زمان انعقاد توافق میان ایران و آمریکا فرا رسیده است

گروه بین الملل، جو سیرینسیون، رییس بنیاد Ploughshares Fund است که در زمینه منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی فعالیت می کند. وی مولف کتاب «کابوس های هسته ای: حفظ جهان قبل از آنکه دیر شود» است که موضوع آن خطر 17،000 هزار سلاح هسته ای موجود در سطح جهان است که موجودیت حیات روی کره زمین را تهدید می کنند. وی در مقاله ای در وب سایت jsonline.com به مذاکرات بر سر مساله هسته ای ایران و چشم انداز توافق بر سر آن پرداخته است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از jsonline.com، تا قبل از روز عید شکرگزاری خواهیم دانست که آیا مذاکره کنندگان می توانند به توافقی برسند که تصمین کند برنامه هسته ای ایران اهدافی صرفا صلح آمیز دارد، یا اینکه یک فرصت تاریخی را از دست می دهند. دو ملت آمریکا و ایران حتی قبل از توافقنامه نیز به هم نزدیک تر شده اند، اما دو طرف باید گامهایی بزرگ و نهایی بردارند. رییس جمهور ایران حسن روحانی شاید تاثیرگذار ترین فرد در این فرآیند باشد.

ماه گذشته، من جلسه شامی با روحانی داشتم. این مراسم، مراسمی کوچک و خصوصی در نیویورک بود که با حضور هشت مقام ایرانی، از جمله وزیر خارجه محمد جواد ظریف، و 25 نفر از مقامات سابق و کارشناسان آمریکایی از هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه همراه بود، از جمله وزیر خارجه سابق آمریکا مادلین آلبرایت و مشاوران سابق امنیت ملی استفان هادلی، سندی برگر و برنت اسکوکرافت. ما سوالات دشواری پرسیدیم. از تمام جوابها راضی نبودیم، اما روحانی رک و پوست کنده سخن می گفت.

 جلسه شام سال گذشته روحانی هیجان انگیز تر بود، نخستین دیدار روحانی از آمریکا. اما شاید چیز بسیار مهم تری هم وجود داشت: این حس که روابط آمریکا و ایران شروع به عادی شدن کرده بود. در طی یک سال گذشته صدها دیدار بین مقامات، کارشناسان و خبرنگاران دو طرف صورت گرفته است. ما نمی توانیم به سرعت اختلافات زیاد دو کشور را برطرف کنیم، اما شاید راه هایی برای مدیریت آنها پیدا کنیم.

در بالای لیست برنامه هسته ای ایران ایستاده است. این مساله ای کلیدی است که پیش از پرداختن به مسائل حقوق بشر، حمایت ایران از گروه های ضد اسراییلی و مسائل فوری منطقه ای باید حل شود. در جلسه شام تمام ما تحت تاثیر تمایل روشن روحانی برای رسیدن به توافق قرار گرفتیم. وی آینده دولتش را در گرو این مذاکرات قرار داده است، با امید به اینکه بتواند در ازای پذیرفتن محدودیت هایی قابل راستی آزمایی در مورد برنامه هسته ای ایران، تحریم هایی که اقتصاد ایران را ناتوان ساخته اند را لغو کند.

ما به طرز بی سابقه ای به راه حل نزدیک شده ایم. در سیزدهم اکتبر، درست بعد از جلسات بین ظریف، کری و دیگر دیپلمات های ارشد، روحانی گفت:« ما در مورد مسائل کلی  به توافق رسیده ایم، و تنها جزییاتی وجود دارند که باید مورد بررسی قرار بگیرند.» وی با اشاره به اینکه جزییات نیز مهم هستند افزود:« من فکر می کنم که می توان در 40 روز باقی مانده به توافق نهایی دست  یافت.» ضرب الاجل تعیین شده برای رسیدن به توافق 24 نوامبر امسال است.

طرف آمریکایی اینقدر مطمئن نیست. ما مطمئنا به توافقاتی رسیده ایم که در خیلی از جنبه ها برنامه هسته ای ایران را به عقب خواهند راند، از جمله تغییر شکل یک راکتور تحقیقاتی جدید تا نتوان از آن برای تولید پلوتونیم به منظور ساخت سلاح استفاده کرد. ما هنوز اختلاف هزاران عددی بر سر تعداد سانتریفیوژ هایی که ایران می تواند داشته باشد داریم. ایران حدود 10،000 سانتریفیوژ می خواهد، ما پیشنهاد 5،000 تا را می دهیم. این سانتریفیوژها ماشین هایی هستند که ایران برای غنی سازی اورانیوم در سطوح پایین به عنوان سوخت راکتور مورد استفاده قرار می دهد، اما همین سانتریفیوژ ها را می توان برای غنی سازی اورانیوم در سطوح بالا به منظور ساخت بمب مورد استفاده قرار داد. یک راه برای تضمین اینکه ایران نتواند به سرعت مواد لازم برای ساخت بمب را فراهم کند این است که تعداد این سانتریفیوژها محدود شود.

