تلاش برای ترمیم هویت سیاسی، به بهانه سخنرانی برهم صالح در چتم هاوس

گروه بین الملل - عرفان قانعی فرد پژوهشگر تاریخ معاصر به بهانه سخنرانی برهم صالح در چتم هاوس، تحلیل خود را در صفحه شخصی اش در فیس بوک منتشر کرده  ونکاتی را در مورد نگاه وی و اطرافیان او در مورد رابطه با ایران و منطقه یادآور شده است.

دکتر برهم - یا برهم احمد صالح - امروز در لندن،  در حیاط خانه آپارتمانی خود در حال تصحیح متن سخنرانی اش است تا ظهر روز 2 شنبه در ساختمان مرکز پژوهشی چتم هاوس / chatham house در شهر لندن ارائه دهد. در واقع مؤسسه سلطنتی مطالعات بین‌المللی همان سازمان غیردولتی مشهور یا اندیشگاه سیاست خارجی کشور بریتانیا است که به تحلیل چالش‌های استراتژیک می‌پردازد. 

این روزها پس از آرامش رسانه ای بعد از ریاست جمهوری در عراق، وی همچنان از معاونین دبیر کل اتحادیه میهنی کردستان عراق - به رهبری مام جلال طالبانی - است. چند روزی هم کاندید پیگیر و فعال ریاست جمهوری عراق بود. اما برخی کشمکش های داخلی حزب - به ویژه جناح مسلط هیرو ابراهیم احمد و ... - نگذاشت تا وی مراحل رشد سیاسی خود را طی کند و این بار بر کرسی ریاست جمهوری تکیه زند.

هرچند من سخن مشهور هیرو ابراهیم را نقل کردم " که به نفع کردستان شد که وی رئیس جمهور نشد " اما گاهی برخی دوستانم در اتحادیه میهنی از ذکرش گله داشتند. اما واقع امر این بود که در آن روزها مام جلال به عراق بازگشت و برهم هم زیاد به حمایت حزب بارزانی باور داشت که پیش بینی اش درست نبود و عاقبت آنها کسی دیگر را خواستند و رای و میل شان به شخص دیگر بود. شاید هم بعد از اختلافاتش با برخی رهبران اتحادیه میهنی کردستان عراق ، بیشترین دیدارها با برهم صالح در خانه اربیل را نچیروان بارزانی انجام داد و به نوعی به وی مشاوره می داد. حتی برخی از افراد داخل اتحادیه چنان شایع کردند که " به نفع کردها شد که برهم صالح بر ان کرسی تکیه نزد و این نشانه عقلانیت درست هیرو ابراهیم احمد و مام جلال بود" اما حقیقت امر پنهان ماند !

دکتر برهم این ایام هم با چند نشریه  و رسانه محلی کردی و منطقه ای به گفتگو نشسته و از افکارش می گوید. شخصا وی را دست پرورده مکتب مام جلال می دانم که چتر حمایتی مام جلال، برهم صالح را تا ایامی از سیر گزندها به دور داشت. با دقت در محور سخنانش بازهم انگشت بر روی این مسائل نهاد که همکاری و مذکرات جدی اقلیم با بغداد واجب است تا توان های اقلیم کرد رشد یابد ، توان و دانش و امکان تشکیل دولت کردی وجود ندارد ، حفظ بقای کردها و اقلیم در گرو باور به توان و و امنیت و ثبات حکومت مرکزی عراق است و جدا شدن کردها از عراق به نوعی خودکشی می ماند...برهم نیز از منتقدان سرسخت تفکر و اوهام بیات شده استقلال کردها بود و به مشارکت سیاسی باور داشته و دارد. همواره نگاهی عقلانی و مثبت به داشتن تعامل با کشورهای پیرامون داشته. حضور برهم صالح در هر کرسی مدیریتی در عراق به عنوان یک استعداد، شاید بتواند عراق و کردها را از بسیاری گزندها دور نگه دارد و حتی در رشد و اعتلای سیاست و فرهنگ کردستان هم نقش‌آفرینی کند.

