خیز صنعت گاز ایران برای حضور در بازارهای جهانی

به گزارش بولتن نیوز،‌ «توان صادرات گاز ایران به اروپا و تامین بخش عمده ای از نیاز بازار کشورهای غربی موضوعی است که این روزها به یکی از بحث های مهم اقتصادی در محافل داخلی و بین المللی تبدیل شده است. این موضوع را نخستین بار «محمدرضا نعمت زاده» وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت و گو با یک روزنامه آلمانی مطرح کرد و گفت: «ایران می کوشد تا نقش بیشتری در بازار گاز جهانی ایفا کند. ایران بزرگترین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد و ما هم اکنون بر روی پروژه های بزرگتری کار می کنیم تا بتوانیم خط لوله یی بسازیم که به وسیله ی آن بتوان به ترکیه سوخت صادر کرد. به این ترتیب ما می توانیم به کشورهای غربی گاز صادر کنیم.» پس از اظهارات نعمت زاده، «بیژن نامدار زنگنه» وزیر نفت هم آمادگی ایران را برای تامین گاز بازار اروپا اعلام کرد.

این خبر به سرعت تیتر نخست خبرهای رسانه های داخلی و خارجی شد و بازتاب گسترده یی پیدا کرد. اعلام این خبر از طرف عالی ترین مقام حوزه ی انرژی ایران، نشان از پتانسیل بالای تولید گاز کشورمان و صادارات آن به بازار مهمی چون اروپا می دهد. البته با وجود بازتاب گسترده ی اعلام آمادگی ایران برای صادرات گاز به اروپا در محافل رسانه یی و اقتصادی بین المللی، برخی از رسانه های داخلی نه تنها نقش حمایتی خود را کنار گذشته اند بلکه نقدهای بی اساسی را به این نقشه ی صاداراتی و تمرکز بر روی بازار جدید وارد کرده اند و در راستای کلیشه های نخ نما شده و تکراری، این اقدام ایران را به معنای باز گذاشتن دست دشمنان، برای ادامه وحشی گری علیه مردم کشورمان عنوان کرده اند!

هر چند فشارهایی از داخل کشور برای تحقق نیافتن این ایده ی صادراتی اعمال می شود، اما وزیر نفت چندی پیش در اظهار نظری با تاکید براینکه با بهره برداری از فازهای جدید میدان گازی پارس جنوبی، از سال آینده گاز اضافه برای صادرات خواهیم داشت، اعلام کرد:«دولت مایل است به عنوان کشوری که قابلیت تامین گاز در حجم های بسیار بزرگ را دارد در بازار اروپا چه به شکل خط لوله و چه به شکل ال ان جی (گاز طبیعی مایع) حضور داشته باشد.»

اما در این میان دو موضوع میزان تولید گاز از پارس جنوبی و رقابت ایران با روسیه بر سر بازارهای اروپا، می تواند ایده ی صادرات گاز ایران به اروپا را زیر تاثیر قرار دهد. برخی از کارشناسان صادارات گاز به اروپا و تمرکز در این بازار جدید را شمشیر دولبه ی تهدید ها و فرصت ها می دانند.

فرصت حضور شرکت های گازی ایران در بازار اروپا از جایی شروع می شود که با هر اخلالی در صادرات گاز روسیه، پیامدی سنگینی و جبران ناپذیری برای مشتریان اروپایی اش خواهد داشت و قطع صادارات یا کاهش گاز روسیه به اروپا مساوی است با افزایش شدید قیمت گاز در کشورهای اروپایی. اکنون «گازپروم» که بزرگترین شرکت تولیدکننده ی گاز روسیه به شمار می آید، بیش از 40 درصد از گاز مورد نیاز اروپا را تامین می کند که حدود نیمی از این میزان، بوسیله ی خط لوله هایی که از خاک اوکراین می گذرد، به اروپا می رسد. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به بروز تنش میان روسیه و غرب بر سر مساله ی اوکراین، احتمال کاهش صادارات گاز روسیه به بازار اروپا وجود دارد؛ چرا که ممکن است روسیه، گزینه قطع صادرات گاز را در برابر تحریم های اعمالی غرب علیه مسکو، اجرایی کند.

