گزارشی از قاچاق در سینمای ایران

آنطور که محمدرضا عباسیان -مدیرعامل سابق موسسه رسانه‌های تصویری - گفته، این ستاد به پیشنهاد وی از موسسه تحت نظرش به وزارت ارشاد منتقل شده تا مستقیما زیر نظر وزیر ارشاد و به‌صورت فرابخشی فعالیت کند اما نه تنها این اتفاق نیفتاد و نتیجه رضایت‌بخش نبوده، بلکه جایگاه قانونی آن هم با ابهاماتی روبه‌رو شده است.

در دو سال گذشته و در ابتدای مسیر این ستاد، خبرهایی از همکاری با نیروی انتظامی، جمع‌آوری مراکز غیرمجاز عرضه محصولات و... منتشر شد و به وضوح می‌شد تاثیر برخورد چکشی آن را در حوزه عرضه محصولات غیرمجاز فرهنگی، مخصوصا بازی‌های رایانه‌ای مشاهده کرد اما چندی بعد، دیگر چندان خبری از این چیز‌ها نبود و گویا حیطه فعالیت «ستاد صیانت» تغییرات قابل توجهی کرده بود؛ تا جاییکه دبیر این ستاد به همراه چند نفر دیگر، بی‌سیم به دست مامور پلمپ خانه سینما شدند.

البته باز هم نمی‌توان گفت که ستاد صیانت و دبیر آن کاملا در حوزه اصلی عملکردشان دست روی دست گذاشته بودند؛ چراکه هر چند وقت یک بار، اخباری درباره کشف محموله‌های چند صدهزارتایی از سی‌دی‌های غیرمجاز منتشر می‌شد (در سال 91 گفته شد که 60 میلیون نسخه جمع‌آوری شده است) اما گویا وضعیت بودجه وزارت ارشاد در سال 92، گریبان این ستاد را هم گرفت و فعالیت‌های آن دیگر خیلی تاثیرگذار نبود.

فراغت بودجه‌ای ستاد صیانت که حتی هولوگرام‌فروشی هم نتوانسته بود به آن کمک کند، باعث شد تا سعید جابری‌انصاری بتواند برای انتخابات شورای شهر تهران در قالب جنبش «عدالت و مهرورزی» کاندید شود و البته رای نیاورد.

همان روزها و در میان کاهش فعالیت ستاد صیانت، بازار قاچاق محصولات فرهنگی و مخصوصا بازی‌های رایانه‌ای و فیلم‌های ویدئویی و سینمایی روز به روز فربه‌تر می‌شد و فروشندگان غیرمجاز در مراکز تجاری شهر که تا چند ماه قبلش به دلیل گشت‌های مداوم ماموران ستاد صیانت و همکاری نیروی انتظامی، جرات فروختن بازی‌های رایانه‌ای بدون مجوز مانند «سیمز» یا «جی‌تی‌اِی» را نداشتند، کارشان را از سر گرفتند.

پس از پایان کار دولت دهم بدون اینکه بخش‌های مختلف فرهنگی کشور گزارش‌کاری ارایه دهند، کار مدیران جدید وزارت ارشاد آغاز شد و جابری‌ انصاری هم در سمت خود باقی ‌ماند اما گویا مدیران جدید (به‌جز حجت‌الله ایوبی) در ابتدای راه خود، چندان زمانی نداشتند که بخواهند به بحث قاچاق بپردازند و یا حداقل اخباری در این زمینه از دل‌مشغولی مدیران منتشر نمی‌شد؛ تا جایی‌که صدای تهیه‌کنندگان سینما در آمد و نسبت به کپی شدن آثارشان تنها چند ساعت پس از انتشار و بی‌تفاوتی وزارت ارشاد شروع به مصاحبه کردند.

همچنین در این مدت، اعتراض‌ها به روشن‌ نبودن شیوه و بازخورد هولوگرام‌فروشی، نحوه برخورد با آلبوم‌های موسیقی (مانند آنچه درباره مرکز بتهوون بوجود آمد و یک مشاور حقوقی درباره آن نوشت)، گسترش عجیب و غریب کپی محصولات سینمایی و ویدئویی نمایش خانگی و... افزایش چشم‌گیری داشت.

