خارجی است و سوی دیگر اتکا به منابع مالی داخلی و سرمایه گذاری بانک ها و موسسات مالی و حتی شرکت های صنعتی و اقتصادی بزرگ ایران است.
گروه اقتصادی بولتن نیوز - نفت و درامدهای حاصل از فروش آن بی تردید برای مدت های طولانی شاهرگ توسعه اقتصاد ایران بوده است ، اینکه ایران یک کشور بزرگ نفتخیز است و جایگاهی که به هر حال در بازار نفت جهان داشته است با سالها حضور دائمی در این عرصه کسب شده است بر کسی پوشیده نیست، با این حال اگر در ابعادی کلان به روند حضور نفت در عرصه اقتصاد ملی ایران بنگریم خواهیم دید که نه تنها اثر موثری بر رشد شاخص های تولید صنعتی ایران نداشته است بلکه باعث به وجود آمدن بزرگترین حجم یارانه های دولتی در حوزه مصرف انرژی نیز شده است ، بر همین اساس امروزه سیاست پایان دادن تدریجی به روایت تلخ خام فروشی نفت خام یکی از بنیادی ترین استراتژی های کلان بلند مدت کشورمان محسوب می شود.
هرچند باوجود تذکرهای مداوم مسئولان عالی کشور درباره ضرورت پایان دادن به خام فروشی ، تحرکی جدی و اقدامی ملموس از سوی مسئولان دیده نشده است اما در هر صورت باید این حقیقت را بپذیریم که اگر به روال فعلی فروش نفت خام ادامه دهیم همان تاثیرات ناشی از تزریق پول نفت به اقتصاد و کاهش جریان تولید سرمایه صنعتی را تداوم بخشیده ایم.
در کنار این مسایل البته نمی توان و نباید از الزام به تامین سرمایه مورد نیاز برای تحرک بخشی به بخش نفت و گاز در راستای همان سیاست کلیدی پایان بخشی به خام فروشی نفت خام غافل شویم، تمامی برآوردهای کارشناسی نشان می دهد که " سرمایه" اصلی ترین و بنیادی ترین نیاز سالهای اتی صنعت نفت ایران است و اگر سرمایه مورد نیاز تامین نشود در خوشبینانه ترین حالت ، روال خام فروشی نفت توسط ایران ادامه خواهد یافت که خود این موضوع به منزله پذیرش زیان در روند توسعه ملی است.
اما بحثی مهمتر از خود سرمایه مورد نیاز صنعت نفت ، چگونگی و به تعبیری مبداء تامین سرمایه مورد نیاز است، در سالهای میان 1367 تا 1384 عمده منابع تامین سرمایه طرح های صنعت نفت از محل سرمایه گذاری های خارجی و یا در قالب قراردادهای بای بک انجام شد ، اما همزمان با افزایش تحریم های غرب بر علیه کشورمان و با کاهش حضور سرمایه گذران خارجی ، از حدود سالهای 1387 به بعد به مرور نظام های مالی داخلی همچون بانک های کشور در صدر تامین کنندگان منابع مالی مورد نیاز صنعت نفت درآمدند، این روند تا جایی ادامه یافت که حتی برخی بانک ها نسبت به ایجاد یک صندوق مالی energy found اقدام کردند و برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت ، تاسیسات و طرح های این صنعت نه حتی با درآمدهای مستقیم ناشی از فروش نفت که به " منابع داخلی نفت " موسوم است بلکه با پول در گردش جامعه ایرانی آماده توسعه شد.
این روش هرچند هنوز به خوبی آسیب شناسی نشده است و با توجه به تفاوت نرخ های بهره میان شبکه بانکی ایران و نرخ بهره میان بانکی libor در نظام مالی شرکت های خارجی نفتی هنوز آثار برآمده از آن در اقتصاد ایران سنجش نشده است اما از ماهیت امر پیداست که می تواند یک ابزار موثر برای توسعه آتی صنعت نفت ایران باشد.
در حال حاضر که مذاکرات دولت ایران و قدرت های هسته ای برای رسیدن به یک توافق پایدار ادامه دارد بسیاری از مسئولان دولتی، آینده اقتصاد ایران را برای حضور وسرمایه گذاری های شرکت های خارجی مطلوب ارزیابی می کنند و به ویژه مسئولان نفتی کشورمان از همین الان به دنبال ایجاد فضایی برای جذب سرمایه های خارجی هستند تا در فردای توافق هسته ای ، بسیاری از طرح های نفتی را آماده ارائه به شرکت های سرمایه گذار کنند .
به تعبیری بخش نفت ایران که بر اساس سیاست های کلان باید از خام فروشی فاصله گرفته و به بلوغی مطلوب برسد هم اکنون در دو راهی تامین سرمایه مورد نیاز برای توسعه است ، یک سوی این دوراهی بازکردن درهای پروژه های نفتی ایران به روی سرمایه گذاران خارجی است و سوی دیگر اتکا به منابع مالی داخلی و سرمایه گذاری بانک ها و موسسات مالی و حتی شرکت های صنعتی و اقتصادی بزرگ ایران است.
گرچه یکی از جمله مزایای سرمایه گذاری خارجی عدم فشار به سیستم مالی داخلی است اما با توجه به مختصات بازار مالی ایران و نیز نقدینگی سرگردان ف به نظر می رسد در صورت برنامه ریزی کارآمد برای جمع اوری مدبرانه این نقدینگی و هدایت ان به سوی بازار پر رونق صنایع پایین دستی نفت و به موازات حضور جدی شبکه بانکی در روند تامین سرمایه بخش نفت ، مزیت های این روش بسیار مهم تر و موثر تر از جذب سرمایه گذاری خارجی باشد.
البته در ذیل همین مساله ،توجه به ساختارهای زنجیره ارزش در صنایع پتروشیمی ، توسعه صنعت پتروشیمی منتهی به خوشه های صنعتی و نه تولید محصولات خام پتروشیمی در مقیاس های وسیع، دادن امکان حضور واقعی به بخش خصوصی و به ویژه بخش تعاونی برای حضور در طرح های مردم محور صنعت نفت همچون ایجاد پتروپالایشگاه ها و یا شبکه های توزیع فرآورده های نفت و پتروشیمی در مقیاس های کوچک ، به عنوان راهبردی هایی در تضمین موفقیت روش تامین مالی از داخل کشور ضروری و لازم است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
