تدبیر وزارت نفت برای رسیدن به ظرفیت تولید ٥ میلیون بشکه نفت

به گزارش بولتن نیوز، بیژن زنگنه، از ابتدای تصدی وزارت نفت همواره از بازگشت ظرفیت تولید نفت تا سطح ٤,٢ میلیون بشکه (ظرفیت تولید سال ٨٤) خبر داده است و همه شرکت‌های توسعه‌ای و بهره‌بردار نفت و گاز هم خودشان را برای تحق این مهم، بسیج کرده‌اند.

در میان این شرکت‌ها، شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، برای دست یابی به این هدف نقش مهمی ایفا می کند؛ شرکتی که تولید حدود ٨٠ درصد نفت کشور را راهبری می‌کند و با منطقه عملیاتی وسیع خود، برنامه‌های بسیاری را برای افزایش تولید آغاز کرده است.

نگاهی به میدان‌های نفتی این منطقه نشان می‌دهد بیشتر آنها در نیمه دوم عمر خود قرار دارند که همین موضوع محدویت‌های بسیاری را برای افزایش ظرفیت تولید نفت کشور به وجود آورده است.

حمید بورد؛ مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در گفت‌وگو با شبکه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (شانا) با شرح برنامه‌های این شرکت برای تثبیت و افزایش تولید در جنوب و چشم‌انداز آینده این شرکت در پازل نفتی کشور، از افق افزایش تولید نفت در جنوب، اهمیت تزریق گاز به مخازن نفتی و روش‌های ازدیاد برداشت سخن گفته است. ماحصل این گفتگو اینک پیش روی شماست:

وضعیت تزریق گاز در مناطق نفتخیز را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بسیاری از مخازن نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند که همین موضوع، موجب کاهش فشار چاه‌ها و متعاقبا کاهش تولید می‌شود؛ با توجه به تعدد مخازن خشکی، برای هر یک از انواع مخازن روش‌های ازدیاد برداشت به کار برده می‌شود که در این بین، می‌توان از ٢ روش بکارگیری پمپ‌های درون چاهی و تزریق گاز برای حداکثر کردن برداشت و ضریب بازیافت، یاد کرد.

برای نمونه، در میدان مارون می‌توان با یک دوره ١٠ ساله تزریق، بیش از یک میلیارد بشکه به نفت قابل استحصال کشور افزود که با قیمت‌های کنونی جهانی نفت، بیش از ١٠٠ میلیارد دلار صرفه اقتصادی برای کشور به همراه دارد. این تنها یکی از میدان‌های مستعد برای تزریق گاز است، از این رو کارگروهی فنی برای بررسی میزان تزریق و فواید آن، در حال تهیه گزارشی فنی در باره چشم‌انداز تزریق گاز در ایران هستند که تا ماه‌های آینده، گزارش اصلی این کارگروه به مراجع رسمی ارائه خواهد شد.

همیشه نگران تزریق بودیم و هستیم اما چون تراز تولید و مصرف گاز در کشور وضعیت خوبی ندارد، در این باره ضرر کرده‌ایم. متأسفانه گازرسانی بدون برنامه در گذشته بدون در نظر گرفتن طرحی جامع، موجب شد تا تزریق گاز به میدان‌های نفتی، چندان جدی گرفته نشود، در حالی که مشکلات میدان‌های کشور با توجه به پیر بودن‌شان، چالش‌های بسیاری را ایجاد کرده است که اگر مسئولان پیشین به آن توجه داشتند، افق روشنی را می‌شد برای نفت در نظر گرفت.

ما هم قبول داریم که مصرف مردم اولویت دارد و وزیر نفت هم در این باره حق را به مردم می‌دهند، در عین حال پیگیری ایشان برای تعریف طرحی دقیق برای تزریق به میدان‌های نفتی، نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است.

امیدواریم با وارد شبکه شدن گاز فازهای ١٢ و ١٥ و١٦ پارس جنوبی، برنامه مدون خود را برای تزریق به میدان‌های نفتی اجرایی کنیم که افزون‌بر نگهداشت سطح تولید کنونی، در بلندمدت موجب افزایش تولید شود. ضمن اینکه با به مدار آمدن فازهای پارس جنوبی در ٢ سال آینده، ضمن توقف قطعی گاز، خللی به تزریق گاز به میدان‌های نفتی وارد نخواهد شد.

بر خلاف باور عموم، افزایش تولید نفت با تزریق گاز، فرآیندی کوتاه‌مدت نیست و به تزریق حجم چشمگیر و پیوسته گاز نیاز دارد. با روند چند سال گذشته که روزی گاز تزریق می شد و روزی دیگر تزریق نمی‌شد، با این رویکرد نمی‌توان به تولید پایدار نفت امید بست.