 اما گاه سیاست قبیله گرایی و تبار گماری مانع اوست. برهم شیفته حضور کردها در موزائیک قدرت منطقه است و به نقش آفرینی کردها در عراق و حکومت بغداد به عنوان یک نیروی منطقه‌ای باور دارد.  کردستان را از گزندها دور نگهداشت و با توهم و خوانش نادرست و محاسبه غلط و هیجان یا عوام فریبی مردمان این سرزمین کهن را با محنت و سیه روزی روبرو نکرد. 

برهم در دورانی - میانه جنگ برادرکشی 1996 - در واشنگتن در محضر هنری کسینجر نشست و سیاست واقعی اتحادیه میهنی کردستان عراق را برایش بازگو کرد که خواهان تنش نیست و بقای کردها در صلح و دوستی و آرامش است. سخنی که کسینجر را به لبخند واداشت تا مانند دیدار قادر دوبزی عصبانی نشود که بدون مطالعه کتاب کسینجر با قیافه ای حق به جانب به کسینجر گفته بود که شما کردهارا فروختید !... سخنی که قبلا از زبان مسعود بارزانی شنیده بودم که کسینجر را دریایی کثیف خواند اما بعدها در دیدارم با کسینجر گفت : "من منافع کشور خودم را فراموش نمی کنم. چه فروختنی ؟ رهبر همین حزب در سالهای 1972-1973 قبل از پیمان الجزایر 1975 تقاضای پناهندگی از آمریکا داشت و باوری به جنگ اش نداشت. مگر من برایشان ایدئولوژی ساخته ام ؟ ... ببینید استعداد های جوان کرد مانند همین مشاور طالبانی، چه نگاهی عقلانی به کردها دارد. مگر ما یا شاه وعده استقلال کردها را داده بودیم ؟ " [ واشنگتن 2006 ؛ نقل شده در جلد 2 کتاب خاطرات جلال طالبانی ؛ پس از 60 سال ]

از روزی که مام جلال به بستر بیماری افتاد ، انگار ستاره بخت برهم احمد صالح رو به افول نهاد و دعواها و نزاع ها و تنش های بسیاری را برخی از رهبران اتحادیه میهنی کردستان عراق پشت سرگذرانید. قبل از بیماری مام جلال در خانه اش در بغداد با من گفتگو کرده بود و نیک نظرش را می دانستم که معتقد بود " همیشه نگران آینده کردستان پس از مام جلال هستم. هر وقت مریض احوال می شود می گویم با همان توانایی و اراده و باورش ، بر بیماری اش پیروز می شود اما بهر حال اوهم یک انسان فانی است. هیچ کس با آن مختصات و خصلت ها و خصایص نمی تواند جای مام جلال را بگیرد نه در اقلیم کردستان نه در حزب اتحادیه میهنی و بگذار بی اغراق بگویم نه در عراق و شاید هم در خاورمیانه...،

الحق بیل کلینتون به شما درست گفته است و یک حقیقت را برایت روشن ساخته : مام جلال علاوه برجایگاه تاریخی و شخصیتی ملی ، یک وزنه است در سیاست منطقه و نبودش ایجاد خلا می کند. حکمت خاصی در نگاه و فکرش هست. و دیگر این مبالغه نیست ... هر وقت از عراق رفته است ، نه من و همراهان من ، بلکه بسیاری از مردمان چشم انتظار او بوده اند.

 هر وقت مریض احوال بوده ، هزاران نفر طالب شفای او و تندرستی اش بوده اند که دوباره به آغوش ملت و مردمان و زادگاهش بازگردد. انگار ضامن صلح و آرامش و اتحاد است و چتر حمایت و همراهی همگی. دوست و دشمن به حضورش در سیاست نیاز دارد و براستی وجود او پس از 2003 برای عراق در حال گذار به دمکراسی، نعمتی بزرگ بود. و اینکه یک رهبر کرد در این دوران ، چنین قدرت عرض اندام داشته برای همه ما کردها، جای بسی افتخار است.

