زمان تصمیم گیری برای معامله با ایران نزدیک می شود

گروه بین الملل، برخلاف ارایۀ امتیازاتی از سوی ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور، تندروهای دولت اوباما برخواسته هایی پافشاری می کنند که می تواند معامله را به تعویق بیاندازد و را برای رویارویی بیشتر هموار کند ، گزینه ای که به گفتۀ گرت پورتر، ممکن است پرزیدنت اوباما طی هفته های پیش رو انتخاب کند، گرت پورتر اینتر این رویاروئی احتمالی را برای بخش خبری خاورمیانه آنلاین توضیح می دهد.   

به گزارش بولتن نیوز به نقل از خاورمیانه آنلاین، اکنون که تنها چند هفته به پایان مهلت 20 ژوئیه باقی مانده، دولت اوباما به ایران هشدار داده که باید تعداد سانتریفیوژهای خود را به مقدار بسیار زیادی کاهش ده،د تا مشخص شود که برنامه هسته ای این کشور تنها اهداف صلح آمیز را دنبال می کند.

مقامات آمریکایی ادعا کرده اند که این کاهش برای بالا بردن زمان "برک آوت" (مدت زمانی که ایران برای تولید اورانیوم غنی شدۀ کافی با غلظت تسلیحاتی و ساخت یک بمب نیازدارد) ضروری است. این مدت حدود دو تا سه ماه  پیش بینی شده که باید دستکم به یک سال یا بیشتر برسد .

تهران اما تصریح کرده چنین تقاضایی را قبول نمی کند. از بین بردن بخش قابل توجهی از سانتریفیوژهایی که ایران نصب کرده، خواسته ای به شدت غیرواقعی است و هزینه های سیاسی پذیرش این خواسته بسیار بالا است. اما بررسی دقیق تر مسائل مورد مذاکره نشان می دهد که فشارهای صوری بر ایران بخشی از یک استراتژی است که با هدف استخراج امتیاز از ایران درمورد توانایی غنی سازی دراز مدت این کشور به کار می رود.

دولت اوباما از ابتدای این مذاکرات می دانست که دوره "برک آوت" را می توان به حدود یک سال افزایش داد، بی آنکه نیازی به حذف 10،000 سانتریفیوژی باشد که ظرف دو سال و نیم گذشته در تاسیسات غنی سازی ایران نصب و فعال شده است. مقامات ایالات متحده به خوبی می دانستند که کاهش میزان اورانیوم با غنای پایین و پودر اکسیدی که در حال حاضر توسط ایران انبار شده و رساندن این میزان به نزدیک صفر و اجتناب از هرگونه تجمع این مواد در آینده، همان تاثیر را خواهد داشت و اینکه ایران این محدودیت را می پذیرد.

دیوید آلبرایت از موسسه علوم و امنیت بین الملل و اولی هینون، و معاون سابق مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی(IAEA) در امور پادمان و نظارت، در مقاله ای که در تاریخ 3 ژوئن به چاپ رساند،  بر ضدمعامله ای هشدار داده که داشتن بیش از 4000سانتریفیوژ را در قبال کاهش ذخیرۀ مواد UF6 و پودر اکسید UO2 از سوی ایران، مجاز بشمارد.
 
اما آنها اذعان کرده اند، چنانچه ذخایر اورانیوم کم غلظت ایران از سطح فعلی، یعنی 8475 کیلوگرم به 1000 کیلوگرم کاهش یابد، زمان "برک آوت" با 10000 سانتریفیوژ IR-1 شش ماه خواهدبود و اگر این ذخیره به صفر کاهش می یابد، زمان "برک آوت"، با توجه به یکی از نمودارهای ضمیمۀ این مقاله، به حدود یک سال می رسد.