برای جلوگیری از کاهش تولید و نگهداشت آن و ازدیاد برداشت نفت از میدان‌های نفتی جنوب که در نیمه دوم عمر خود قرار دارند، هم‌اکنون چه برنامه‌هایی را دنبال می‌‌کنید؟
برای ثابت نگه داشتن تولید هر ساله سه نوع عملیات باید اجرا شود که حدود ٦٠٠ پروژه را تشکیل می‌دهند که شامل پروژه‌های حفاری توسعه‌ای، تعمیر چاه‌ها، زنده‌سازی چاه‌های نفت و... است.

در مخزن اهواز و مسجد سلیمان به دنبال استفاده از پمپ‌های درون چاهی هستیم و با توجه به مشخصات مخزن، در آغاجاری و مارون، تزریق گاز را دنبال می‌کنیم. در آغاجاری ردیف ششم تزریق آماده شده است. هم‌اکنون روزانه ٥٠ میلیون مترمکعب گاز به این مخزن نفتی تزریق می‌شود. تعمیرات و بازسازی کارخانه تزریق گاز را نیز با استفاده از توان داخل و شرکت‌های ایرانی به پایان رساندیم تا پروژه‌ای تمام ایرانی به بهره‌برداری کامل برسد.

تزریق حجم ٥٠ میلیون مترمکعبی گاز ترش به مخزن آغاجاری برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت ایران امسال محقق شد که اثرهای آن نیز خیلی زود خودش را نشان داد، به طوری که فشار مخزن تا حدودی افزایش یافته است.

نیاز به تزریق گاز در مخازن نفتی مناطق نفتخیز جنوب چقدر است؟
نیاز به تزریق گاز به مخازن نفتی این منطقه حدود ١٣٠ تا ١٥٠ میلیون متر‌مکعب در روز است که با شرایط کنونی تولید و مصرف گاز در کشور، محقق نمی‌شود.
متأسفانه برنامه‌های ما با میزان گازی که اکنون به شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب تحویل می‌شود، هم‌خوانی ندارد و مناطق نفتخیز به‌شدت به دنبال تأمین گاز مورد نیاز خود برای تزریق به‌صورت پایدار و باثبات است.

نوسان‌هایی که در میزان گاز تحویلی به مناطق نفتخیز جنوب وجود داشته، موجب شده است تزریق گاز به‌موقع و به اندازه انجام نشود، با این شرایط آیا برنامه ازدیاد برداشت از این طریق مثلا از میدانی همچون آغاجاری امکان‌پذیر است؟
افت طبیعی مخازن، افت طبیعی چاه‌ها و عدم تزریق گاز مهم‌ترین عوامل در کاهش تولید به شمار می‌روند. مثلا با کاهش فشار چاه یا مخزن، باید تزریق گاز صورت گیرد که اگر گاز تزریق نشود، نه تنها کاهش تولید گریبانگیر صنعت نفت می‌شود، بلکه بخشی از نفت از دست می‌رود و از هیچ طریقی نمی‌توان آن را جبران کرد؛ به بیانی ساده‌تر در صورت عدم تزریق گاز، نه تنها تولید کاهش می‌یابد، بلکه بخشی از نفت هم برای همیشه در داخل مخزن حبس می‌شود غیرقابل استحصال مدفون می‌ماند.

با توجه به نیازهای مناطق نفتخیز جنوب در حوزه تزریق، از عملکرد خود راضی نیستیم، اما محدودیت‌های تأمین گاز به‌علت عدم راه‌اندای فازهای پارس جنوبی در سال‌های گذشته موجب شد همه برنامه‌های مد نظر برای تزریق گاز محقق نشود.

مخزن یک موجود دینامیک است. نفت باقیمانده در مخزن را می‌توان با فشارافزایی از طریق تزریق گاز استخراج کرد. البته این تزریق باید به‌موقع و به اندازه باشد. حجم گاز تزریقی، بر اساس محاسبه‌های فنی دقیق تعیین شود، اگر گاز بیشتر از حد بهینه تزریق شود، چاه نفتی، گازی می‌شود و مشکلات فراوانی را برای تولید ایجاد می‌کند.

