سرنوشت نظریه‌های غربی اشتغال و استقلال مالی زنان در ایران

شغل چیست؟

شغل در منظر غرب به کاری که در آمدزا باشد گفته می‌شود؛ در صورتی که از منظر اسلام کار اینگونه تعریف می‌شود: کار عملی است که افراد برای انجام آن نیازمند صرف انرژی باشند و لزوما شرط در آمدزا بودن را ندارد... وقتی به تعریفی که از منابع دینی بیان شده، نگاهی می‌اندازیم متوجه می‌شویم که کار زنان در منزل از جمله خانه داری و تربیت فرزند نیز شغل محسوب می‌شود. علت بی‌توجهی و کم توجهی اکثر افراد جامعه نسبت به این موضوع، می‌تواند بر گرفته از عوامل زیادی باشد؛ از جمله عدم تببین درست و کامل تأثیر و نقش خانه داری و تربیت فرزند یا الگو گرفتن از جوامع غیر خودی است. در صورتی که جوامع باید برحسب نیاز‌ها و مناسبات خود برای افراد جامعه اعم از زن و مرد شغل تعریف کنند و این موضوع ازمواردی نیست که با تقلید و الگوگیری از جواعع دیگر بتواند صورت بگیرد.

اشتغال زنان و پیامد‌ها

اشتغال زنان هزینه‌ها و خدماتی برای جامعه به همراه دارد، به طوری که جوامع برحسب نیاز شغل‌هایی را برای زنان آماده می‌کنند؛ اینکه این شغل‌ها تا چه اندازه متناسب با وضعیت و شرایط روحی و جسمی زنان است، جای بحث دارد.

از منظر دین مبین اسلام شغل‌هایی مناسب زنان است که متناسب با شرایط فیزیکی و روحی زنان بوده و به روحیه زنانگی آن‌ها لطمه‌ای وارد نکند و همینطور زن‌ها را از نقش‌های مادری و همسری دور نکند. در صورتی که بر اثر تأثیر جوامع دیگر و با توجه به تفاوت فرهنگ‌ها شغل‌هایی مورد پسند واقع می‌شوند که زن‌ها را از زنانگی دور می‌کنند و همینطور شغل‌هایی که در آن ارتباط زیادی با نامحرم وجود دارد.

شغل زنانه در جامعه ایرانی

در جامعه ما اکثر شغل‌های موجود برای زنان متناسب با منزلت و شخصیت آن‌ها نیست. با توجه به تاکید زیادی که اسلام در مورد توجه به چگونگی روابط با نامحرم دارد، این شغل‌ها می‌تواند تاثیرات مخربی را بر روی ذهن و روان زن‌ها داشته باشد؛ به طوری که روحیات و ذهنیت آن‌ها را به مرور زمان تغییر دهد. از سوی دیگر، ارتباط زیاد کلامی و رفتاری با نامحرم فضای ذهنی زن را مشوش و مملو از مردهای نامحرم می‌کند که این به خودی خود مانع از رشد و تعالی اگر نشود، می‌تواند مسیر تعالی زن را سخت‌تر بکند و هر چه فضای ذهنی افراد از نامحرم تهی باشد سرعت بیشتری را برای طی مسیر کمال می‌پیماید. این ارتباط کلامی می‌تواند باعث ارضای نیاز‌های کلامی و عاطفی زن در محیط شود، به طوری که زن وقتی وارد خانه می‌شود، تمایل زیادی به برقراری ارتباط با دیگران نشان نمی‌دهد. از طرفی اگر فرد مجرد باشد، جمع استقلال مالی و برطرف شدن نیاز‌های عاطفی و کلامی در محیط کار سبب به تعویق افتادن زمان ازدواج می‌شود.

