تورم فارغ‌التحصیلان بیکار در سال ۹۳

معاون سابق توسعه اشتغال و کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اعلام اینکه بازار کار در سال ۹۳ با تورم فارغ التحصیلان بیکار روبه‌رو خواهد شد، گفت: حدود ۵۰هزار بنگاه‌ اقتصادی در کشور وجود دارد که با ظرفیت زیر۵۰درصد کار می‌کنند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از خبرگزاری تسنیم، نرخ بیکاری یکی از موضوعاتی است که همواره منتقدان از آن به عنوان یکی از معضل‌ها و مشکلات دولت‌ها نام‌ برده‌اند. اینکه نرخ بیکاری عمومی کشور اکنون بر چه عددی استوار است مورد بحث نیست.  هرچند نرخ بیکاری عمومی کشور قابل چشم‌پوشی‌ نیست، اما نکته تامل‌برانگیز نرخ بیکاری، آمار مربوط به جوانان تحصیلکرده‌ بیکار است.

این مسئله زمانی تاسف‌آور می‌شود که بدانیم در بین بیکاران کشور، قشر جوان بیشترین نرخ بیکاری را به خود اختصاص داده‌اند. سال‌هاست دولت‌ها وعده‌های فراوانی در حوزه اشتغالزایی و ایجاد فرصت‌های شغلی در تمام حوزه‌ها از جمله صنعتی، کشاورزی، خدماتی و ... داده و می‌دهند، اما در عمل میزان اشتغالزایی با اهداف اعلام شده توسط آنها (دولت‌ها) فاصله‌ای بسیار معنادار دارد. دولت یازدهم کمی پس از روی کار آمدن تمام آمار اشتغالزایی دولت قبلی را زیر سئوال برد و وعده‌هایی در حوزه فراهم سازی اشتغال و ایجاد شغل داده است. اما آیا سال 93 دولت تدبیر و امید می‌تواند به آنچه وعده داده عمل کند؟

معاون سابق توسعه اشتغال و کارآفرینی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره پیش‌بینی وضعیت بیکاری در سال 93 می گوید: بازار کار از تعامل بازارهای اقتصادی و مالی شکل می‌گیرد، در صورتی که وضعیت این بازارها مطلوب باشد اشتغال نیز توسعه می‌یابد.

علی‌اکبر لبافی با انتقاد از سیستم آموزشی ایران و مقایسه آن با کشور ژاپن می‌افزاید:« در ژاپن به دانش‌آموزان ابتدایی ویژگی‌ها، مزیت‌ها و تهدیدهای کشورشان به‌عنوان مباحث درسی گوشزد می‌شود و فرهنگ کار کردن را در ذهن کودکان از همان ابتدا نهادینه می‌کنند، اما در ایران به‌جای بیان چنین مسائلی «بابا آب داد، بابا نان داد» تدریس می‌شود.» مشروح گفت‌وگوی خبرگزاری تسنیم با لبافی در ادامه می‌آید؛

تسنیم: وضعیت اشتغال در سال 93 را چطور ارزیابی‌می‌کنید؟

لبافی: بازار کار حاصل تعامل بازار‌های اقتصادی و مالی است. درصورتی که وضعیت بازارهای اقتصادی و خدمات کالا در سال جاری بهبود یابد، شاهد رونق خوبی در بازار کار خواهیم بود. اما به‌طور کلی توسعه اشتغال نیازمند داشتن یک برنامه است و دولت‌ها همواره هنگام شروع کار خود یک برنامه برای اشتغال ارائه می کنند.

تسنیم: این درست که دولت‌ها برنامه‌هایی را برای حوزه اشتغال ارائه می‌کنند، اما در عمل اتفاق خاصی روی نمی‌دهد، به‌نطر شما مهم‌ترین چالشی که موجب عدم توفیق دولت‌ها در این حوزه می‌شود، چیست؟

لبافی:در حال حاضر با چند چالش مختلف در حوزه اشتغال مواجه هستیم. اولین نکته این است که متاسفانه در دولت فعلی برنامه عملیاتی در راستای توسعه اشتغال ارائه نشده است. وزارتخانه‌هایی که متولی تولید اشتغال هستند جای مرکز آمار را گرفته‌اند، یعنی به جای تدوین برنامه گزارش آماری ارائه می‌کنند و مرکز آمار که متولی ارائه آمار و اطلاعات است کمتر در این فضا حضور می‌یابد.

