اقدامات عربستان سعودی بر علیه اخوان المسلمین و حماس

مقامات عربستان سعودی چند روز گذشتہ سازمان اخوان المسلمین را بہ عنوان گروھی تروریستی معرفی کرد و آن سازمان را بہ فھرست گروھھای تروریست اضافہ نمود۔ در این زمینہ در مورخہ ٢٤ مارس ٢٠١٤م خبرگزاری صدای آمریکا با انتشار این خبر در ویب سایت خود این چنین نوشت کہ

''عربستان سعودی طی اقدامی عجیب بزرگترین و منظم ترین سازمان و حزب اسلام گرای دنیای عرب، اخوان المسلمین را یک سازمان تروریستی اعلام کرده است۔'' در ادامہ این خبر آن خبرگزاری افزود کہ ''دولت عربستان سعودی از منظم ترین حزب جھان عرب ترس دارد زیرا فرمانروایان کشورھای عربی بالخصوص کشورھای خلیجی افکار این سازمان را برای خود خطر جدی می دانند۔ اخوان المسلمین خواھان دموکراسی در میان کشورھای عرب می باشد و بسیاری از مردم این منطقہ کہ از نظام پادشاھی و یا دیکتاتوری ھای نظامی خستہ شدہ اند، تمایل فراوانی بہ این سازمان دارند و از آن حمایت می کنند۔''

پس از جنبش اعتراض عمومی مردم در کشورھای عرب بعد از سال ٢٠١١م، در کشور عربستان نیز مردم از اخوان المسلمین حمایت کردہ و محبوبیت این سازمان در آن کشور افزایش یافت کہ این امر موجب نگرانی و اضطراب فرمانروایان عربستان و دیگر کشورھای عربی شدہ است۔ پس از بر کنار شدن حسنی مبارک متحد اصلی عربستان و فردی کہ بدون ھیچ لگامی برای چند دھہ بر کشور مصر حکومت کرد، در سال ٢٠١١ بر کنار شدہ و در انتخابات پس از آن اخوان المسلمین توانست با کسب اکثریت آراء مردم، دولتی دموکرات در کشور مصر تشکیل دھد۔ اما قبل از بہ اتمام رسیدن حتی یک سال از تشکیل دولت جمھوری گرا، ارتش مصر با جنایت و خونریزی فراوان دولت را منحل نمود کہ مورد حمایت کامل عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورھای خلیجی قرار گرفت۔

در اینجا این نکتہ قابل ذکر است کہ قبل از این دولت دیکتاتوریی مصر نیز طی اقدامی اخوان المسلمین و حماس گروہ آزادی خواہ و حریت طلب فلسطین را بعنوان سازمان ھای تروریستی و غیر مشروع معرفی کردہ بود۔ عربستان سعودی نیز در مورد حماس نیز اقداماتی مشابہ با اخوان المسلمین را تا کنون انجام دادہ است۔ در این اقدامات کشورھایی ھمانند امارات متحدہ عربی و بحرین نیز از آن حمایت کردہ اند۔ از سوی دیگر بہ دلیل این اقدامات عربستان، در جھان عرب پراکندگی ایجاد شدہ است۔ این پراکندگی بہ طور ویژہ و بہ وضوح در میان اعضای شورای ھمکاری ھای خلیج فارس بہ چشم می خورد۔ چنانچہ در رسانہ ھای مختلف خبرھایی در این زمینہ منتشر شدہ است۔ در مورخ ٢٤ مارس یکی از روزنامہ ھای مشھور و پرتیراژترین روزنامہ ی پاکستان ''روزنامہ جنگ'' این چنین نوشت۔

''پس از اقدام عجیب عربستان سعودی مبنی بر معرفی سازمان اخوان المسلمین بعنوان یک سازمان تروریست، در میان کشورھای خلیجی اختلافاتی بوجود آمدہ است۔ با این اقدام عربستان در کشورھایی کہ در سیاست ھای آنان اخوان المسلمین نقش مھمی دارد، اضطراب و نگرانی ھایی بوجود آمدہ است۔ در این زمینہ امارات متحدہ عربی و بحرین از این اقدام عربستان حمایت کردہ اند اما کویت از این اقدام اظھار نگرانی نمودہ و برای بررسی این اقدام از مقامات عربستان سعودی در خواست کردہ است۔'' این نکتہ در اینجا قابل ذکر است کہ دلیل این رویہ نرم دولت کویت، وجود برخی از رھبران اخوان المسلمین در پارلمان آن کشور می باشد۔

