بررسی عوامل آلودگی هوای تهران و راهکارهای مقابله آن

به گزارش بولتن نيوز به نقل از شانا_ پيمان جنوبي، پرنده‌هایی که مُرده از آسمان به زمین می‌افتند، شهری که تابوت‌ها در آن تمام شده‌، گلفروش‌هایی که دیگر گلی برای عزاداری ندارند و خیابان‌هایی که در آن مردمان ماسک‌زده همدیگر را به خاطر دود نمی‌توانند ببینند و چهره دوستانشان را تشخیص دهند؛ این حرف‌ها و تعریف‌ها مربوط به فیلمی ترسناک و تخیلی نیست.

همه اینها واقعیتی است که شهرهای بزرگی در جهان به خاطر آلودگی هوا با آن مواجه شده‌اند و روزگاری این جملات هر کدام تیتر روزنامه‌های کشورها  در جهان بود؛ واقعیت تلخی که بالاخره کشورها را مجبور کرد که فکری به حال آلودگی هوای شهرها بکنند. خیلی از کشورهای جهان سال‌ها پیش فهمیدند که باید با مدیریت واحد، کاری برای مقابله با گسترش آلودگی هوا کنند که شهرهایشان جایی برای زندگی باشد نه برای مرگ و سرطان.

حدود ٦٠ سال قبل روزنامه‌های لندن به‌دلیل «مه‌دود» عظیمی که این شهر را فرا گرفته بود نوشتند: مأموران کفن و دفن از تمام‌شدن تابوت‌ها خبر داده‌اند و همه گل‌های گلفروشان فروخته شده است. ۱۳هزار نفر در این مه‌دود مرگبار به‌علت عوارض تنفسی جانشان را از دست دادند. آن زمان بود که مسئولان این کشور به‌خود آمدند که باید کاری انجام دهند.

این موضوع این روزها در بین افکار عمومی جدی است تا جایی که رضا کیانیان، بازیگر مطرح سینمای ایران در روز افتتاحیه جشنواره امسال فیلم فجر و از روی سن، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را به عنوان نماینده دولت تدبیر و امید مخاطب قرار داد و از او خواست در جلسه هیئت دولت، فکری اساسی برای حل مشکل آلودگی هوا بشود.

امروز، ما هم منتظریم تا مسئولین کاری انجام بدهند!. وارونگی دما و هوا و خیابان هایی که پر از وسایل نقلیه دودزاست نفس کودکان و کهنسالان این کلان شهر را می گیرد و مرگ خاموش را رقم می زند.
آلودگی هوا در تهران و ١٩ شهر دیگر جا خوش کرده و شهروندان آن را زمین گیر کرده است. این مشکل محصول تحقق نیافتن مدیریت یکپارچه و استاندارد نبود خودرو ها و توسعه نیافتگی حمل و نقل عمومی است. تا وقتی به صورت بخشی به موضوع آلودگی هوا می پردازیم و به جای سلامت انسان ها به منافع سازمانی فکر می کنیم راه به جایی نخواهیم برد.

خسارات آلودگی هوای تهران سالانه هزاران میلیارد تومان است و از تعطیلی ادارات و مدارس تا بیماری های مزمن و وخیم و مرگ و میر شهروندان را در بر می گیرد.
بنابر پژوهش‌ انجام شده توسط آژانس ژاپنی جایکا در سال ١٣٨٧، بیشترین آلاینده‌های هوای تهران مربوط به اکسیدهای گوگرد و بعد از آن اکسیدهای نیتروژن، منواکسید کربن و هیدروکربن‌های سوخته نشده است. به این ارقام باید ذرات لاستیک و آزبست لنت ترمزها را اضافه کرد. البته بیش از ۸۰۰ هزار واحد صنعتی مستقر در تهران هم سهم بزرگی در آلودگی این شهر دارند، اما ۸۸ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از آلایندگی وسایل نقلیه است. بسیاری از خودروهای تولید داخلی، با این‌که نو هستند، از استانداردهای لازم برخوردار نیستند.
هم اکنون ٣٠ درصد ترافیک کل کشور در تهران متمرکز شده و ٤٠ درصد سفرهای برون شهری نیز مربوط به سفرهایی است که یک طرف آن به تهران بر می گردد.

ناوگان اتوبوسرانی
تا پایان سال ١٣٩١ ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران دارای ٦٦٤٥ اتوبوس ( طول عمر؛ ٧٧ دستگاه کمتر از یک سال، ٤١١٤ دستگاه ١ تا ٧ سال، ٢٣٩٢ دستگاه ٨ تا ١٠ سال، ٥٠ دستگاه ١١ تا ١٥ سال و ٣٦ دستگاه بالاتر از ١٥ سال) بوده است.