از مهمترین مسائل در حوزه  اشتغال وجود 50 درصد جویندگان کار تحصیلکرده در کشور است. متاسفانه امروزه دانشگاه‌های ما به جای تربیت کارآفرین کارجو تربیت می‌کنند.

بر اساس آمارهای به دست آمده از بین 100 فرصت شغلی در زمینه کشاورزی تنها 15 فرصت شغلی ماهیت جذب فرصت فارغ التحصیلان دانشگاهی دارد. در بخش صنعت نیز ماهیت فرصت‌های شغلی در قالب جابه‌جایی یا فرصت‌های جدید به گونه‌ای است که می‌تواند 15 درصد فارغ  التحصیلان را جذب کند همچنین در بخش خدمات نیز تنها 20 درصد فارغ التحیلان جذب می‌شوند. اما واقعیت این است که از میان 50 درصد جذب نیرو فارغ التحصیل تنها 15 درصد مشغول می شوند و 35 درصد از فارغ التحصیلان در بازار کار سرگردان می مانند.

تسنیم: با این تفاسیر بازار کار سال 93 را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

لبافی: بازار کار در سال 93 با تورم فارغ التحصیلان بیکار روبرو خواهد شد، چرا که بسیاری از فرصت‌های شغلی خالی امکان جذب ندارد. به عبارت دیگر یا نیروی کار مورد نیاز برای برخی از شغل‌ها وجود ندارد یا این‌که بنگاه‌های اقتصادی با کسب مجوز از وزارت تعاون ترجیح می‌دهند نیروی اتباع خارجی را جذب کنند. متاسفانه  در کشور آموزش‌های لازم برای اینکه فرد با مهارت بالا وارد جامعه شود وجود ندارد.

از سوی دیگر اسراف در سرمایه گذاری یکی دیگر از معضلات بخش اشتغال کشور است. حدود 50هزار بنگاه‌ اقتصادی در کشور وجود دارد که با ظرفیت زیر 50درصد کار می کنند و هزاران  پروژه نیمه تمام رها شده، این به معنی واقعی اسراف است چرا که مسئولان برای ساماندهی آن هیچگاه همت نمی‌کنند.

تسنیم: چرا این اتفاق روی داده است؟

لبافی: واقعیت این است  که بسیاری از سرمایه گذاری قبل تا کنون اتفاق افتاده است اسراف در سرمایه گذاری است. یعنی ما در شرایط موجود باید بر اساس نیاز کار کنیم. در کشورهای توسعه یافته یک بنگاه اقتصادی در طول شبانه روز 19.5 ساعت کار مفید دارد یعنی با استفاده از سرمایه گذاری ایجاد شده، 19.5 ساعت فعالیت می کنند. به دنبال این موضوع  بهبود وضعیت اقتصادی و اشتغال نیز برایشان ایجاد می‌شود. اما در کشور ما این عدد به صورت تقریبی 5.30 ساعت در 6روز هفته  با ظرفیت کمتر از 60 تا 70 درصد بنگاه‌ها است. این نشان دهنده این است که بنگاه‌های ما از امکانات موجود به خوبی استفاده نمی‌کنند. اسراف در سرمایه این است که  بدون نیاز سنجی به اینکه به چه کارهایی نیاز داریم بنگاه ایجاد می‌کنیم. به طور مثال بارها پیش آمده کارخانه‌ای با 30 درصد ظرفیت مشغول فعالیت بوده است که بدون نیاز سنجی کارخانه‌ای دیگر را در کنار آن ایجاد کرده‌ایم این باعث شده است که فعالیت آن کارخانه به 15 درصد کاهش یابد و به طور واقعی هیچ کدام از دو کارخانه عملکرد خوبی در زمینه تولید نداشته باشند.