 مام جلال دیگر برای ما نقش پدر دارد . فردی دلسوز و وفادار و غمخوار..... راه مبارزه ما کردها طولانی بوده است اما دیگر تاریخ کرد بدون مام جلال در قرن اخیر قطعا ناقص خواهد بود و حتی تاریخ ملی عراق نیز. " 

اما سیاست بی رحم وی را در گرداب مشکلات فرو برد و تنش ها و تهدیدها به جایی رسید که اگر کمک و تلاش و رابزنی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از دوستان قدیمی اتحادیه میهنی کردستان عراق نمی بود دیگر امروز برهم صالح در کردستان هم جای نداشت. حتی خواستند به زندانش بیفکنند و اگر ترور فیزیکی هم نشد به ترور شخصیتی دست بزنند. شیوه ای که امروزه در جهان سوم مرسوم است.

اما برهم بار دیگر در چهارچوب اتحادیه میهنی کردستان عراق ماند و به سیاست ورزی ادامه داد. نداهای جدایی طلبی او تا مدتها نقل محافل بود اما برهم نشست و سیلاب تهمت ها را با شوریدگی نگریست و سخن نگفت.

 دیگر شاید چندان خوش بین نباشد و یا سخن به گزاف هم نگوید و حقیقت صحنه سیاسی در یک منطقه عقب مانده در خاورمیانه جهان سومی را بهتر بداند و لمس کند که گاه قدرت با زر و زور می تواند افکار عمومی را منحرف کند و تنها عقلانیت و سکوت و روش درست می تواند وی را از گرداب رها کند و جاه طلبی زود هنگام هم به نفع مرد سیاست نیست. 

دوباره برهم پشت تریبون قرار می گیرد تا درباره سیاستهای اتحادیه میهنی کردستان عراق در تحولات منطقه ای سیاستی و یا عرصه سیاست فعلی عراق سخن بگوید و با حضور در رسانه ها دوباره اعلام حضور کند و هویت سیاسی اش را در چهارچوب اتحادیه میهنی کردستان ترمیم و احیا کند زیرا که بقایش در میدان تیربلای همرزمان و دوستان سابق ، همانا پایبندی به اصول حزبی اتحادیه میهنی کردستان عراق و راه مام جلال است . اما برهم را اگر یک مهره اصلی سیاسی در منطقه ندانیم ، می توان وی را یک استعداد آتی دار دانست که شاید در آینده کردستان و عراق جای امیدواری باشد.

البته برهم صالح هم وجه های ایران دوستی دارد و مانند برخی چهره های داخل اقلیم نیست که بخاطر یک مصاحبه ساده سفیر ایران در عراق تلفن را در دست بگیرد و 45 دقیقه مداحی کند اما تلویزیون منتسب به وی، تریبون هر چه تروریست و تجزیه طلب ضد ایران و ایرانی باشد که روزگارانی جملگی حقوق بگیران بعث بودند و امروزه زبانم لال، آزادیخواه و فعال حقوق بشر شده اند و یا جزو نیروهای آزادی بخش اما در کمین نشسته اند ایران را تکه و پاره کنند. برهم پرنسیب سیاسی دارد و مانند دیگری نیست که بدون دعوت با هواپیمای خصوصی وارد ایران شود و خواسته اش مشورت است اما در باطن دل و دین در گرو ترکیه دارد و منتقدانش را مامور و جاسوس و فرستاده ایران نمی خواند. آری، برهم در مکتب مام جلال لااقل آموخته است که فرصت طلب و چند رو نباشد. 

امید است که دوباره آزمون های سیاسی زندگی حرفه ای اش را دنبال کند و موفقیت روز افزونی برای خودش و جامعه اش به همراه داشته باشد.