تعداد اتوبوسهای با عمر بیش از ١٠ سال سامانه اتوبوسرانی شهر تهران در طی سالهای ١٣٨٥ تا ١٣٩١ از ١١٧٠ دستگاه به ٨٦ دستگاه کاهش یافته است. حالا باید فکری به حال ٢٤٧٨ دستگاه اتوبوس با عمر بالای ٨ سال در تهران کرد.


ناوگان مینی بوسرانی
تا پایان سال ١٣٩١ ناوگان مینی بوسرانی شهر تهران در ٣٤ خط فعال دارای ١٢٨٥ دستگاه مینی بوس بوده که بیش از ٩٨ درصد این ناوگان ( ١٢٧٧ دستگاه) دارای عمر بیش از ١٠ سال هستند. لذا نوسازی این ناوگان ضرورت بسیار دارد.

تاکسیرانی
تا پایان سال ١٣٩١ سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران نظارت بر ٧٧٩٤٩ دستگاه تاکسی را بر عهده داشت. تنوع خودرو در ناوگان تاکسیرانی یکی از مشکلاتی است که سازمان تاکسیرانی همواره با ان مواجه است. در سال ٩١ تعداد ٨٨٩٨ دستگاه خودرو سواری پیکان، ٥٧ دستگاه رنو، ٣٣٢٥٩ دستگاه پژو، ١٢٨ دستگاه هیوندا، ١٨٩٣٩ دستگاه سمند، ٨٣٢٤ دستگاه پراید، ١٢٣ دستگاه پروتون، ٧٠٣٥ دستگاه انواع ون، ١٧١ دستگاه فولوکس و ٣ دستگاه تویوتا در ناوگان تاکسی رانی مشغول به کار بوده است.

در مجموع تاکسی های فعال در خطوط تاکسیرانی تهران در سال ١٣٩١، تعداد ٣٤٠٠٢ دستگاه سواری و ١١٥٥ دستگاه ون دارای سن زیر ٥ سال، تعداد ٣٠٠٩٦ دستگاه سواری و ٥٨٨٠ دستگاه ون دارای سن بین ٥ تا ١٠ سال، تعداد ٥٣٣٤ دستگاه سواری دارای سن ١٠ تا ١٥ سال و تعداد ١٤٨٢ ذستگاه سواری دارای سن ١٥ سال به بالا بوده است. در واقع بیش از ٦٨١٦ دستگاه تاکسی فعال در شهر تهران دیگر کاملا از رده خارج هستند و بیشتر از منافع، زیان می رسانند.

خودرو سواری
وحید نوروزی مشاور معاون شهردار تهران در امور محیط زیست در ٢٩ آبان ٩١ گفته است: "بالغ بر ٨٠ درصد آلودگی فعلی هوای تهران که ناشی ازمنابع متحرک است را خودروهای ماقبل سال ٨٢ تولید می کنند. در پایتخت حدود ٣,٥ میلیون خودرو در حال تردد است که حدود دو میلیون از آنها، دارای مبدل کاتالیستی مناسب نیستند. در عین حال با توجه به اینکه این خودروها ٨ برابر خودروهایی که دارای مبدل کاتالیستی هستند تولید آلودگی می کنند، می توانیم بگوییم این تعداد به اندازه تردد ١٦ میلیون خودرو، تولید آلودگی دارند".

موتور سیکلت
حدود ٣,٥ میلیون موتور سیکلت در تهران از دیگر عوامل مهم در تشدید آلودگی هوا است.برخلاف تصور عموم که گمان می‌کنند خودروها نسبت به موتورسیکلت‌ها سهم بیشتری در آلودگی هوا دارند کارشناسان معتقدند؛ موتورسیکلت‌ها در جدول متهمان آلودگی هوا صدر نشین هستند.
حتی اگر تمام موتورسیکلت‌های در حال تردد تهران با نوع چهار زمانه (که آلا‌یندگی کمتری دارند) جایگزین شوند و با استانداردهای ملی مطابقت یابند، به طور میانگین بیش از سه برابر یک خودرو سواری به ازای هر کیلومتر پیمایش، از خود، دو گاز آلا‌ینده خروجی منوکسید‌کربن و هیدروکربن‌های نسوخته، منتشر می‌کنند.
به لحاظ آلودگی، هر دستگاه موتورسیکلت در هر کیلومتر پیمایش به‌اندازه چهار خودرو استاندارد، آلا‌ینده وارد هوا می‌کند. موتورسیکلت‌های نوی ایران ٢ برابر متوسط جهانی مصرف دارند (متوسط جهانی آن ٢ لیتر در ١٠٠ کیلومتر برای موتورهای ١١٠ تا ١٥٠ سی‌سی است)، محصولا‌ت ما در حدود ٤ لیتر در هر ١٠٠ کیلومتر بنزین مصرف می‌کنند.

