به گزارش بولتن نیوز به نقل از شانا_ پیمان جنوبی، در این میان صنعت پتروشیمی به عنوان فراهم آورنده فرصت برای آفریدن ارزش افزوده و تبدیل مواد خام (نفت و گاز) به محصولات با ارزش در کشورهای خاورمیانه جایگاهی ویژه یافته است.
زنجیره پتروشیمی از هیدروکربن های موجود در نفت خام، میعانات گازی و یا گاز طبیعی آغاز شده و پس از فرآورش در فرآیندهای شیمیایی و پتروشیمیایی به فرآورده های جدید شیمیایی بدل می شوند و در آخر، واحدهای پایین دست صنعت پتروشیمی این فرآورده های نهایی را به محصولات کالایی و مصرفی که عامه مردم در تماس مستقیم با آنها هستند، بدل می کنند.
کارخانه های تولید الیاف مصنوعی و نساجی، روغنهای صنعتی، رنگها و پوششهای حفاظتی، سموم دفع آفات، شوینده های بهداشتی و کودهای شیمیایی، ظروف پلاستیکی، قطعات لاستیکی، وسایل ورزشی، اسباب بازیها و انواع لباسها از تولیدات واحدهای پایین دست صنعت پتروشیمی محسوب می شوند.
محصولات پتروشیمی بر اساس نوع فناوری، پیچیدگی فرآوری و نزدیکی ماده تولیدی به مرحله نهایی بازار مصرفی به دو دسته مواد پایه ای بالادستی که مواد حد واسط و خوراک واحدهای پایین دستی را تشکیل میدهند و محصولات پایین دستی، تقسیم میشوند.
تغییرات نرخ بازار معاملات محصـولات فوق نمـایانگر آن است که محصولات پـایین دسـتی که به بـازار نزدیک ترند همواره از ارزش افزوده بالاتری نسبت به محصولات پایین دستی برخوردار بوده اند. نمونه این محصولات، پلیمرهای مهندسی است که به دلیل شکل خاص تولید و کاربرد ویژه آنها، ضمن داشتن قیمت گران از ارزش افزوده بالاتری نسبت به دیگر مواد پلیمری برخوردار هستند.
کشورهای پیشرو در عرصه تولیدات مواد پتروشیمی و شیمیایی با ارزش نظیر آلمان با وجود دوری از مواد اولیه ارزان توانسته اند با توسعه نظام مند صنایع پایین دستی پتروشیمی در قالب پارکهای صنعتی پتروشیمی و شیمیایی و ایجاد بنگاههای کوچک و متوسط پتروشیمی دانش بنیان، زمینه تولید محصولات باارزش، نوآوری و تولید محصولات جدید، کارآفرینی و ایجاد شغلهای پایدار، مدیریت و کاهش هزینه تولید و در نهایت کسب حداکثر ارزش افزوده از مواد خام پتروشیمی را فراهم کنند و از این رهگذر به یکی از اصلی ترین تولیدکنندگان مواد پلیمری و پتروشیمی جهان بدل شوند.
پلیمرها، مولکولهای بسیار بزرگی هستند که از تعداد زیادی اتم تشکیل شده اند. ریز مولکولها عمدتا ًدارای وزن مولکولی کمی هستند، ولی ماکرومولکولها(پلیمرها) محدودیتی برای وزن مولکولی ندارند و تا بیش از چند هزار و در مولکولهای سه بعدی، تا بیش از چندین هزارتغییر می کنند.
واژه پلیمرازکلمات یونانی(Poly) به معنای " بسیار" و (Meros) به معنای " قسمت " گرفته شده است.
پلیمرهای طبیعت خیلی پیش از آنکه انسان بتواند پلیمرهای سنتزی را بسازد، پلیمرهایی مانند سلولز را ساخته بود. سلولز جزو اصلی تشکیل دهنده ی الیاف پنبه و چوب است. پروتئین ها، کائوچو و برخی رزین ها از این دسته پلیمرها هستند.
بدن ما نیز خود از پلیمرها تشکیل شده است. ماهیچه ها، پروتئین ها، ژن ها و کروموزوم ها همه از پلیمر طبیعی ساخته شده اند. لباسی که بر تن می کنیم از این مولکولهای بلند که به شکل لیف در آمده اند تشکیل شده است.
ظروف آشپزخانه که هر روز مصرف می کنیم، لاستیک خودروها که از الاستومر هستند، روکش کابلهای برق، شیشه ها، چسبها، رنگها، پوششها، دریچه های مصنوعی قلب، تاندونهای مصنوعی عضلات، کامپوزیتهایی که جهت پر کردن دندان به کار می روند، حتی دندانهای مصنوعی، محملهای دارویی، سرنگهای یکبار مصرف وتمام قطعات لاستیکی و پلاستیکی که در ماشینها کاربرد دارند، همگی پلیمرهستند.
به طور خلاصه می توان گفت، محصولات پلیمری در مقایسه با کل مواد مورد مصرف در جهان، از مواد غیر پلیمری (فلزات و استیل)، پیشی گرفته است. در واقع پلیمرها نه تنها جای خود را در میان مواد باز کرده اند، بلکه توانسته اند جایگزین آنها نیز بشوند.