اما روشهای دیگری نیز وجود دارند. مذاکره کنندگان پیشنهاد داده اند که میزان اورانیومی که می تواند به عنوان خوراک وارد سانتریفیوژها شود محدود شود، حجم مخازن نگهداری گاز اورانیوم محدود شود، لوله های واصل سانتریفیوژها باز شوند و نیز محدودیت های دیگر. مهمتر از همه، ایران ظاهرا اماده پذیرش یک سیستم بازرسی بی سابقه است که امکان حضور مداوم بازرسان بین المللی، وسایل نظارتی، مانیتورها و درپوش هایی را می دهد که مجموعه این تمهیدات باعث می شوند که بتوان در طی چند روز تخلف ایران را آشکار ساخت. برنامه هسته ای ایران را می توان در یک جعبه آهنی محبوس کرد و یک دوربین هم روی آن قرار داد.

با این حال برای اینکه تا 24 نوامبر توافقی حاصل شود، ایران باید گام های مهمی بردارد و قبول کند که از 10،000 سانتریفیوژ کنونی خود تعدادی را حذف کند. اگر این اتفاق بیفتد، دیگر چالش های توافق را می توان حل کرد. دیپلمات های آمریکایی می گوند که ایران در عوض می تواند از مزایای اقتصادی قابل توجهی بهره ببرد. رییس جمهور قدرت تعلیق یا توقف خیلی از تحریم های اعمال شده روی ایران را دارد؛ اما در نهایت کنگره باید رای به برداشته شدن آنها بدهد، اما نه برای چند سال. انجام این کار در فرصت کم باقی مانده سخت است، اما اگر بشود چنین کاری انجام داد یک دستاورد تاریخی به دست آمده است.

این توافق نه تنها به یکی از کابوس های هسته ای جهان پایان می دهد بلکه راهی برای همکاری بر سر چند تا از دشوارترین مسائل خاورمیانه باز می کند. ایران اکنون یکی از معدود کشورهای باثبات در منطقه است. این کشور اهداف متفاوتی با اهداف آمریکا دارد اما منافع استراتژیک مشترک زیادی با آن دارد، مانند جلوگیری از قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، باثبات ساختن عراق، پایان جنگ سوریه، و مهم تر از همه، متوقف کردن داعش.

نیروهای ویژه ایرانی، با فرماندهی قاسم سلیمانی (کسی که در سال 2001 با فرماندهان آمریکایی برای براندازی طالبان همکاری کرد)، اکنون در عراق با داعش می جنگند. این نیروهای زمینی ایرانی با نیروهای آمریکایی همکاری نمی کنند، اما مقامات آمریکایی می گویند که با آمریکا در تماس هستند. روحانی «اشتباهات استراتژیک» غرب را مسبب ایجاد داعش می داند. اما انتقادات وی تند تر از آنهایی که در اخبار دیده می شود نیستند، و او از این مساله منظوری دارد.

ما هنوز نمی دانیم که که آیا می توانیم به توافق نهایی دست پیدا کنیم یا خیر و اینکه آیا دستیابی به این توافق می تواند گام نخست برای پرداختن به دیگر مسائل باشد یا نه. تندروهای هر دو کشور تلاش خواهند کرد که از حصول توافق جلوگیری کنند و دشمنی بی پایان کنونی را ترجیح می دهند. اما جایگزین های توافق ترسناک هستند، ایرانی با برنامه هسته ای نامحدود و یا جنگ دیگری در خاورمیانه.

فشارهای منطقه ای و الزامات استراتژیک موجب می شوند که دو طرف مایل به توافق باشند. هر دو دولت سرمایه گذاری سنگینی روی این مساله کرده اند و منتظرند به دستاورد قابل توجهی برسند. سخت است که بتوان باور کرد یکی از طرفها با بهانه گیری بخواهد توافقی که این قدر به نهایی شدن نزدیک است را نابود کند.