اما بالاخره علی جنتی سه ماه قبل، شخصا وارد ماجرا شد و پنبه این ستاد صیانت را زد و گفت: «در وزارت ارشاد ستادی تحت عنوان ستاد صیانت و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی تشکیل شده که مبنای قانونی هم ندارد و به نظرم چندان موفق نبوده است. ما سه‌، چهار ماه است در حال بررسی این موضوع هستیم که کار این ستاد را به حوزه‌های مربوطه منتقل کنیم و بخشی از کار را به تشکل‌های خصوصی واگذار کنیم چون من عمیقا معتقدم که خود تشکل‌ها قاچاقچیان و خلاف‌کارهای حوزه خود را بهتر می‌شناسم و می‌خواهیم این کار را واگذار کنیم تا بهتر عمل شود. ما در بازار از پس این محصولات غیرمجاز برنمی‌آییم. فروش این محصولات آن‌قدر شایع است که در بازار نمی‌توان با آن برخورد کرد».

این «سخنرانی‌ پرشور» و ابرازنگرانی‌های پی در پی رییس سازمان سینمایی، امید سرمایه‌گذاران حوزه فرهنگ و هنر را زنده کرد که قرار است دولت یازدهم، فکری اساسی برای بحث قاچاق محصولات فرهنگی کند اما حداقل در چند ماه گذشته، نه‌تنها اتفاقی خاصی در این زمینه رسانه‌ای نشده است، بلکه هر روز خبر می‌رسد که سوءاستفاده‌کنندگان شیوه‌های کارشان را جدیدتر می‌کنند و با سرعت بخشیدن به آن، دستگاه‌های فربه‌ی رسمی و دولتی را بیش از پیش جا می‌گذارند.

ستاد حمایت و صیانت هم در این مدت معلوم نیست دقیقا چه می‌کند. مروری گذرا بر اخبار سایت رسمی آن نشان می‌دهد که در چند ماهه اخیر، اهم فعالیت‌های این ستاد با حیطه فعالیتش ارتباطی نداشته است. پوشش سخنان مقام معظم رهبری در دیدار هیات دولت و سایر دیدارهای ایشان، پوشش سخنان مهم رهبر انقلاب در موضوعاتی مانند انرژی هسته‌ای، رژیم صهیونیستی، فتنه 88، کشتار غزه و...، ابراز نگرانی مدیر جوان ستاد برای سلامتی آیت‌الله مهدوی‌کنی، پیام تبریک به جانشین ناجا برای مسئولیتش، پیام تسلیت برای درگذشت وزیر آموزش و پرورش اسبق و... اخباری است که روی سایت رسمی ستاد صیانت دیده می‌شود. البته مسئولان این سایت، در لابه‌لای این اخبار، خبری از برخورد با کتاب‌فروشان کنار خیابان انقلاب هم منتشر کرده‌اند!

ناامیدی از «ستاد صیانت» و خبر خوش سازمان سینمایی برای مبارزه با قاچاق

به گزارش ایسنا، حالا یک سال از آغاز به کار مدیران جدید وزارت ارشاد در دولت یازدهم گذشته است و در آستانه روز سینما، تهیه‌کنندگان با مصاحبه‌های مختلف اعلام می‌کنند که دیگر به ستوه آمده‌اند و این‌بار دست یاری به سوی حجت‌الله ایوبی (رییس سازمان سینمایی) دراز کرده‌اند تا بلکه او در آستانه این روز آستین بالا بزند و خبر خوشی برای آن‌ها داشته باشد.

ایوبی هم که در یک سال گذشته با اقداماتی مانند تجهیز سینماها به سیستم نمایش دیجیتال، راه‌اندازی طرح سینما سلام و.. نشان داده که علاقه دارد در حوزه زیرساخت‌ها اقدامات ماندگاری انجام دهد، خبر داده که مقدمات راه‌اندازی سیستم VOD (ویدیو‌های درخواستی) را فراهم کرده است؛ سیستمی که می‌تواند هم مبارزه‌ای زیرساختی با قاچاق فیلم و نمایش غیرمجاز ماهواره‌ای باشد و هم درآمد خوبی را برای تهیه‌کنندگان داشته باشد.

رییس سازمان سینمایی در روز سینما ابتدا گریزی به «ستاد صیانت» زد و گفت: «برای مبارزه با قاچاق فیلم‌ها، کارهایی انجام می‌شد که فراز و فرود‌هایی داشت و ما اتفاقا اکنون در دوران فرود آن هستیم و از جهت مبارزه سخت‌افزاری مجموعه ستادی که وجود دارد خیلی موفق نیست. البته این ستاد خیلی به ما ارتباطی ندارد و خارج از سازمان سینمایی است».