در این میان بسیاری از کارشناسان داخلی معتقدند ایران می تواند از فضای کنونی به صورت هوشمندانه استفاده کند و بدون آنکه روسیه تهدیدی در آینده باشد، میزان صادارات گاز خود را از طریق افزایش تولید آن در پارس جنوبی، بالا ببرد.

«علی صادقی» کارشناس انرژی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا با بیان اینکه مقدمه ی صادارات گاز، افزایش تولید در پارس جنوبی است، گفت: «ایران برای صادرات گاز به اروپا چه به صورت گاز مایع (LNG) یا خط لوله باید چیزی در حدود 10 میلیارد متر مکعب در سال تولید داشته باشد؛ این در حالی است که در زمان حاضر میزان تولید گاز ایران چیزی حدود 4 تا 8 میلیارد متر مکعب است.»

وی با تاکید براینکه شرایط بالقوه برای افزایش تولید گاز در کشور وجود دارد، ادامه داد: «میادین نفتی و گاز پارس جنوبی پتانسیل تولید گاز برای مصرف داخل و بازار خارجی را دارند اما شرط مهم به بهره برداری رسیدن تمام فازهای این مجموعه است.»

صادقی دیپلماسی انرژی را یکی از راهکارهای مهم در افزایش صادرات و تمرکز بر بازارهای جدید دانست و گفت: «چیزی که نادیده گرفته می شود دیپلماسی انرژی است. در تامین منابع گازی مانند اتفاقی که در آب های خرز می افتد، ایران در تولید مشارکت دارد اما در انتقال تنها در برخی جاها، حضور فیزیکی غیر مستقیم دارد.»

این کارشناس حوزه ی انرژی با بیان اینکه زیرساخت ها برای انتقال گاز ایران به اروپا وجود دارد، تصریح کرد: «در زمان حاضر، ایران به شبکه ی روسیه وصل است و از طریق سوریه و ترکمنستان و ترکیه هم امکان انتقال گاز به اروپا وجود دارد.»

صادقی با تاکید بر اینکه ورود ایران به بازار اروپا در این شرایط خطر همکاری عربستان و روسیه و و دور زدن ایران در منطقه را به دنبال دارد، گفت: «ایران باید در شرایط نرمال وارد بازار اروپا شود چراکه ورود ایران در جو سیاسی متلاطم فعلی به این احتمال قوت می بخشد که سازش روسیه و عربستان باعث حذف ایران از خاورمیانه شود.»

وی ادامه داد: «باید توجه داشته باشیم که در زمان حاضر گازپروم روسیه 30 تا 40 درصد نیاز بازار اروپا را تامین می کند که ایران با این حجم تولید پتانسیل رقابت با گازپروم را ندارد مگر اینکه تمام فازهای پارس جنوبی به بهره برداری برسد اما با احتمال کاهش گاز رسانی از روسیه به اروپا ایران می تواند 10 تا 15 درصد تقاضای بازار اروپا را بگیرد.»

به گفته ی زنگنه تا کنون بیش از 34 میلیارد دلار در فازهای اولویت نخست پارس جنوبی سرمایه گذاری شده است که با بهره برداری از برخی فازهای پارس جنوبی، ایران می تواند خوراک گاز اروپا را تامین کند.

زنگنه در خصوص کمبود منابع مالی برای تکمیل فازهای پارس جنوبی گفته است: «در این زمینه مشکلات زیاد است اما باید منابع مالی پروژه ها تامین شود. بخشی از منابع از صندوق توسعه ی ملی و بخشی از منابع داخلی تامین می شود. اوراق مشارکت هم به تنهایی جواب نمی دهد و قرار است بخشی از منابع مالی پروژه ها از صندوق ذخیره تامین شود و برای بخشی هم دنبال راهکار جدید هستیم.»

