ظریف به مسکو می رود

ایران با توجه به تسهیل تعدادی از تحریمات علیه تهران، احیای قراردادها در چارچوب همکاری تجاری ـ اقتصادی از جمله در زمینه نفت و گاز و همچنین اجرای توافق های منعقده در سابق با مسکو در عرصه همکاری نظامی ـ فنی، امیدوار تقویت روابط خود با روسیه است.

جناب آقای سفیر! ارزیابی شما از سطح روابط روسیه و ایران چگونه است؟ آیا بنظر جنابعالی دیدار ها و تماس های "ولادیمیر پوتین" رییس جمهور روسیه و "حسن روحانی" رییس جمهوری اسلامی ایران به تحکیم روابط مساعدت می کند؟

روابط دو کشور خوشبختانه طی تمام دو دهه گذشته همراه با حسن تفاهم و حسن نظر بوده، شاید بشود گفت در دوسال گذشته یک مقدار حجم مبادلات اقتصادی تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفته ،اما مجموعا روابط مبتنی بر تفاهم و علاقمندی طرفین بوده و دوره کنونی ،شرایط کنونی را می شود گفت دوره جدیدی در روابط دو کشور است که فکر می کنم جناب آقای پوتین رییس جمهور روسیه همچنین تعبیری کردند که این در واقع مرحله نوین در روابط دو کشور است. شاید ویژگی آنرا بشود به این شکل تعبیر کرد که هر دو کشور ارادتشان نسبت به تحکیم و گسترش روابط بیش از گذشته است. حسن تفاهم و اشتراک نظر و دیالوگ خوبی بین آقای دکتر روحانی و آقای پوتین ایجاد شده و در واقع دو کشور در عین حالی که روابطشان در طی سال های گذشته هم از جنبه های استراتژیک برخوردار بوده، اما دنبال این هستند که روابط به سطح استراتژیک ارتقا پیدا کند.

در تاریخ روابط دو کشور ملاقات بین آقای پوتین و آقای روحانی به عنوان یک نقطه روشن ثبت خواهد شد و یکی از اتفاقات جدی در روابط دو کشور در آینده از آن نام برده خواهد شد چون در شرایطی که گمان می رفت بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم روابط ایران و روسیه ضعیف خواهد شد و چنین گفته می شد از طرف بعضی از تحلیل گران. اما آقای دکتر روحانی و آقای پوتین پایه روابط جدیدی را بنیان گذاشتند. بعد از آن بصورت مرتب گفتگوهای تلفنی بین دو رییس جمهور وجود داشته و هنوز هم وجود دارد، نمایندگان آنها مبادله شده و پیام های آنها از طریق نمایندگان مبادله شده است.  سفر آقای روحانی به روسیه قطعی شده است. وی در ماه سپتامبر سال 2014 در اجلاس روسای جمهور کشور های ساحلی دریای خزر شرکت خواهد کرد و در چارچوب آن با آقای پوتین دیدار خواهند کرد. سفر آقای دکتر ظریف هم در ماه آوریل به مسکو قطعی است. و وی برای شرکت در اجلاس وزرای کشور های ساحلی دریای خزر که در مسکو برگزار می شود، سفر خواهد کرد. این اجلاس به عنوان اجلاس مقدماتی ماه سپتامبر برای تنظیم پیش نویس بیانیه سران برگزار می شود. حتما در سفر ایشان درباره مسایل دو جانبه، مسایل بین المللی و منطقه ای بدون تردید بحث خواهد شد اما چیزی که به صورت روشن دستور کار اصلیست، مباحث منطقه خزر است.

اگر چه هنوز تاریخ برای سفر آقای پوتین قطعی نشده ولی اصل سفر ایشان به ایران همیشه مورد تاکید قرار گرفته است از طرف وزارت امور خارجه روسیه و از طرف خود آقای پوتین. هنوز برنامه و تاریخ مشخصی در دستور کار دو کشور برای سفر آقای پوتین نیست اما هر بار که مطرح شده از طرف دوستان روس و از جمله خود آقای پوتین مورد تاکید قرار گرفته است.