او که در تلویزیون درباره عملکرد یک‌سال اخیرش سخن می‌گفت از سیستم «ویدئو‌های درخواستی» سخن گفت و اظهار کرد: یک راه نرم‌افزاری بسیار خوب برای مبارزه با قاچاق به نام VOD (ویدئو‌های درخواستی) وجود دارد که در تمام دنیا هم تجربه شده است. با این سیستم، علاقمندان می‌توانند در خانه‌های‌شان آرشیو عظیمی از فیلم‌ها را داشته باشند و بنا بر خواست خودشان هزینه را شارژ کرده و از فیلم‌ها استفاده کنند.

وی ادامه داد: برای این منظور، از قبل کارهایی انجام شده بود و از وقتی بنده وارد سازمان سینمایی شدم چون با این سیستم آشنا بودم، در خواست کردم که موسسه رسانه‌های تصویری وارد عمل شود و چندین شرکت و اپراتور را گرد هم آورد. ما این سیستم را در بعضی از نقاط تهران تست کردیم اما مشکل آن، ایجاد یک تفاهم و توافق مشترک بین توافق بین صدا و سیما، وزارت ارشاد و وزارت ارتباطات بود.

معاون وزیر ارشاد با بیان اینکه تاکنون تمام توافق‌های لازم برای راه‌اندازی سیستم VOD انجام شده است، گفت: برای عملیاتی شدن سیستم، یکی دوماه قبل جلسه مشترکی بین دو وزیر ارشاد و ارتباطات ترتیب دادم. آقایان واعظی و جنتی توافق خیلی خوبی کردند و در آن جلسه قول داده شد که بعد از یک‌ماه تمامی زیرساخت‌های این طرح آماده شود و دقیقا در همان یک‌ماه از طرف وزارت ارتباطات تماس گرفته شد که به قول‌شان عمل کردند و ما الان حرکت به در حال عبور از سیستم توزیع سنتی دی‌وی‌دی‌ها و راه‌اندازی سیستم VOD هستیم.

ایوبی همچنین خاطرنشان کرد: این سیستم منطقه به منطقه و شهر به شهر راه‌اندازی می‌شود و شاهد تحول بزرگی در این حوزه خواهیم بود؛ تحولی که هم مبارزه با قاچاق است، هم درآمد خیلی خوبی برای تهیه‌کنندگان دارد و هم مبارزه‌ با ماهواره‌هاست چراکه مردم به آرشیو عظیمی از سینمای ایران شامل فیلم‌های کوتاه، مستند، بلند، تاریخ سینما و... دسترسی پیدا می‌کنند و به راحتی می‌توانند از هر فیلمی که می‌خواهند خیلی آسان و با کیفیت خیلی خوب استفاده کنند. قطعا این روش، باعث می‌شود که مبارزه با قاچاق به طور زیرساختی انجام شود.

حال باید دید که خبر خوش حجت‌الله ایوبی در آغاز سال دوم فعالیتش، چند وقت دیگر به طور کامل عملیاتی و قابل استفاده می‌شود. بدون شک، او اگر بتواند پس از نهضت دیجیتال کردن سینماها، مشکل قاچاق فیلم را هم به شکل زیرساختی حل کند، پایه‌گذار نقطه عطفی در سینمای ایران خواهد بود.

همه‌ی دفاعیات دبیر ستاد صیانت

دبیر ستاد صیانت از محصولات فرهنگی و هنری وزارت ارشاد در توضیحاتی وضعیت اقدامات این ستاد را تشریح و تأکید کرد که نباید نقش عوامل موثر در بحث قاچاق محصولات فرهنگی را فراموش کرد و تنها به طور کلی درباره مسائل نظر داد.

سعید جابری انصاری در گفت‌و‌گویی با ایسنا، درباره فعالیت‌های اخیر این ستاد خاطرنشان کرد:‌در بحث کپی غیرمجاز، علل و عوامل غیرمجازی دخیلی هستند و اینکه تنها انتظار داشته باشیم حاکمیت درباره این موضوعات نقش ایفا کنند، اشتباه است.