به گفتۀ  استیو فتر که از 2009-12 دستیار مدیر دفتر علم و صنعت کاخ سفید بوده؛ کارشناسان وزارت انرژی و همچنین کارشناسان جامعه اطلاعاتی قطعا سیاستگذاران را در جریان این واقعیت گذاشته اند که تمدید زمان برک آوت بین 6 تا 12 ماه از طریق کاهش سانتریفیوژها و یا از راه کاهش ذخیره اورانیوم با غنای پایین (LEU)  نیز حاصل می شود.

از بین بردن ذخایر LEU موجود و اجتناب از هرگونه تجمع بیشتر در متن پیشنهادی ایران ذکر شده که ماه گذشته توسط محمدجواد ظریف وزیر امور خارجۀ ایران در استانبول به طور رسمی به رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، کاترین اشتون تحویل داده شد. 

بر اساس این پیشنهاد، که ظریف آن را در مصاحبه ای با IPS در تهران و در تاریخ 3 ژوئن مطرح کرد، ایران پذیرفته تا تمام UF6 خود را به پودر اکسید اورانیوم (U02) تبدیل کند و سپس آن را به شکل به صفحات سوختی U02 برای نیروگاه بوشهر درآورد.

ایران به میل خود اعلام کرده که تمایل دارد صفحات سوختی مورد نیاز بوشهر را به دست خود بسازد ، اما هنوز فن آوری لازم را در اختیار ندارد. بنابراین این پیشنهاد مستلزم حمل UF6  برای تبدیل به صفحات سوختی تا 3.5 درصد غنی شده یا U02 به روسیه است. البته تا سال 2021 که قرارداد این کشور با روسیه برای تولید سوخت نیروگاه بوشهر به چپایان می رسد.

ایران در توافق موقت، متعهد شده تا کار تبدیل UF6 تا 3.5 درصد غنی شده را به اکسید پودر، به محض فعال شدن خط عملیاتی مورد نیاز برای چنین تبدیلی آغاز کند. تاسیسات  پودر U02  غنی شده در ماه مه آغاز به کار کرد، اما زمان موردنیاز برای کاهش ذخایر موجود به صفر به ظرفیت این کارخانه بستگی دارد، که هنوز اعلام نشده است. ظریف به  IPS گفته که او در اواسط ماه اکتبر ایدۀ اولیۀ زیر بنای متن پیشنهاد ایران را در گزارش پاورپوینت خود برای مقامات اروپایی در ژنو توضیح داده است.
 
وقتی وزیر امور خارجه جان کری در ماه آوریل اعلام می کند که تقاضای افزایش بیشتری در مدت زمان رسیدن به "برک آوت" آن هم به میزان 6 تا 12 دارد، یعنی، او دلیل خوبی داشته تا باور کند که واشنگتن می تواند بدون کاهش در تعداد سانتریفیوژهای  ایران به چند هزار نیز  به این هدف برسد.

توافق برای مسدود کردن تعداد 10000 سانتریفیوژ فعال موجود ، آن هم در حالی که کاهش ذخایر LEU (اورانیوم با غنای پایین) به صفر می رسد، می تواند موجب شود تا آژانس بین المللی انرژی، 9000  سانتریفیوژی را که هرگز در فرآیند ذخیره سازی فعال نبوده اند را مهر و موم کرده و به انبارها بفرستد. سانتریفیوژهای مورد استفاده عبارتند از 1000  دستگاه پیشرفته IR-2  که گویا طبق برآورد،  سه تا پنج برابر موثرتر از مدلIR-1  است. هدف سیاست ایران در معرفی هزاران سانتریفیوژ خود در تاسیسات غنی سازی نطنز و فردو که هرگز مورد استفاده قرار نگرفته، جمع آوری کارت برنده برای مذاکرات احتمالی در خصوص برنامه هسته ای این کشور بود.