آیا بنظر جنابعالی اعمال تحریم ها علیه جمهوری اسلامی باعث کاهش گردش کالا بین دو کشور و تعضیف روابط اقصادی مسکو و تهران شده است؟

روابط دو کشور در دودهه گذشته رشد تدریجی و رشد بسیار کندی داشته است. در سال 2011، 2012 و 2013 میلادی و به خصوص در سال 2012 کاهش خیلی جدی را شاهد بودیم یعنی در واقع یک افت را شاهد بودیم که بیشتر ناشی از تحریم ها بوده است. البته ما متاسف هستیم از اینکه دوستان روس حتی تحریم های یکجانبه را خیلی جدی گرفتند در حالی که بسیاری از کشورهای دنیا تحریم یکجانبه را حداقل جدی نگرفتند. روسیه بارها در اعلامیه های سیاسی گفته و رهبران آن تاکید کرده اند که به تحریم های یکجانبه پایبند نیستند. اما متاسفانه برخی از موسسات مالی و اقتصادی روسیه تحریم های یکجانبه را جدی گرفته اند و در نقل و انتقال مشکل ایجاد شد. افت روابط داشتیم. ما امیدوار هستیم که با توافقاتی که دو رییس جمهور کردند، شاهد جهش در روابط دو کشور باشیم. اگر بگوییم که در یک مرحله نوینی از روابط قرار گرفتیم، به این معنی است که پایه های روابط در عرصه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی پتانسیل های مختلفی دارد که مورد توجه دو رییس جمهور قرار گرفته و ما امیدوار هستیم که شاهد جهش و شیب تند افزایش روابط دو کشور باشیم.

روبط در حالیکه تا رقمی چهار میلیارد دلار در سال پیش رفته بود، در سال 2012 میلادی کاهش پیدا کرد - دو و هفت دهم میلیارد دلار - با یک کاهش 30 درصدی رو به رو بود. آمار ها و ارقام هم نشان می دهند در سال 2013 میلادی با اینکه رسما منتشر نشدند، اما نشان می دهند که بین یک ونیم و یک و شش دهم میلیارد دلار باشد. اما ما امیدوار هستیم حالا که فضای تحریم ها که شکسته، موسسات مالی - اقتصادی روسیه به صورت جدیتری وارد بازار ایران بشوند، وارد هم تعامل و همکاریها با ایران بشوند، هم اینکه قراردادها و معاهدات جدید در زمینه همکاریهای اقتصادی امضا بشود.

جناب آقای سنایی! بر اساس اظهارنظرهای مقامات روسیه در رابطه با اینکه ایران شرایط جدید برای فعالیت شرکت های خارجی، از جمله نفتی را عرضه می کند، می شود گفت که قرارداد های قبلی در زمینه همکاری های اقتصادی و نظامی مورد بازبینی قرار خواهد گرفت؟

در زمینه نفت و مجموعا یک مجموع از همکاریهای اقتصادی یک یادداشت تفاهم در دست مذاکره است، اما چیزی در این زمینه نهایی نشده است. اما در زمینه اس-300 ایران همچنان قراردادی را که امضا شده بین طرف ایرانی و روس مشروع و قانونی می داند و فکر می کند قرارداد باید اجرایی بشود. گفتگو ها شده در رابطه با تحویل جایگزین صورت گرفته، اما ایران همچنان مایل هست قراردادی که امضا شده باید اجرای بشود.