وی ادامه داد: قطعا باید در بحث قاچاق فیلم به نقش همه دستگاه‌های موثر در کشور توجه ویژه‌ای داشت، یعنی اینکه بخواهیم با بحث معضل کپی غیرمجاز مبارزه کنیم و نقش وزارت صنعت، وزارت ارتباطات، صداوسیما، وزارت ارشاد و... را نادیده بگیریم به بیراهه خواهیم رفت. وزارت ارشاد تا حد توان و با همکاری نیروی انتظامی با 31ستاد استانی و 198 ستاد شهرستانی و اختصاص بودجه مجزا به این امر در حال مبارزه با کپی‌هایی است که در سطح خیابان توزیع می‌شوند. اما آیا مگر برخورد با کپی غیرمجاز فقط سلبی است؟

توجه به فرهنگ‌سازی

او با تأکید بر اینکه فرهنگسازی در این زمینه بسیار تأثیرگذار است، گفت: شاید کسی به این که بحث فرهنگسازی در حوزه قاچاق فیلم‌ها بسیار مهم است کمتر توجه کند در حالی که شما می‌بینید در بسیاری از کشورها اگر محصولات غیرمجاز حتی به صورت رایگان در اختیار مردم قرار بگیرد از آن استفاده نخواهند کرد. طبیعتا فرهنگسازی درست برای این موضوع نیازمند حمایت جدی صداوسیما برای ساخت برنامه‌های آموزشی و... است که تا الان انجام نشده است.

جابری انصاری سپس با انتقاد شدید از رفتار صداوسیما در فرهنگسازی استفاده نکردن از قاچاق محصولات فرهنگی اظهار کرد:‌ ما وقتی به صداوسیما مراجعه می‌کنیم اول از همه پول می‌خواهد. وقتی این نگاه حاکم است چگونه می‌توانیم برای مردم فرهنگسازی کنیم.

دبیر ستاد صیانت از محصولات فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به عوامل موثر دیگر در کپی غیرمجاز آثار فرهنگی بیان کرد: نبود یک شبکه نظام‌مند در حوزه عرضه محصولات فرهنگی که بتواند بازاریابی،‌آسیب‌شناسی و عرضه محصول را به صورت سیستماتیک انجام دهد، در بحث قاچاق خیلی موثر است و می‌توان آن را یکی از بزرگترین معضلات فعلی ما عنوان کرد. به طوری که ما اکنون نمی‌دانیم که در کدام شهرها و استان‌ها و یا کدام مناطق اقتصاد فرهنگ قوی‌تر است و در کجا ضعیف‌تر تا بتوانیم کاری دقیق در این حوزه انجام دهیم.

جابری انصاری خاطر نشان کرد: اینکه تنها بگوییم قاچاق وجود دارد هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. آن هم در حالتی که تداخل‌های صنفی جلوی بسیاری از کارها را می‌گیرد و مسائل بین بخشی واقعا روند را کند می‌کند.

وی همچنین به برخی از اقدامات ستاد صیانت در حوزه مبارزه با قاچاق محصولات فرهنگی اشاره و عنوان کرد: ما چندی قبل جلسات مشترکی را با بخش تعزیرات حکومتی داشتیم تا بتوانیم فکری برای سی‌دی‌های خام قاچاق موجود در بازار کنیم که نهایتا قرار شد از هفته آینده گشت‌های مشترک در این زمینه ایجاد شود. همچنین ما در زمینه سایت‌ها و فروشگاه‌های مجازی غیرمجاز که اکنون به بستر اصلی قاچاق فیلم بدل شده‌اند با دوستان در وزارت صنعت جلسه گذاشته‌ایم و در حال ساماندهی یک سامانه برای این امر هستیم که می‌تواند کار بسیار مهمی باشد.

مدل کپی فیلم در حال تغییر است

این فعال حوزه مبارزه با قاچاق محصولات فرهنگی سپس با تأکید بر اینکه این روزها مدل کپی فیلم در حال تغییر است، گفت: امروز رویکرد حامل‌های دیتا متفاوت شده است و ما به همین دلیل فعالیت خودمان را روی این بخش برنامه‌ریزی کرده‌ایم. در حال حاضر در معاونت مجازی صداوسیما طرح آی‌پی‌تی پیگیری می‌شود که بتوانند دیتا را از طریق دستگاه‌های دیجیتال منتقل کنند. فکر کنید اگر مشترک بتواند با 15 هزار تومان به آرشیو سینما دسترسی داشته باشد آیا دیگر سراغ قاچاق فیلم می‌رود؟

وی در عین حال خاطر نشان کرد: همان‌طور که گفتم ما در حال تغییر نوع حامل‌های دیتا هستیم اما آیا نوع تعامل این بخش با فعالان حوزه اقتصاد فرهنگ و همچنین فرهنگسازی آن با مردم انجام شده است؟

یک درخواست از معاونت حقوقی وزارت ارشاد

جابری انصاری در بخش دیگری از سخنانش به کافی نبودن قوانینی برای متخلفین حوزه قاچاق اشاره کرد و گفت: ما از معاونت حقوقی وزارت ارشاد درخواست کرده‌ایم که فکری به حال قوانین متخلفین حوزه قاچاق کند و قوانین شدت بگیرد چون در حال حاضر متخلف می‌داند که با پرداخت دو میلیون تومان جریمه می‌تواند سریع آزاد شود و کارش را ادامه دهد.