تسنیم: از دیگر مسائل درحوزه اشتغال چیست؟

لبافی: یکی دیگر از چالش برانگیز ترین مسائل در این حوزه پروژه های عمرانی هستند. پروژه‌های عمرانی که چندسالی شروع شده و حالا یا به دلایلی نیمه‌کاره باقی مانده‌اند یا دیگر توجیه اقتصادی ندارند وغیرفعال است. اکنون تعداد زیادی از این واحدها با 40 تا 70 درصد ظرفیت باقی مانده و باید برای آنها فکر اساسی شود. از طرف دیگر سرعت گردش پول نیز برای تولیدکننده چالش‌هایی ایجاد می‌کند. در حال حاضر یک تولیدکننده از زمانی که مواد اولیه را وارد می‌کند تا وقتی این مواد اولیه به محصول و پول تبدیل می‌شود، حداقل یک سال زمان می‌برد. اما تولیدکننده باید پول ساخت و دستمزد و... هم پرداخت کند. استاندارد گردش پول در دنیا 3 تا 6 ماه است که زمان بالای بازگشت پول در کشور ما موجب شده تا نیاز به نقدینگی نیز افزایش یابد که تامین آن برای تولیدکننده دشوار است.

تسنیم: رابطه بانک مرکزی و دولت چه تاثیری بر وضعیت تولید و رونق اشتغال دارد؟

لبافی: بانک مرکزی بخشنامه‌های خود را ابلاغ می‌کند اما بانک‌ها به آن عمل نمی‌کنند. یعنی اگر بخشنامه‌ای از سوی بانک مرکزی به نمایندگی از بانک‌ها و در راستای ارتباط با دولت ابلاغ می‌شود باید در کشور کارآیی داشته باشد در غیر این صورت شیرازه کار بهم می‌‌خورد. بعد از رابطه بانک‌ها با فعالان اقتصادی و رابطه بانک‌ها با بانک مرکزی، مشکل بین نظام بانکی و تولیدکننده‌ها سومین مشکل است. بدهی‌های دولت به بانک مرکزی، تامین ارز، تامین ریال و مسائلی از این دست به این موضوع دامن می‌زند. سیستم بانکی کشور همسو با سیاست‌های  دولت و سرمایه گذاری نیست. اگر به شاخص‌های کسب و کار توجه کنیم خواهیم دید از بین شاخص‌های کسب و کار که 21 مولفه آن اخیرا انجام شده است، بحث دریافت تسهیلات از بانک‌ها مهمترین مشکل بنگاه‌ها است.

تسنیم: پیشنهاد شما برای برون رفت از معضل بیکاری چیست؟

لبافی: اگر دولت مصوبه اولین جلسه شورای عالی اشتغال سال 92 را اجرایی می‌کرد، بسیاری از مشکلات اشتغال در کشور تمام می‌شد.طرح جدید کارورزی و کارآموزی توام با کار مصوب اصلی در آن جلسه بود.  در این طرح افراد جوینده کار برای مدتی که تعیین می‌شود بعنوان کارورز به بنگاه اقتصادی معرفی می‌شود و در این مدت 30 تا 50 درصد حقوق آنها توسط صندوق بیمه بیکاری پرداخت می‌شود و از طرفی از درمان نیز بهره‌مند می‌شود.

مشابه این طرح به همان ترتیبی که در طرح اولیه مجلس شورای اسلامی آمده است پیش بینی شده تا از طریق تعیین سهم  بیمه بیکاری پرداختی توسط کارفرما و دولت در بخش های مختلف ، دولتی ، خصوصی و استخدام های کشوری ، قانون کار و .... تأمین می‌شود.

در این طرح بیش از حدود 60 الی 70 درصد افرادی که به‌عنوان کارورز به بنگاه های اقتصادی معرفی و جذب می شوند بعد از حدود یکسال و سپری شدن مدت کارورزی با شناختی که کارفرمایان از این افراد پیدا می کنند.همچنین با تخصصی که به دست می آورند جذب بازار کار شده و امکان ماندگاری در بنگاه های اقتصادی برای آنها فراهم می شود .

در راستای این طرح به بیکارانی که از حضور در بنگاه های اقتصادی برای انجام کارورزی خودداری کنند به آنان مقرری بیمه بیکاری پرداخت نخواهد شد .  این طرح به صورت میدانی و عملیاتی برای آن دسته از مقرری بگیران بیمه بیکاری که شاغل بوده اند و دراجرای قانون بیمه بیکاری بیکار و بیمه بیکاری دریافت نموده اند در سال های 89 ، 90 و 91 در استان خراسان رضوی اجرا گردید.