در حال حاضر تعاملات اقتصادی ایران به میزان زیادی باز شده و گسترش پیدا کرده است و بنظرم جا دارد که موسسات اقتصادی و صنعتی روسیه هم با سرعت بیشتری در این زمینه عمل کنند. شما همینطور که شاهد هستید و از اخبار می شنوید، تجار و صنعتگران اروپایی بصورت کاروانی الان در تهران هستند و بصورت کاروانی رفت و آمد می کنند به ایران. دوستان روس هم (ما معمولا در ملاقات ها می گوییم) که باید از این فضا استفاده بکنند. در عرصه انرژی هم زمینه همکاری خوبی بین ایران و روسیه است ومتاسفانه پتانسیلی که ایران و روسیه در زمینه همکاری های انرژیک و نفت و گاز دارند، چندان مورد استفاده قرار نگرفته است. چند موردی حضور شرکتهای روس را داشتیم، اما بعدا ایران را ترک کردند و فکر می کنیم که شرایط جدید، فضای مناسبی است برای حضورشان. هم "گازپروم" و هم "لوک اویل" برای حضور (در ایران) اظهار علاقه مندی کرده اند و فکر می کنم که برنامه ریزی هایی برای حضور آنها در ایران، مذاکره و تبادل نظر با مقامات ایرانی داشته باشند.

سفر نمایندگان شرکت "لوک اویل" را داشتیم و فکر می کنم که در آینده، باز هم شاهد سفر مقامات هم "لوک اویل" و هم "گازپروم" خواهیم بود. در ایران پروژه های مختلفی در حوزه سرمایه گذاری نفت و گاز هست. من فکر می کنم که هم برخی از حوزه های نفتی و هم برخی از حوزه های گاز مثل عسلویه و هم برنامه هایی که ایران در همکاری با عراق دارد، می تواند زمینه های مناسبی برای همکاری بین دو کشور ایران و روسیه هم باشد.

عسلویه شرکت گاز هست، علی القاعده باید مورد توجه شرکت "گازپروم" باشد. عسلویه فازهای مختلفی دارد و یک فاز آن هم با همکاری طرف روس، در واقع، بهره برداری شده در پارس جنوبی و در فازهای جدید آن نیز امکان مشارکت طرفهای روس هست.

آنجا معمولا تاسیس فازهای پارس جنوبی در واقع: استحصال گاز هست یعنی بعد از انتقال گاز، بهره برداری از آن و تبدیل آن به محصولات مختلف که الان چندین فازهم درحال فعالیت است. اما فازهای متعدد دیگری هم در حال برنامه ریزی است که با مشارکت سرمایه گذاران خارجی قابل انجام است. آنجا بحث انتقال گاز نیست. بحث تصفیه و تبدیل است. در واقع، فرآوری گاز وتبدیل محصولات است.

یکی دو تا پروژه هم بوده که "لوک اویل" قبلا" حضور پیدا کرده و بعد ترک کرده. آن پروژه ها هم مطرح است، پروژه های جدید دیگر هم فکر می کنم در مذاکراتی که صورت خواهد گرفت، حتما طرح خواهد شد.

آیا ایران هنوز برای شرکت در اجلاس ژنوـ 2 که توسط روسیه و آمریکا برای حل مساله سوریه پیشنهاد شده، علاقمندی و آمادگی دارد؟ آیا دعوتنامه برای تهران ارسال شده است؟

 ببینید، موضوع سوریه و همینطور موضوع ژنو، موضع روشنی است. جمهوری اسلامی ایران از ابتدا خواستار حل و فصل سیاسی سوریه بوده و تاکید هم می کرده که موضوع سوریه یک موضوع داخلی است و در واقع موضوعی است که توسط ملت سوریه و مردم خود سوریه باید تصمیم گیری بشود و حل و فصل بشود. این موضع جمهوری اسلامی ایران، موضع ثابتی هست. علاوه بر این، در بحث توافق ژنو، اینکه طرفها جمع می شوند و تلاش می کنند که موضوع سوریه از طریق گفتگو حل بشود، این خودش یک قدم مثبت تلقی می شود و جای خوشحالی دارد.

