"زندان‌وحشی" به نام "کاسیت"

دارم عذاب می‎کشم و در خود می‎سوزم. تحمل این زندگی زجرآور برایم غیرممکن شده هر لحظه بیش‎تر و بیش‎تر در دستان بی‎رحم سرنوشت اسیر می‎شوم. صبح رهایی پس کی خواهد رسید؟ کی؟

تا کی باید سنگینی سایه سیاه سرنوشت را به دوش کشم؟ این قفس تنگ چشمان حریصش را از من بر نمی‎دارد نفسم در گلو حبس شده... این کابوس هر روز و شبم کی به پایان خواهد رسید؟ بی‎اعتنایی آزارم می‎دهد، نمی‎دانم این قفس چه زمانی خواهد شکست؟

زندگی هر لحظه‎اش عذابی است بی‎انتها که شاید کم‎تر کسی از ته دل خود حس کند. می‎دانم اینکه چشم امید به کسی داشته باشم که درکم کند غیرممکن است. این تنهایی و این قفسی که برگ برگ زندگی‎ام را در خود گرفته... خیلی آزاردهنده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه لرستان، باغ‎وحش کاسیت نخستین باغ‎وحش استان است که در مجتمع تفریحی - تحقیقاتی خرم‌آباد قرار دارد که از لحاظ فضای کافی جهت نگه‎داری حیوانات مشکل دارد. نبود خط تلفن ثابت در این منطقه، دوربین مداربسته و کمبود نیرو جهت محافظت از این باغ‎وحش از دیگر مشکلات موجود در آن است. این باغ وحش طی سه ساله گذشته در لرستان ایجاد شده است. وضعیت این مکان به‎گونه‎ایست که حیوانات در 21 قفس نگ‎داری می‌شوند.

یک کارشناس حیات‎وحش در این‎باره به خبرنگار ایسنا گفت: باغ‎وحش به مجموعه‎ای اطلاق می‎شود که دارای امکانات ویژه‎ای جهت نگه‎داری و نمایش جانوران وحشی(بومی و غیربومی) و اهلی است که حیوانات در داخل یک محدوده با وسعتی متناسب با تعداد حیوان و مطابق با نوع گونه و زیستگاه طبیعی آن به طور جداگانه برای مطالعات زیست‎محیطی و بازدید عمومی نگهداری می‎شوند.

محسن امیری اضافه کرد: این مجموعه دارای بخش‎های قرنطینه، بهداشتی و درمانی(ویژه حیوانات مجموعه)، رفاهی، تأسیسات، فضای سبز و سازه‎های مصنوعی است که حیوانات با استفاده از قفس، فنس، خندق، دریاچه ‌یا حفاظ الکتریکی از سایر قسمت‎ها جدا می‎شوند.

وی ادامه داد: محل مراکز نباید مخل بهداشت، آسایش و ایمنی عمومی‌ یا موجب بروز خسارت به طبیعت و آلوده شدن آب‎های عمومی، همچنین ایجاد خطر بیماری یا تضعیف نژاد برای حیوانات و آبزیان باشد.

‌امیری تصریح کرد: مواد غذایی مورد نیاز جانوران موجود در مراکز باید به تناسب وضع طبیعی هر یک از آنها با رعایت مقررات سازمان طبق دستورالعمل سازمان دامپزشکی کاملاً سالم و کافی باشد. در صورت ذبح‌ یا استفاده از سایر حیوانات به عنوان غذای گوشت‎خواران، تأییدیه دامپزشکی مبنی بر سالم بودن حیوان ضروری است. جانوران موجود در مراکز باید به طور ماهیانه از نظر انگل‏‌ها و سایر امراض توسط دامپزشک، مورد آزمایش قرار گرفته و تحت مراقبت‎های بهداشتی و درمانی باشند.