وزیر نفت با نوید اینکه سال های 93 و 94 سال های تعیین کننده یی برای پارس جنوبی است، اعلام کرد: «بیشترین واحدها در این دو سال وارد مدار تولید می شود و ان شاءالله بیشتر واحدهای فازهای اولویت دار (12، 15و16، 17و18) امسال وارد مدار تولید می شود.»

جالب اینجاست که دولت پیشین نه تنها با وجود سرمایه گذاری 34 میلیارد دلاری نتوانست حتی فازهای اولویت اول پارس جنوبی را هم به بهره برداری برساند بلکه بدهی هایی را هم بر دوش صنعت گذاشته است. زنگنه میزان تعهدات گذشته را بیش از 30میلیارد دلار عنوان کرده و گفته است: «این میزان، بدهی های طرح های پارس جنوبی است که از گذشته تا کنون قطعی شده و بر دوش صنعت نفت است.»

صادقی کارشناس حوزه ی انرژی در ادامه ی گفت و گو با ایرنا با تاکید بر حضور سرمایه گذار خارجی برای تسریع در ساخت و سازهای طرح های گازی و افزایش تولید گاز و به دنبال آن افزایش میزان صادرات با اشاره به طرح های ناموفق اما گران در دولت پیشین گفت: «در دولت قبل شرکت شِل برای طرح جی آی ال در ایران اعلام آمادگی کرد و دولت 30 میلیون دلار برای بررسی این پروژه هزینه کرد اما در یک اقدام ناگهانی رییس جمهوری وقت این همکاری و شراکت را با وجود چنین سرمایه گذاری سنگینی که از طرف ایران انجام شده بود، به هم زد. قطر وارد ماجرا شد و از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را کرد و به شل پیشنهاد همکاری داد. همکاری به این صورت شد که گاز خام از قطر باشد و تمام دانش و تجهیزات از شرکت شل و در فراورده های تولیده شده هر کدام 50 درصد به طور مساوی سهیم باشند که در این میان سود قابل توجهی نصیب قطر شد و ایران هم سود و سرمایه ی خود را از دست داد و هم اعتماد سرمایه گذار خارجی را.»

وی ادامه داد: «باید برای سرمایه گذار، امنیت اقتصادی و سیاسی فراهم و تضمین شود تا با ورود سرمایه گذار خارجی بتوان میزان تولیدات گازی را افزایش دهیم؛ چراکه در زمان حاضر 90 درصد گازی که تولید می شود صرف مصارف خانگی و درصدی از آن در اختیار صنایع قرار می گیرد و در نهایت مقداری هم به ترکیه، ارمنستان، پاکستان و کویت صادر می شود که می توان این میزان صادرات را افزایش داد.»

صادقی همچنان با اشاره به نقش فازهای پارس جنوبی در افزایش میزان تولید و صادرات گفت: «پارس جنوبی 28 فاز دارد که تا کنون 10 فاز از آن به بهره برداری رسیده است و بقیه ی فازها بین 30 تا 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارند.»

وی با بیان اینکه هر فاز می تواند بین20 تا 25 میلیون متر مکعب در روز گاز تولید کند، تصریح کرد: با افتتاح و بهره بردای از تمام فازهای میادین گازی و نفتی پارس جنوبی، ایران می تواند ظرفیت تولید گاز خود را به 1000 میلیون متر معکب در روز برساند که در نوع خود بی نظیر است که به طور قطع با مراودات بین المللی، تکمیل زیر ساخت ها، بکارگیری دیپلماسی انرژی و ایجاد آرامش برای سرمایه گذاری می توان به این هدف رسید.