با این حال پیش نویس تقاضای مطرح شده از سوی  5 +1 در طول دور مذاکرات ماه ژوئن، در وین، ظاهرا  مبنی بر کاهشی بیشتر از مقداری بوده که مقامات ایالات متحده می دانستند ایران می پذیرد. مقامات آمریکایی به نیویورک تایمز گفته اند که اکنون هدف آنها گسترش مدت زمان "دوره برک آوت" به بیش از یک سال است، که از آنچه که کری در آوریل گذشته پیشنهاد کرده بود بیشتر شده است.

این پیش نویس احتمالا شامل تقاضای شدید تر دولت فرانسه  نیز بوده است. لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه در اواسط ماه ژوئن اعلام کرد که غرب می خواهد تعداد سانتریفیوژهای ایران به "چندصد" دستگاه برسد.  پس از دور مذاکرات ژوئن، ظریف این پیش نویس را ردکرد زیرا به گفتۀ او "خواسته های بیش از حدی را مطالبه می کند" که ایران هرگز نخواهد پذیرفت.

اما این خواسته ها به نظر نوعی توطئه مذاکره است، که در آن ایالات متحده از تقاضای کاهش عمیق و کوتاه مدت سانتریفیوژها تا سال های آینده، در عوض اعطای امتیازات ایران درمورد سطح ظرفیت مجار غنی سازی در مرحله بعدی توافق صرفنظر کند.  

طرح اقدام مشترک مصوب نوامبر 2013 تصریح می کند که برنامه غنی سازی آیندۀ ایران به "نیازهای عملی،" این کشور بستگی خواهد داشت. از نظر ایران این شرط اینگونه تفسیر می شود که برنامه غنی سازی این کشور منوط به  خودکفایی در تولید و تامین سوخت رآکتور بوشهر است ، در حالی که دولت اوباما معتقد است که ایران برای رفع این نیاز می تواند و باید به روسیه و یا دیگر تامین کنندگان خارجی تکیه کند.

با این حال، واشنگتن با توجه به سابقه مداخلات سیاسی که در موافقت نامه های سوختی که ایران با شرکت های آلمانی و فرانسوی در دهۀ 1980 و با روسیه در سال 2005 داشته ، به خوبی می داند که برای وادار ساختن ایران به پذیرش اصرار ایالات متحده مبنی بر اتکا به تامین کنندگان خارجی باید تلاش زیادی به خرج دهد. معیار "نیاز عملی" نشان می دهد که ایران پس از انقضای قرارداد کنونی با روسیه در 2021 ، مجبور خواهد شد تا شواهد عینی معتبری دال بر نیاز و توانایی تامین میله های سوخت برای راکتور بوشهر خود ارائه دهد.

به تعویق انداختن مذاکرات بر سر این موضوع تا زمانی بسیار نزدیکتر به سررسید موعد 2021، دورۀ زمانی چند ساله ای را برای مذاکره و رسیدن به توافقی برسر یک کنسرسیوم سوخت منطقه ای برای خاور میانه فراهم می آورد که می تواند برای هر دو طرف قابل قبول باشد. همانگونه که توسط گروهی از دانشمندان و محققان دانشگاه پرینستون و پیشنهاد شده است.   شاید مهمتر از این،  این تعویق موجب افزایش اعتماد از طریق اجرای موفقیت آمیز قراردادی باشد که چند سال آینده را در بر می گیرد.

دانشمند هسته ای فرانک فون هیپل، که معاون امنیت ملی در دفتر علم و فناوری کاخ سفید در دولت کلینتون بوده هفته گذشته ضمن توضیح طرح پیشنهادی گروه پرینستون در جلسه مطبوعاتی در واشنگتن، گفت: " بدین ترتیب پنج سال برای رفع این بن بست فرصت خواهیم داشت."

گرت پورتر روزنامه نگار مستقل و برنده جایزه گلهورن 2012 برای روزنامه نگاری است او نویسندۀ مقالۀ "بحران ساختگی: ناگفته های وحشت هسته ای ایران" است که به تازگی منتشر شده.