اساسا چرا در حوزه تخصیص گاز به بخش‌هایی که به آن نیاز دارند، همواره با چنین مشکلاتی روبه‌رو هستیم؟
متأسفانه طرح جامع انرژی در کشور گردآوری، نهایی و اجرایی نشده است و بسیاری از مشکلات این بخش به نبود چنین طرح جامعی برمی‌گردد. برای نمونه به علت کمبود گاز سوخت مازوت به نیروگاه‌ها تحویل داده شد که انتقادهایی را به همراه داشت. اگر طرح جامعی در انرژی تدوین شده بود، به‌طور قطع چنین وضعیتی ایجاد نمی‌شد. مثلا می‌توان در حوزه مصرف انرژی، کشور را به مناطق مختلفی تقسیم کرد و به برخی مناطق برق مجانی عرضه کرد و به برخی دیگر گاز تحویل داد تا توسعه ناموزون اینچنینی به سایر بخش‌های کشور آسیب وارد نکند.

هر یک از مناطق کشور ظرفیت‌ها، محدودیت‌ها و امکانات خود را دارند و نمی‌توان برای همه این مناطق از یک مدل انتقال و تأمین انرژی استفاده کرد. پارامترهای بسیاری در این میان اثرگذار است که می‌توان از حوزه جغرافیایی، میزان مصرف انرژی، قاچاق حامل‌های سوخت و عدم‌النفع اقتصادی، یاد کرد.

یکی از پروژه‌های مهمی که در مناطق نفتخیز جنوب دنبال می‌شود، ساخت واحدهای نمک‌زدایی است. آیا ساخت این تأسیسات هم بخشی از روش‌ها در حفظ و نگهداشت و بهبود تولید است؟
هر چه برداشت از مخزن در طول نیمه دوم عمر آن ادامه می‌یابد، حجم آب و نمک در نفت تولیدی بیشتر می‌شود، از این رو احتیاج به ظرفیت بیشتری از واحدهای نمک‌زدایی نیاز است. احداث این واحدها بسیار مهم هستند، زیرا با راه‌اندازی آنها بخشی از نفت نمکی مناطق در تولید لحاظ خواهند شد.

افزایش ظرفیت واحدهای نمک‌زدایی به ١,٤ میلیون بشکه جزو برنامه‌های اصلی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به شمار می‌رود که در حال تکمیل و راه‌اندازی بخش مهمی از این پروژه‌ها هستیم. پراکندگی نفت‌های نمکی در منطقه موجب شده است تا در محلی که مثلا واحد نمک‌زدایی ١٠ هزار بشکه‌ای نیاز است، برای احتیاط، ظرفیت ٤٠ هزار بشکه‌ای ایجاد کنیم، بر این اساس این رقم به این معنی نیست که ١.٤ میلیون بشکه از نفت تولیدی ما نمکی است.

این واحدها برای بهبود کیفیت نفت تولیدی راه‌اندازی می‌شوند. برخلاف بسیاری از کشورها که نفت را از آب نمک جدا می کنند، ما نمک را از نفت جدا می‌کنیم، از این رو نمی‌توان بر خلاف آنچه که گفته می‌شود بخش چشمگیری از نفت جنوب را نفت نمکی خواند.

هم‌اکنون ظرفیت تولید و تولید واقعی در حوزه عملکردی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب چقدر است؟ در کاهش تکلیفی که از سوی اوپک برای ایران در نظر گرفته شده است، شما چقدر سهم دارید و از تولید کدام میدان‌ها کاسته‌اید؟
ظرفیت اسمی تولید نفت از مجموعه میدان‌های تحت مدیریت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، حدود سه میلیون بشکه در روز است که کمابیش به رقم عملیاتی نزدیک است، اما هیچ یک از این اعداد مطلق نیست و به تناسب پارامترهای مختلف ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کنند. در کاهش تکلیفی هم ما به سراغ نفت‌های نمکی و بی‌کیفیت تر می‌رویم.

در برنامه‌های مهندس زنگنه، مقرر شده است که ظرفیت تولید نفت ایران تا چهار سال آینده به حدود پنج میلیون بشکه در روز برسد، با توجه به قدیمی بودن میدان‌ها در حوزه مناطق نفتخیز جنوب، به نظر می‌رسد وظیفه اصلی شرکت تحت مدیریت شما، حفظ و نگهداشت تولید باشد، با این حال سهم شما در این افزایش تولید چقدر است؟
تلاش ما در مرحله نخست بر این اصل استوار است که تولید مناطق نفتخیز را روی سه میلیون بشکه حفظ کنیم، این امر در شرایطی که هر سال ٣٠٠ هزار بشکه کاهش طبیعی افت تولید داریم، در نوع خود و در شرایط حاضر شاهکاری است که آن را همواره عملی کرده‌ایم.

دستیابی به ظرفیت تولید روزانه ٤,٦ تا ٤.٨ میلیون بشکه‌ای در کانون تفکر نفتی‌ها قرار دارد که بخش چشمگیری از آن به میدان‌های غرب کارون مربوط می‌شود و نه مناطق نفتخیز جنوب.