شیخ خالد بن احمد آل خلیفہ وزیر خارجہ بحرین طی سفر خود بہ پاکستان در قبال اخوان المسلمین رویہ ای نسبتاً نرم اتخاذ نمودہ بود اما این چنین بہ نظر می رسد کہ پس از بازگشت بہ کشورش بہ دلیل فشار عربستان، وی طی کنفرانسی مطبوعاتی در منامہ رویہ ای سخت بر علیہ اخوان اتخاذ نمود و گفت کہ اخوان المسلمین سازمانی تروریستی تلقی می شود و برای امنیت منامہ نیز خطری جدی است۔ وی در ادامہ افزود کہ بحرین در مورد اخوان المسلمین حامی عربستان، امارات متحدہ عربی و مصر می باشد۔ در اینجا این نکتہ قابل ذکر است کہ فرمانروایان بحرین برای مقابلہ با بیداری مردم بحرین، حمایت نیروھای نظامی عربستان را بہ ھمراہ خود دارند۔

اقدامات عربستان و کشورھای حامی وی در قبال اخوان المسلمین و حماس نتایج وخمی را بہ دنبال خواھد داشت۔ این چنین بہ نظر می رسد کہ عربستان مرکزی برای سرکوبی نھضت ھای مردمی اھل سنت مبدل شدہ و تنھا حمایت خانوادہ ھای پادشاھی و فرمانروایان برخی از کشورھای کوچک منطقہ را با خود بہ ھمراہ دارد۔ در این زمینہ شبکہ خبری العربیہ کہ مشھور است کہ عربستان سعودی نفوذ فراوانی در آن دارد، طی گزارشی این چنین بیان کرد کہ

''اخوان المسلمین سازمانی نیست کہ تنھا بہ یک کشور محدود باشد و بتوان تنھا با یک جنبش قلم بہ فعالیت ھای آن خاتمہ داد۔ این سازمان در حال حاضر در بیش از ٧٢ کشور با بیش از ١٠ میلیون نفر اعضای فعال، فعالیت دارد و سازمانی جھانی و فعال محسوب می شود۔ ھمچنین در کشورھای عربی نیز این سازمان حامیان بزرگ و با نفوذی دارد۔ از گذشتہ فرمانروایان کشورھای عربی با سختگیری فراوان سعی در غیر فعال نمودن این سازمان نمودہ اند اما در میان افراد با نفوذ و فرمانروایان این کشورھا افرادی نیز وجود دارند کہ نمی توان بہ سادگی آنان را غیر فعال و از این سازمان دور ساخت۔''

آقای عبدالقیوم فھمید در مقالہ ای با عنوان ''پایہ اختلافات از کجا نشات می گیرد'' این چنین می نویسد: ''پس از برپایی نھضت ھای مردمی در کشورھای تونس، مصر، لیبی و پس از آن سوریہ از اوایل ٢٠١١م، تمامی کشورھای خلیجی از این نھضت ھا حمایت خود را اعلام نمودند۔ اما زمانی کہ این نھضت ھا موجب ترویج تفکر ''اسلام سیاسی'' و تفکر اخوان المسلمین در این کشورھا شد و زمانی کہ در تونس بہ جای زین العابدین، آقای راشد الغنوشی سرپرست سازمان النھضہ و فردی اسلام گرا و در مصر بہ جای نظام فرسودہ حسنی مبارک، حزب الحریہ و العدالة وابستہ بہ اخوان و در لیبی بہ جای قذافی باز ھم اخوانیان بہ قدرت دست یافتند، نگرانی شدیدی در میان این کشورھای خلیجی بوجود آمد۔'' در اینجا باید گفت کہ حزب النھضہ راشد الغنوشی نیز یکی از شاخہ ھای اخوان المسلمین تلقی می شود۔ ھمچنین بزرگ ترین حزبی کہ در کشور مراکش توانستہ است بہ قدرت برسد متعلق بہ سازمان اخوان المسلمین می باشد۔

این مطلب کاملاً درست است کہ در برخی موارد سعی در تغییر اصلی نھضت مردمی شدہ است۔ قدرت ھای جھانی نیز در این زمینہ نقش ایفاء نمودہ اند، کہ بارزترین آن را می توان در منحل نمودن حکومت منتخب مردمی در مصر و کمک بہ دیکتاتوری در کشور مصر دید۔ اما این امر ھرگز بہ این معنی نیست کہ نھضت مردمی و بیداری اسلامی در این کشورھا نابود شدہ بلکہ زنگ خطر این انقلاب ھای مردمی در میان کشورھای خلیجی دیگر بہ صدا در آمدہ است۔