***نقشه ی راه گاز رسانی ایران به اروپا

تنوع سازی موضوعی است که در اظهارات مسوولان حوزه ی انرژی کشور به آن اشاره می شود. به اعتقاد وزیر نفت جدا از مساله ی اوکراین، اروپایی ها مایلند منابع تامین گاز و انرژی خود را متنوع کنند. چند روز پس از اظهارات زنگنه درباره ی اعلام آمادگی ایران برای صادرات گاز به اروپا، «علی ماجدی» معاون امور بین الملل وزیر نفت با تشریح راه های صادرات گاز ایران به اروپا گفت: «ایران می تواند با احداث 640 کیلومتر خط لوله جدید از دهلران تا مرز بازرگان، صادرات گاز به اروپا را از طریق خاک ترکیه در دستور کار قرار دهد. ایران، منابع گازی فراوانی در اختیار دارد و از این رو، متنوع سازی مقاصد صادراتی گاز برای ما حایز اهمیت است که امکان صادرات گاز ایران از مسیر ترکیه وجود دارد و در عین حال احیای قرارداد ایران و عراق و سوریه برای ارسال گاز از طریق عراق، سوریه و لبنان به عنوان گزینه ی دیگر در این زمینه مطرح است.»

ماجدی، ارسال گاز از مسیر ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه را به عنوان مسیر سوم انتقال گاز ایران به اروپا مورد اشاره قرار داد و افزود: «به نظر می رسد بهترین و منطقی ترین راه، ارسال گاز از طریق خاک ترکیه باشد. درباره ی صادرات گاز ایران به اروپا، مذاکراتی با ترکیه داشته ایم و این آمادگی وجود دارد که با احداث 640 کیلومتر خط لوله ی جدید، ظرفیت صادرات گاز ایران تا مرز ترکیه به 2 برابر ظرفیت فعلی افزایش یابد و به این ترتیب، امکان صادرات بخشی از این گاز به اروپا وجود دارد.»



***معامله ی برد- برد گازی با کشورهای اروپایی

در حالی که «عزیزالله رمضانی» مدیر امور بین الملل شرکت ملی گاز ایران به تازگی از آغاز گفت و گوهای ایران با چهار کشور عضو اتحادیه ی اروپا برای صادرات گاز خبر داد، برخی از کارشناسان معتقدند مصرف داخلی گاز ایران چند برابر متوسط جهانی است و مسوولان باید میزان مصرف داخل را به متوسط جهانی آن نزدیک کنند تا بتوان با توجه به میزان تولید گاز در میادین گازی، سهم صادرات را افزایش داد.

موضوع دیگری که در بحث صادرات گاز مطرح می شود انتقال گاز از ترکیه به اروپا است که این موضوع چندین بار از چند مسوول شنیده شده و گزینه یی است که مسوولان به نظر می آید تمرکز بیشتری بر روی این مسیر دارند اما مشکلی که برای این مسیر مطرح می شود، قُطر لوله های این مسیر است. قطر لوله های مسیر ترکیه در زمان حاضر 40 اینچ است که گفته می شود، برای انتقال گاز ایران به اروپا از این مسیر باید این میزان به 56 اینچ برسد؛ اما با این وجود گویا مسوولان با کشور ترکیه به توافقاتی برای ترانزیت و انتقال گاز رسیده اند چراکه مسیر ترکیه اقتصادی ترین مسیر برای تزانزیت گاز به اروپا است.

نکته یی که این روزها از زبان مسوولان گازی کشور می شنویم این است که ایران به دنبال یک معامله ی برد- برد گازی با کشورهای اروپایی است و قرار نیست با روسیه به رقابت بپردازیم یا جای روسیه را در این شرایط حساس سیاسی بگیریم. کشورمان به عنوان دومین کشور از لحاظ ذخایر متعارف گاز جهان این امتیاز را دارد که این نعمت طبیعی را در اختیار سایر کشورها بگذارد و گاز این کشورها را تامین کند و برنامه های بلند مدتی را در پروژه های گازی تعریف کند.

*گروه پژوهش های خبری