انسان به قدمت عمر خود از پلیمرها استفاده کرده است. گوشت و سبزیها برای خوراک، چوب و نی برای خانه سازی، چرم و پنبه برای لباس و کاغذ برای ارتباطات، همگی پلیمرهای طبیعی هستند.
در دوران باستان(بیش از پنج هزار سال پیش)، سومری ها از آسفالت برای پوشش کف پیاده رو ها استفاده می کردند و در مصر باستان تابوتهای حجاری شده را با پلیمرهای طبیعی (مانند وارنیشvarnish) جلا می دادند. این پلیمرها در قرون وسطا نیز برای حفاظت چوب و نقاشیها کاربرد داشتند.
پلیمرها به سه گروه اصلی ترموپلاستیکها، ترموستها و الاستومرها تقسیم می شوند. نتیجه حاصل از بررسی انواع مختلف پلیمرها مشخص میکند که هر سه گروه یادشده دارای مقاومت شیمیایی بسیار بالا در برابر اسیدهای معدنی بوده و تقریباً همه آنها در مقابل تابش اشعه فرابنفش، مخصوصاً تابش نور خورشید، بسیار حساس هستند.
ترموپلاستیکها با توجه به خواص مناسب مکانیکی و شیمیایی، در بسیاری کاربردهای صنعتی نظیر لولهها و تجهیزات انتقال، تجهیزات الکتریکی، پوششها، اتصالات و نظایر آن استفاده میشوند.
ترموستها برخلاف ترموپلاستیکها دارای مقاومت خوردگی پایینی هستند و در نتیجه استفاده از آنها در صنایع محدود به ساخت لولهها، شیرها، پمپها، ظروف، پوششهای محفاظ، عایقکاری، چسبندهها و ... می شود.
الاستومرها نیز به عنوان مواد پوشش مخازن، تانکها و لولهها استفاده شده و از نظر شیمیایی در مقابل اسیدهای معدنی رقیق، قلیاها و نمکها مقاوم هستند.
اهمیت توجه به پلیمرها و صنعت پتروشیمی ایران زمانی آشکار تر می شود که بدانیم ایران از منابع انرژی خود برای تولید محصولات پتروشیمی استفاده می کند و مزیت بالقوه فراوانی در این خصوص دارد، ضمن آن که بخش بزرگی از ارزش افزوده ای که به عنوان سود صادرات نصیب مجتمعهای بزرگ پتروشیمی می شود، می تواند در بخش پایین دستی به ارزش افزوده بیشتر ناشی از فعال سازی تولید داخل، همچنین ایجاد اشتغال بالا در این بخش بینجامد.
به ازای هر شغل در صنایع بالادست باید ٩٤٠ هزار دلار سرمایهگذاری شود در حالی که در صنایع تکمیلی نیاز به ٢١ هزار دلار به ازای هر شغل است. همچنین از نظر ارزش افزوده در بالادست به ازای فروش هر میلیون تن محصول ٣٠٠ میلیون دلار به دست میآید در حالی که در صنایع تکمیلی به ازای هر میلیون تن فروش ٦٧٠ میلیون دلار کسب میشود. از سوی دیگر نرخ بازگشت سرمایه در بالادست ١٢ تا ١٥ درصد و در صنایع تکمیلی ٣٠ تا ٣٥ درصد است.
به عنوان مثال وزن پلاستیک بدنه یک جاروبرقی در مجموع ٤ یا ٥ کیلوگرم است و قیمت هر کیلوگرم پلی اتیلن نیز تقریبا ١٥٠٠ تومان است که در مجموع قیمت مواد اولیه آن ٧٥٠٠ تومان میشود در حالی که بدنه یک جاروبرقی ساخته شده در بازار ٧٠ یا ٨٠ هزار تومان است. یعنی امکان چند برابر شدن ارزش این محصولات در کنار اشتغالزایی بالای آنها وجود دارد.
به باور کارشناسان به طور متوسط به ازای هر ٥ تن محصول در سال، قابلیت ایجاد یک شغل در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی وجود دارد که به آن معناست که اگر به جای ١٥,٨ میلیون تن محصولات پتروشیمی صادر شده در سال ١٣٩١، این مقدار محصول خام در داخل کشور به محصول نهایی بدل می شد، امکان ایجاد بیش از سه میلیون و ١٦٠ هزار شغل فقط در این بخش به وجود می آمد.
سرمایه گذاری و توسعه همگام صنایع پایین دستی و تکمیلی پتروشیمی بخصوص در بخش پلیمرها قادر است؛ نه تنها اشتغال لازم را برای ٨ میلیون نفری که در افق نه چندان دور به بازار کار ایران وارد می شوند فراهم کند، بلکه بازارهای کار کشورهای منطقه را نیز تحت پوشش خود قرار دهد.
نباید فراموش کنیم که پتروشیمی ایران در چند سال آینده به ظرفیت تولید ١٠٠ میلیون تن در سال خواهد رسید. باید هر چه زودتر فکری به حال محصولات پلیمری چینی و دیگر کشورهای وارد کننده نفت از ایران که بازار ما را اشباع و صنعت پلیمر ایران را خفه کرده اند، بکنیم.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com