دولت سابق اخوان در کشور مصر از سوی دولت قطر مورد حمایت قرار گرفتہ بود اما در حال حاضر دولت نظامی در این کشور حمایت یافتہ عربستان تلقی می شود۔ این امر موجب بروز اختلافات میان قطر و عربستان شدہ است۔ بہ ھمین دلیل زمانی کہ شبکہ قطری الجزیرہ گزارش ھایی را مبنی بہ اقدامات عربستان در مصر را منتشر ساخت، موجب افزایش این تنش ھا و دوری بیشتر میان این دو کشور شد۔

تحلیلگران این منطقہ می دانند و بارھا اعلام نمودہ اند کہ عربستان با چہ مشکلاتی روبرو می باشد۔ در کشور سوریہ این کشور نتوانست بہ اھداف خود دست یابد۔ از سوی دیگر آمریکا نیز حملات ھوایی خود را زمانی کہ با نتایج سنگین تغییر دولت در سوریہ مواجہ شد و دانست کہ در صورت تغییر دولت کنونی سوریہ افراط گرایان بہ قدرت خواھند رسید و افراط گرایی در این منطقہ اوج خواھد گرفت، منسوخ نمود۔ از این عقب نشینی آمریکا، عربستان برای مدتی از آن کشور ناراحت بود اما اقدام اخیر این کشور در قبال اخوان موجب مخالفت وسیع نہ تنھا در میان کشورھای عرب بلکہ در کشورھای دیگر نیز شدہ است۔

آقای محمد غانم رھبر اخوان المسلمین در کشور انگلیس در این زمینہ گفتہ است کہ ''عربستان سعودی، بحرین و امارات متحدہ عربی از دولت نظامی در کشور مصر حمایت می کنند و این کشورھا بہ ھیچ وجہ طرفدار دموکراسی و نظام جمھوری در میان کشورھای اسلامی نمی باشند۔'' وی با اشارہ بہ مخالفت این کشورھا با نھضت ھای مردمی و فشار بر مردم گفت کہ ''این کشورھا برای جلوگیری از بیدار شدن مردم خود، بہ جمھوریت، آزادی بیان و حقوق بشر ھیچ احترامی قائل نیستند۔ بہ ھمین دلیل آنان از حکومت نظامی و نظام دیکتاتوری در مصر حمایت نمودند۔''

رھبر اتحاد مخالفان قیام در مصر در نشست سازمان ھمکاری ھای خلیج فارس از کشورھای عضو خواست کہ حمایت سیاسی و مالی خود از دولت موقت کہ تحت نظر ارتش مصر فعال است را متوقف نمایند۔ در این میان یکی از اعضای حزب سیاسی الحریہ و العدالۃ کہ شاخہ اخوان محسوب می شود طی بیانیہ ای گفت کہ با تروریست قلم داد کردن اخوان، این چنین بہ نظر می رسد کہ نظام عربستان سعودی رو بہ زوال است۔ وی افزود کہ آل سعود با در خطر دیدن پادشاھی خود در تلاش است کہ با انجام چنین اقداماتی افکار مردم کہ بہ انتقاد از سیاست ھای کنونی این کشور مایل شدہ است را گمراہ سازد۔

مخالفت با اقدامات اخیر عربستان علاوہ بر جھان عرب در دیگر کشورھای نیز ادامہ دارد۔ بالخصوص در کشور پاکستان و ھند علاوہ بر جماعت اسلامی، از سوی احزاب و سازمان ھای دیگر اقدامات اخیر عربستان سعودی در قبال اخوان المسلمین بہ شدت مورد انتقاد و نقد قرار گرفتہ است۔ در ھند دارالعلوم ندوة العلماء نیز این اقدام عربستان را مورد نکوھش قرار داد۔ ھمچنین مرکزی جماعت علماء و کمیتہ نظارتی تمامی مدارس دینی ھند نیز اقدام عربستان در زمینہ تروریست قرار دادن اخوان را مورد انتقاد قرار داد۔ جلال الدین عمری امیر جماعت اسلامی ھند در بیانیہ ای اعلام نمود کہ بنای نھضت اخوان المسلمین بر اصول اصلی اسلامی استوار است۔ پس متھم نمودن این سازمان مترادف با جریحہ دار کردن احساسات مردم مسلمان تلقی می شود۔ وی گفت کہ اخوان المسلمین یک سازمان بین المللی است و حماس سازمانی کہ بر علیہ اسرائیل فعالیت دارد تلقی می شود۔ مولانا عیسیٰ منصوری رئیس انجمن مسلمانان جھان نیز این اقدامات عربستان را مورد نقد شدید قرار داد۔