پیامدهای اشتغال زنان

از جمله پیامد‌های اشتغال برای زنان تغییر اولویت‌های زنان است. به عبارتی وقتی زنان در محیط کار قرار می‌گیرند به تدریج تغییری در ارزش‌ها و نگرش‌هایشان ایجاد می‌شود و در مواردی این تغییر به تغییرات بنیادی‌تر و در آخر به تغییر در اولویت‌ها می‌انجامد تا حدی که ممکن است زن شاغل اولویت خود را شغل و ملزومات شغلی خویش قرار دهد و برای خانواده اهمیت کمتری قائل شود.

یکی از پیامد‌های دیگر اشتغال زنان بوجود آمدن روحیه مدیریتی در برخورد با همسر است. این حس می‌تواند روابط خانوادگی را دچار مشکل کند؛ از طرفی در تعالیم دین ما ولایت مرد بر زن مطرح است که زن را در سایهٔ مرد معرفی می‌کند، اگر حس مدیریتی زن در برخورد با مرد جلوه گر شود حس ولایت را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تاثیر در ازدواج و باروری هم یکی از پیامد‌های اشتغال است. اشتغال به فرد استقلال مالی می‌دهد و حس بی‌نیازی را در فرد ایجاد می‌کند و این باعث می‌شود دختران ترغیب کمتری برای ازدواج داشته باشند. همینطور زنان خود را بی‌نیاز از همسر بدانند. شاید در ظاهر بی‌نیازی بد نباشد اما به طور کلی پسندیده است که نظام خانواده بر محور اقتدار مرد و محبت زن بچرخد. از طرفی، مادر الگویی بی‌بدیل برای دختر است؛ اگر مادری، تمرکز خود را بر روی کار‌های بیرون از منزل بگذارد مسلما دختر خانواده همین رویه را در پیش خواهد گرفت. به عبارتی مادر نقش تعیین کننده در تربیت فرزندان دارد که هر عملی از او می‌تواند مرجع عمل کودکان در بزرگسالی به شمار رود.

چه باید کرد؟

برای بهبود این شرایط و جلوگیری از زیاد شدن پیامد‌های آن، باید در ابتدا نقش همسری و اهمیت خانه داری به طور گسترده برای جامعه تبیین شود و افراد متوجه اهمیت خانه داری بشوند. از طرفی کار کردن زن در منزل جزو وظایف او نیست، بلکه زن از روی احساس محبت به خانواده این کار را بر عهده می‌گیرد و به عبارتی خانه داری شغلی مستقل از همسری ولی در زیر سایهٔ محبت همسری قرار می‌گیرد. در صورتی که زن بخواهد شغلی را برگزیند باید به اولویت‌های جامعه و مصلحت‌های جامعه نیز توجه کند و همینطور شرایط فردی خود را نیز در نظر بگیرد. انتخاب شغل مناسب می‌تواند نقش به سزایی در خانواده و تربیت فرزند بگذارد.

شغلی که منزلت زنان را حفظ می کند

به طور کلی اشتغال زنان از نظر دین امری نکوهش شده نیست، بلکه نوع و شیوه‌ آن مهم است. شغلی که منزلت زن را حفظ کند و او را از وظایف اصلی خود دور نکند و همچنین دختران را دچار بی‌هویتی‌های ارزشی و عدم تمایل به تشکیل خانواده نکند شغل مناسبی بوده و صرف داشتن شغل بد نیست. شغلی که با شرایط خانم‌ها در تناسب باشد و کرامت نفس آن‌ها را حفظ کند شغل مناسبی است اما هر چه شغل استقلال مالی بیشتری را به همراه عدم وجود معنویت به ارمغان بیاورد می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به نظام خانوادگی وارد کند و بنیان خانواده را دچار تزلزل کند. مخصوصا با توجه به تمایل دختران برای ادامه تحصیل و در نتیجهٔ ادامهٔ تحصیل خواستار شغل بودن آن‌ها در صورتی که این نیاز تأمین نشود و شغل‌های مناسبی برای این گروه فراهم نشود دچار هزینه خواهیم شد.

منبع: هفته نامه امیدوآگاهی استان یزد