دبیر ستاد صیانت همچنین با تأکید بر اینکه جلوگیری از کپی فیلم‌ها یک بحث فرهنگی است،‌اظهار کرد: ما اگر هزاران نیرو داشته باشیم که هر کدام یک خیابان را برای جمع‌آوری محصولات غیرمجاز زیر نظر داشته باشند، باز هم نمی‌توانیم به طور صددرصد با این موضوع مقابله کنیم. قطعا ما نقش نظارتی خود را انجام خواهیم داد اما حضور ما تنها در این حوزه موثر نیست.

وی ادامه داد:‌ما خواه یا ناخواه باید روزی به قانون کپی‌رایت بپیوندیم. این امری است که باید به آن توجه شود ضمن آنکه همان‌طور که گفتم باید این فرهنگسازی انجام شود که استفاده از کپی غیرمجازی محصولات فرهنگی از لحاظ شرعی و عرفی نه تنها درست نیست، بلکه می‌تواند پیکره تولید آثاری که در شأن مخاطب ایرانی باشد را دچار خدشه کند. این فرهنگسازی وظیفه صداوسیما و دستگاه‌های مسئول است که البته به بودجه نیاز دارد.

این فعال فرهنگی سپس با اشاره به دیگر عوامل موثر در حوزه کپی غیرمجاز فیلم‌ها گفت: یکی از نکات مهم این است که صنوف در این حوزه باید ساماندهی شوند و اینکه هر صنف بخواهد برای کسب منافع وارد این بحث شود، کار را دچار مشکل می‌کند. نکته دیگر پیگیری بحث سی‌دی‌های خام خواهد بود که با قیمت خیلی نازل در بازار وجود دارند و طبیعتا بخش زیادی از آن برای کپی‌های غیرمجاز و همچنین استفاده از آثار به دور از شئونات اسلامی و ایرانی استفاده می‌شوند. علاوه بر این مسائل، بالا بردن کیفیت مسئولیت فرهنگی از جمله فیلم‌ها و همچنین توزیع و قیمت مناسب آن‌ها می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.

جابری انصاری در بخش پایانی سخنانش با اشاره به انتقادهای موجود پیرامون عملکرد ستاد صیانت گفت: اولا اینکه ستاد صیانت براساس وظایف قانونی تصریح شده در قانون اساسی برای وزارت ارشاد تشکیل شده است و جایگاهی مشخص دارد اما اینکه بخواهیم نقش عوامل موثر در حوزه کپی غیرمجاز محصولات فرهنگی را نادیده بگیریم و فقط نقش ستاد صیانت را ببینیم، پاک کردن صورت مسئله است.

وی ادامه داد: اجازه دهید یک مثال بزنم. در حال حاضر هیچ کس به این موضوع توجه نمی‌کند که یک متخلف به راحتی می‌تواند یک شماره چهار رقمی از مخابرات بخرد و یک محصول غیرمجازی را در ماهواره تبلیغ و آن را با پیک یا پست به خریدار برساند. حالا تصور کنید که تمام بخش‌های قبلی به این موضوع بی‌توجه بودند و تنها انتظار می‌رود که بتوانیم جلوی این کار را بگیریم. ما باید چند نفر نیرو داشته باشیم که بتوانیم این موضوع را پیگیری کنیم در حالی که از طریق مخابرات و یا مراجع دیگر به راحتی می‌توان از ابتدا با این امر مبارزه کرد.

پاک کردن صورت مساله چندان کارآمد نخواهد بود

دبیر ستاد صیانت از محصولات فرهنگی و هنری در پایان سخنانش مجددا تأکید کرد: پاک کردن صورت مسئله و نادیده گرفتن عوامل موثر در قاچاق فیلم چندان کارآمد نخواهد بود. ما در ستاد در حال جلسات فشرده و کارشناسی با سایر دستگاه‌ها هستیم تا بتوانیم در زمینه نقص قوانین و همچنین راهکارهای مبارزه با قاچاق فیلم و محصولات فرهنگی کاری انجام دهیم که قطعا نتایج آن مشخص خواهد شد.