از دیگرمزایای این طرح این است که بیش از 60 درصد جویندگان کار معرفی شده به بنگاه های اقتصادی بعد از اتمام مدت مورد نظر به دلیل فرا گرفتن مهارت های لازم و تعامل ایجاد شده بین کارفرما و نیروی شاغل، جذب همان بنگاه اقتصادی می شوند  و همچنین بیکاران واقعی شناسایی و از مقرری مربوطه بهره مند می شوند و طبیعی است افراد شاغل پنهان آمادگی لازم برای جذب در بنگاه های اقتصادی را نخواهند داشت.

ایجاد توقع برای حدود 8 میلیون نفر کارکن مستقل کشور به حداقل می رسد، ارتقاء توانمندی های حرفه ای جویندگان کار با رویکرد ساماندهی بازار کار، صرفه جویی جدی در منابع صندوق و جلوگیری از اتلاف آن، ظرفیت های خالی بنگاه های اقتصادی تکمیل و هزینه تولید کاهش پیدا می کند، به حداقل رسیدن میزان ریسک پذیری برای جذب نیروی انسانی برای بنگاه اقتصادی و همچنین بهبوددر فرهنگ کار کشور با این طرح جایگزین به وجود خواهد آمد.

تسنیم: اجرای قانون بهبود فضای کسب و کار چه تاثیری در کاهش مشکلات فعلی فضای تولید دارد؟

لبافی: به همه این مواردی که ذکر کردم، مجموعه فضای کسب و کار را هم اضافه کنید. در حال حاضر و پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، با امید و نشاط ایجاد شده فضا تا قدری مثبت شده است. باید تلاش این باشد که در عمل این نشاط به واقعیت تبدیل شود.

تسنیم:به نظر شما در راستای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، اگر یارانه به بخش تولید هدایت شود چه تاثیر در حل مشکلات اقتصادی دارد؟

لبافی: در کشورهای توسعه یافته به تولید کننده از هر نظر کمک می شود معتقدم باید رویکرد پرداخت یارانه‌ای رویکرد تولیدی باشد. یعنی این یارانه حاصل از تولید باشد که به سفره مردم برمی‌گردد . اگر این منابع چندین هزاری که در قالب یارانه به مردم پرداخت می شود به سمت  تولید سوق داده شود ثروت و اشتغال زایی ایجاد می‌شود و همچنین  کسب و کار بهبود می یابد. اگر ما بتوانیم یارانه تولید را بهبود بخشیم و حتی انرژی ارزان تری را به بنگاه‌ها ارائه کنیم به طور طبیعی مشکلاتشان کاهش می یابد.

تسنیم: اولویت اصلاح در فضای کسب و کار باید با چه قوانینی باشد؟

لبافی: در حال حاضر بیش از 30 تا 40 دستگاه برای صدور مجوز یک تولید کننده فعالیت می‌کنند که این باید به یک پنجره واحد تبدیل شود. به‌عبارت دیگر باید زیر یک سقف قرار گیرد. یعنی تولید کننده در یک دستگاه کارهای خود را دنبال کند و مجوز خود را دریافت کند این رویّه در کشورهای پیشرفته نتیجه مثبتی داشته است. در سال جاری یکی از پیشنهادات ما در راستای حل مشکلات کسب و کار توجه به تولید ملی، طرح‌های جدی تعاونی و نیمه‌تمام توسعه‌ای است. در کشوری مانند ژاپن به دانش‌آموزان ابتدایی در مدارس این کشور، ویژگی‌ها، مزیت‌ها و تهدیدهای کشورشان به‌عنوان مباحث درسی گوشزد می‌شود و فرهنگ کار کردن را در ذهن کودکان از همان ابتدا نهادینه می‌کنند، اما در کشور ما به‌جای بیان چنین مسائلی در کتب درسی، دروسی مانند (بابا آب داد، بابا نان داد) مطرح می‌شود. مباحث آموزشی و مهارتی کارآفرینی از همان ابتدا در کشورهای پیشرفته به دانش‌آموزان ارائه می‌شود اما در کشور ایران این‌گونه نیست و در حقیقت نظام آموزشی کشور با مشکلات جدی روبه‌رو است و تا زمانی که نظام آموزشی کشور دچار مشکل باشد فضای کسب و کار با مشکل روبه‌روست.