پرفسور شمیم اختر یکی از اندیشمندان و پژوھشگران برجستہ پاکستانی در مقالہ ی جدید خود این چنین نوشتہ است۔ "آیا عربستان، امارات و بحرین تصوری از برپایی احزاب سیاسی، حق رای دھی و دادگستری آزاد را بہ رخ می کشد؟ وی در ادامہ افزود کہ عملکردھای و کارنامہ این سلاطین و شاھزادہ ھا را می توان بہ کثرت در میخانہ ھا و قمارخانہ ھای مونتی کارلو و لاس ویگاس دید۔ عمارت ھا و ساختمان ھای مجلل این افراد نشان از رفتار آنان با مردمانشان را دارد۔ آیا رھبر و یا اعضای حماس و اخوان المسلمین را می توان نام برد کہ ھمانند این شاھزادہ ھای از خدا بی خبر در چنین محافل و عمارت ھایی دیدہ شدہ باشند؟''

با توجہ بہ تمامی این حقائق کہ بیان شد، تلقی نمودن استحکام و برجا ماندن نظام پادشاھی در عربستان و کشورھای کوچک ھم پیمان وی، مترادف با زندگی کردن در بھشت احمق ھا می باشد۔ ھمچنین نظریہ آن افرادی کہ فکر می کنند کہ تنھا مسئلہ خاورمیانہ اختلافات ایران و عربستان، یا اختلافات شیعہ و سنی و یا اختلافات عرب و عجم است، برابر با چنین تصوری تلقی می شود۔ این افراد یا در پی گمراہ نمودن رای مردم ھستند و یا از دنیا بی خبر اند۔ چہ کسی نمی داند کہ گروھھای انقلابی ھمانند اخوان المسلمین و حماس متعلق بہ افراد اھل سنت است کہ نفوذ فراوانی در میان مردم و جھان عرب دارند۔ اگر تمامی افراد و این سازمان ھا بر علیہ عربستان سعودی ھستند، پس مسئلہ شیعہ و سنی کجا باقی ماند؟ باید این چنین گفت کہ عرب باشد یا عجم، سنی باشد یا شیعہ، از عملکرد پادشاھان و فرمانروایان عربستان ھر مسلمان آگاہ و رنج کشیدہ گلہ و شکایت دارد۔ ھمانگونہ کہ در کشور پاکستان جماعت اسلامی با اقدامات اخیر عربستان بر علیہ اخوان مخالفت نمودہ است۔ اگر این اقدامات و اتفاقات ادامہ یابد می توان بہ راحتی در مورد آیندہ جھان اسلام پیشگویی ھایی را بیان کرد۔ در این میان ھدیہ یک و نیم میلیارد دلاری بہ پاکستان و توافق و قرارداد نظامی پاکستان با این کشورھا عجیب است۔ پس کجاست فرزانگی و دانشمندی فرمانروایان و مقامات ما؟ کشور جمھوری اسلامی پاکستان باید از سازمان ھا و نھضت ھای مردمی در جھان اسلام حمایت کند۔ این تنھا راھی تلقی می شود کہ می توان آیندہ این کشور را ضمانت کرد۔ حمایت از دولت مردانی کہ بہ مردم خود ظلم و ستم می کنند بر مقامات این کشور زیبندہ نیست کہ مصور اصلی آن علامہ اقبال لاھوری این چنین فرمودہ است کہ

اے طائر لاہوتی اس رزق سے موت اچھی

جس رزق سے آتی ہو پرواز میں کوتاہی

ترجمہ: ای طائر لاھوتی﴿ای انسانی کہ دارای روح لاھوتی ھستی﴾ از آن رزقی کہ موجب کوتاھی اوج و پرواز تو شود، مرگ بھتر است۔

* نویسندہ این مقالہ آقای سید ثاقب اکبر یکی از دانشمندان و متفکرین بزرگ کشور پاکستان تلقی می شود۔ ایشان فعالیت ھای فراوانی را در زمینہ اتحاد امت در کشور پاکستان انجام دادہ است۔ در حال حاضر وی معاون ارشد دبیرکل شورای ھمبستگی اسلامی پاکستان و رئیس موسسہ علمی – پژوھشی البصیرہ اسلام آباد می باشد۔ این مقالہ از زبان اردو بہ زبان فارسی ترجمہ شدہ است۔

مترجم: سید علی رضوی