اما درمورد دعوت وعدم دعوت جمهوری اسلامی ایران، من فکر می کنم که این جای تاسف دارد که کشورهای حامی تروریسم به اجلاس دعوت می شوند. البته ما خوشحال می شویم از اینکه کشورهای مختلف همه نقش مثبت ایجاد کنند در روند ایجاد ثبات. اما مثلا دعوت کشوری مثل بحرین و استرالیا به کنفرانس ژنو، بعد هم دعوت کسانی که کشورهایی که مشخصا درحال پرداخت هزینه تروریسم درآنجا هستند و در واقع هزینه بی ثبات کردن سوریه را می دهند، در کنفرانس ژنو شرکت می کنند.

 اما در این مورد سوال مطرح می شود که آیا ایران را دعوت بکنیم یا دعوت نکنیم، یا اینکه دبیرکل دعوت را پس می گیرد، جای تاسف است. من فکر می کنم که طرف های بین المللی باید خواهش کنند از ایران و بخواهند از ایران که با توجه به نفوذی که ایران در سوریه دارد، درمسیر حل و فصل سیاسی موضوع سوریه، نقش خودش را ایفا کند. ایران مجموعا هم هر مسیری را که منتهی به این بشود که گفتگو برقرار بشود بین طرفهای سوری و آینده سیاسی سوریه توسط مردم این کشور و از داخل تعیین بشود، مورد حمایت قرار خواهد داد.

ما با دوستان روس هم در بحث سوریه تعامل خیلی پیوسته و منسجمی داریم. فکر می کنم آنچه که در سوریه شاهدش هستیم هم از یک سو یک برگه موفق در سیاست خارجی روسیه تلقی می شود در سال 2012 میلادی - جلوگیری از جنگ و جلوگیری از گسترش بی ثباتی، و هم اینکه از میزان نفوذ جمهوری اسلامی ایران در مسائل خاورمیانه حکایت می کند و نمونه خوبی است از همکاری های منطقه ای ایران و روسیه.

نهایتا دعوتی که شده بود، پس گرفته شد برای افتتاحیه کنفرانس. طبیعتا انتظار ایران این است که نه تنها بعنوان عضو موثر مورد توجه قرار بگیرد، بلکه از او باید خواهش هم بشود. چون این ایران نیست که باید چیزی را بپذیرد یا نپذیرد، ایران خط مشی روشنی داشته. بسیاری از کشورهای شرکت کننده هستند که باید عذرخواهی بکنند از مواضع قبلی خودشان، از روشی که قبلا داشتند و از حمایتی که در طول سه سال گذشته از تروریسم کردند و شرایطی را در سوریه ایجاد کردند که بعد از این برای کل منطقه خطرناک است. بنابراین موضع کلی جمهوری اسلامی ایران این است که از روند گفتگوها و برقراری ثبات و حل و فصل از طریق گفتگو حمایت می کند، اما اینکه مشارکت کند، طبیعتا منوط به این است که عزت و حرمت ایران بعنوان یک عضو موثر حفظ شود.

 آیا بنظر شما در آینده نزدیک ما می توانیم شاهد حل مسائل سوریه باشیم؟

 این موضوع پیچیده ای است. من فکر می کنم که هر چه زمان بگذرد، طرفهای ذیربط و کشورهای منطقه و دنیا بیشتر به این واقعیت پی خواهند برد که حمایت از گروه های تروریستی در سوریه مشکلات درازمدتی را ایجاد خواهد کرد برای منطقه و نهایتا باید با دولت قانونی سوریه به گفتگو بنشینند. گذر زمان هم، بیش از پیش، توجه ها را معطوف به نقش جمهوری اسلامی ایران در این موضوع و ضرورت توجه به دیدگاهها و مواضع ایران را در این زمینه رقم خواهد زد.

  آیا جمهوری اسلامی ایران قصد اعزام نظامیان خود را به سوریه دارد؟

 ایران هیچوقت مداخله نظامی در سوریه را نداشته و همیشه هم اعلام کرده که هیچگونه نیروی ایرانی در سوریه وجود ندارد. روابط ایران و سوریه در این زمینه در حد مشورت و گفتگو هست.