سه چیز که احتمالا در توافق با ایران گنجانده خواهد شد

گروه بین الملل، در میانه ماه جولای، مذاکره کنندگان گروه 1+5 با ایران به توافق رسیدند که توافق شش ماه گذشته را چهار ماه دیگر تمدید کنند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از اویل پرایس، این توافقنامه موجب ایجاد محدودیت هایی روی برنامه هسته ای ایران شده است، به ویژه در مورد توقف تولید اورانیوم 20 درصد، و در عوض تحریم هایی نسبتا کم به صورت موقت تعلیق شده اند. این باعث می شود مذاکره کنندگان زمان بیشتری برای رسیدن به یک توافق دائمی داشته باشند که حجم و چشم انداز آینده برنامه هسته ای ایران را در مقابل لغو تحریم ها تعریف می کند.

گرچه گزارشها حاکی از آن است که دو طرف پیشرفت قابل توجهی روی مسائل اساسی در ماه های اخیر داشته اند، بنابراین تمدید مذاکرات خیلی تعجب برانگیز نخواهد بود.

از این رو،

اولا، با توجه به حوزه تحت پوشش مذاکرات، حل و فصل مسالمت آمیز مساله ای که روابط ایران و جامعه بین المللی را به مدت یک دهه تحت تاثیر ثاثیر قرار داده مساله مهمی است و می تواند نقطه شروع یک تجدیدنظر اساسی در مورد ایران باشد، بنابراین انتظار می رود که دیپلمات ها رویکردی دقیق در قبال مذاکرات داشته باشند.

ثانیا، با توجه به مخالفت شدید بعضی نمایندگان پارلمانی، به خصوص در آمریکا و ایران، هیچکدام از دو طرف نمی خواستند که حصول توافق زودهنگام یا بسیار آسان به نظر برسد. تمدید مذاکرات به هردو طرف امکان می دهد که به مخاطبان داخلی خود نشان دهند سرسخت هستند و "تا لحظه آخر" از خطوط قرمز خود چشم پوشی نخواهند کرد.

اما، با بررسی روند مسائل در شش ماه گذشته و شواهدی که مذاکره کنندگان در اختیار عموم گذاشته اند می توان درک بهتری از شکل و شمایل توافقنامه نهایی و برداشت احتمالی از آن پس از اعلام کردن داشت.

در اینجا سه نتیجه می توان گرفت:

1.       مساله غنی سازی است

به نظر می رسد مذاکره کنندگان بر اختلافات در مورد وضعیت راکتور آب سنگین اراک در آینده ، سرنوشت تاسیسات زیرزمینی فردو، و معیارهای شفافیت و راستی آزمایی برای تضمین صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران فائق آمده اند. البته هنوز هم شکاف های مهمی بر سر یک مساله سرنوشت ساز مذاکرات وجود دارد: حدود برنامه غنی سازی داخلی که ایران می تواند داشته باشد.

همانطور که مذاکره کننده سابق آمریکایی، باب اینهورن اخیرا در مقاله خود روشن ساخت، ایران کم کم تعریف خود از نیازهایش را توسعه داده است. موضع ابتدایی تنها به رسمیت شناختن به اصطلاح "حق غنی سازی" بود اما اکنون  اصرار بر سر این است که برنامه غنی سازی داخلی ایران نیازمند یک زیرساخت عظیم غنی سازی به تعداد 190،000 سانتریفیوژ است، حدودا 10 برابر اندازه کنونی برنامه هسته ای.

1+5 تنها صحبت از یک برنامه بسیار کوچک چندصد سانتریفیوژی می کند، و به خاطر احتمال "فرار" هسته ای ایران تمایلی به افزایش این تعداد ندارد. یک طرف باید تسلیم شود، و اگر این طرف ایران باشد احتمالا به خاطر مساله بعدی خواهد بود.

2.       ایران برای مدت مشخصی محدودیت را می پذیرد

یک جنبه مورد غفلت قرار گرفته از مذاکرات کنونی این است که طبق اعلام 5+1، براساس توافق مشترک نوامبر 2013، توافق دائمی مدت زمانی محدود خواهد داشت که براساس توافق طرفین تعیین می شود.

چه این مدت پنج سال باشد، همانطور که ایران می خواهد، و چه نزدیک به بیست سالی باشد که واشنگتن می خواهد، یک نکته قابل توجه است: زمانی در آینده، ایران خواهد توانست تمام جنبه های برنامه هسته ای صلح آمیز خود را توسعه دهد، از جمله ظرفیت غنی سازی نامحدود و یک زیرساخت راکتور آب سنگین که می تواند پلوتونیوم تولید کند.

فشار زیادی روی 5+1 وجود دارد که اصرار کند در توافقنامه احتمالی محدودیت های منحصر به فردی به شکلی دائمی روی برنامه هسته ای ایران اعمال شود، اما این تاکید بر دائمی بودن نشاندهنده وجود امید میان بعضی افراد است که حکومت ایران در طول دوره توافق به شکلی متعادل تر تکامل خواهد یافت.

3.       با یا بدون توافق، عدم وجود اطمینان در مورد سرمایه گذاری در ایران همچنان ادامه خواهد داشت

برخلاف برخی پیش بینی ها، رژیم تحریم های بین المللی علیه ایران در دوره توافق موقت تنها ترک های کوچکی برداشته است. دلیل نخست عدم بازگشت شرکت های چندملیتی و دیگران به ایران عدم اطمینان است؛‌ هیچ تضمینی وجود ندارد که تعلیق تحریم ها در دوره توافق موقت دوباره تمدید یا دائمی شود، این شرکتها انگیزه کمی برای به خطر انداختن سرمایه خود به خاطر یک فرصت کوتاه مدت دارند.

اما حتی یک توافق دائمی نیز شاید ثبات موردانتظار سرمایه گذاران جهانی را پدید نیاورد.

نکته نخست، مخالفان در هر دو طرف تمام تلاش شان را می کنند تا از شکل گیری توافق جلوگیری کنند. درون ایران، گروه های شکاک به غرب شاید به دنبال جلوگیری از توافق باشند.

شک گرایان در کنگره آمریکا نیز با لغو عمده تحریم های ایران مخالف خواهند بود. گرچه رییس جمهور اختیار لغو اکثر تحریم ها به اختیار خود را دارد، اما تنها کنگره می تواند به طور دائمی تحریم های اصلی آمریکا را لغو کند. ما نمی دانیم که کنگره آمریکا در مورد یک توافقنامه چندساله چگونه عمل خواهد کرد.  

نکته دوم اینکه، آمریکا روشن ساخته که تنها آماده لغو تحریم هایی است که آشکارا مربوط به برنامه هسته ای ایران هستند. اما تحریم های چندجانبه و بعضی تحریم های فرعی مرتبط با حمایت ایران از تروریسم و حقوق بشر باقی خواهند ماند.