مترو
مترو یکی ازمهم ترین راهکار های حل مشکل ترافیک و آلودگی هوا در جهان شناخته شده است. توسعه سریع و گسترش خطوط قطار درون شهری، ضرورتی اجتناب ناپذیر و از نیازهای اصلی شهر است.

روزانه بیش از یک میلیون و ٦٠٠ هزار سفر در تهران با مترو انجام میشود که به ازای آن روزانه یک میلیون لیتر در سوخت پایتخت صرفه جویی می شود. علاوه براین در هر سفر حدود ۶ دهم لیتر در مصرف سوخت و ٢٧ دقیقه در اتلاف وقت صرفه جویی می شود.

خسارتهای جانی آلودگی هوا
به گفته دکتر رحمت ا... حافظی، رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران، خسارت های آلودگی هوا به خسارت‌ مادی محدود نمی‌شود بلکه بر اساس گزارش وزارت بهداشت به طور میانگین هر ماه ٢٢٧ مرگ منتسب به آلودگی هوا نیز در تهران اتفاق می‌افتد.
به این آمار تکان دهنده باید حدود ٢٥٠٠ مورد بستری شدن ناشی از بیماری‌های قلبی و ٤٥٠٠ مورد بستری شدن بر اثر مشکلات تنفسی را نیز اضافه کرد که به این ترتیب آلودگی هوا به طور میانگین هر ماه ٧ هزار نفر از شهروندان تهرانی را راهی بیمارستان می‌کند. هم تولید خودروهای غیر استاندارد و هم توزیع سوخت غیر استاندارد باید متوقف شود.

راه های مقابله و کم کردن آلاینده ها
شهرهای زیادی در جهان از جمله در اروپا و آمریکا بوده‌اند که سال‌ها قبل نفس کشیدن در آن سخت بوده و حالا اما با اقدامی جدی و هماهنگ جایی بهتر برای زندگی هستند و دیگر آن مشکلات قدیم را ندارند. دیگر هیچ‌کس برای رفع آلودگی هوا در جهان منتظر باد و باران نمی‌ماند!.

در انگلیس افرادی که می‌خواهند با خودرو وارد مناطق مرکزی لندن شوند باید هزینه‌ای سنگین را به‌عنوان عوارض پرداخت کنند. این هزینه به‌قدری است که اکثر مردم وسایل نقلیه عمومی را که راحت در دسترس هستند ترجیح می‌دهند. همین اقدام باعث کاهش چشمگیر حجم ترافیک و افزایش سرعت متوسط خودروها در مناطق مرکزی شد و آلودگی را کم کرد. برای تولید‌کنندگان خودرو در چارچوب برنامه‌های اتحادیه اروپا مقررات سختی درنظر گرفته شد تا خودروهایی مناسب با سوخت پاک تولید کنند. تعویض وسایل نقلیه آلاینده از جمله اتوبوس‌ها با اتوبوس‌های با گنجایش بیشتر و آلایندگی کمتر نیز از جمله برنامه‌های اجرا شده در لندن است.
در سال۱۹۹۲ کیفیت نامطلوب سوخت و خودروهای فرسوده از مهم‌ترین دلایل آلودگی هوای مکزیکوسیتی بود. دولت مکزیک با سرمایه ٣,٩ میلیارد دلار پالایشگاه‌هایی برای تولید سوخت مناسب(با میزان گوگرد پایین) راه‌اندازی کرد. اصلاح کیفیت بنزین را می‌توان مهم‌ترین سياست دولت مکزیک در مهار آلودگی هوای مکزیکوسیتی دانست.

مقام‌های شهری با الگو گرفتن از اتوبوسرانی سریع در پایتخت کلمبیا، نوعی سیستم اتوبوسرانی به نام «متروباس» راه انداختند که علاوه بر افزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد. در این طرح اتوبوس‌های فرسوده و کوچک با سرمایه‌گذاری سریع با اتوبوس‌های جدید با حجم مسافر بیشتر تعویض شدند. کارخانه‌ها و مراکز صنعتی مجبور شدند که حومه شهر را ترک کنند و به مناطق دورتر بروند. با پرداخت وام، خودروها و تاکسی‌های فرسوده با روالی منظم تعویض شدند. متروی مکزیکو‌سیتی خیلی سریع با کمک الزامی همه بخش‌ها راه‌اندازی شد که حالا ۱۲ خط دارد. با توجه به سهولت استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی مردم تشویق شدند تا کمتر از خودروهای شخصی استفاده کنند.