امیری یادآور شد: در طراحی مراکز باید نکاتی از جمله توجه به رفتارشناسی، نیازهای بوم شناسی و زیستگاه طبیعی حیوان در هنگام طراحی مرکز(بازسازی زیستگاه طبیعی حیوان و نمایش جانور مربوطه در زیستگاه مشابه) رعایت شود. باید بیشترین مصالح طبیعی را در موقع ساخت فضاهای نگهداری متناسب با زیستگاه طبیعی گونه مانند نرده‎های چوبی، آلاچیق‎های پوشالی، آغل و آبشخور با نمای سنگی، صخره‎ای و ساخت تپه‎های مصنوعی به شکل صخره به خصوص برای علفخواران وحشی، برکه آبگیر و غیره، همچنین استفاده از رنگ‎های متناسب با محیط را به کار برد.

وی بیان کرد: انجام اقدامات حفاظتی جهت جداسازی گونه‎ها از بازدیدکنندگان به نحو مناسب و با توجه به نوع گونه با اولویت ایجاد خندق‎های حفاظتی، حفاظ الکتریکی، نرده، توری، شیشه و... باید اجرا شود و فاصله ایمنی بازدیدکنندگان تا فضای نگهداری حیوان حداقل به فاصله یک متر با استفاده از گیاهان پایه کوتاه، ایجاد خندق، نهر و جوی آب، نرده و... رعایت شود.

امیری گفت: همچنین رعایت فضای زیستی کافی و نسبت جنسی مناسب برای گونه‎ها به منظور جلوگیری از استرس و رفتارهای استرئوتایپ از دیگر اقدامات بوده و تابلوهای راهنمای مصور و رنگی مناسب جهت اطلاع‎رسانی(شامل مواردی از قبیل نام حیوان، محل زیست مانند قاره، زیستگاه، بوم‎شناسی و...، نوع غذا، عادات مخصوص و ...) باید نصب شود.

این کارشناس حیات‎وحش در مورد فضای نگه‎داری جانوران افزود: رفتارهای بیولوژیک، تغذیه، نیازهای بوم‎شناسی و زیستگاه اصلی حیوان می‎بایست در طراحی فضاهای نگه‎داری جانوران مورد توجه قرار گیرد، به عنوان مثال حیوانی مانند پازن حیوانی صخره‎زی است و طبیعت حیوان حکم می‎کند که در محیطی پر شیب و صخره‎ای به سر برد، همچنین میزان جابجایی حیوان در شبانه‎روز بسیار اندک است، پس برای چنین حیوانی فضای اندکی کافی است.

او ادامه داد: در صورتی‎که برای موجودی مانند یوزپلنگ که در دشت زندگی می‎کند و روزانه جابجایی زیادی دارد، لااقل فضایی به طول 300 متر برای یک قلاده آن ممکن است، اندک باشد. برای حیوانات کوچک‎تر که احتیاج به مراقبت بیش‎تری دارند، به منظور آسانی دید بازدیدکنندگان، باید ساختمان‎های ویژه‎ای طراحی شود.

امیری اظهار کرد: همچنین بعضی از جانوران در حیات‎وحش به تنهایی زندگی می‎کنند(مانند ببر)، در صورتی‎که اکثر علف‎خواران در گله زندگی می‎کنند. در کل فضای مورد نیاز برای حیوانات، نزدیک به نیمی از فضای یک باغ‎وحش را تشکیل می‎دهد و در این فضاها می‎بایست تهویه مناسب، نور طبیعی و مطلوب(البته متناسب با طبیعت حیوان) در نظر گرفته شود.

این محقق حیات‎وحش خاطرنشان کرد: فضای محل نگهداری حیوانات یا کاملاً به شکل یک قفس طراحی می‎شود و یا به صورت فضایی که فقط دور تا دور آن به وسیله نرده، فنس یا توری محصور شده است، ساخته می‎شود که این نوع جایگاه برای نگهداری حیواناتی نظیر زرافه، فیل، کل و بز، قوچ و میش، گورخر، خرس و... مطلوب است.

وی افزود: در شکل اخیر استفاده از خندق، آبگیر‌یا فضای سبز به جای فنس یا توری به زیبایی مجموعه کمک می‎کند. در چنین حالتی با توجه به نبودن سقف، بهتر است در قسمتی از زمین سایه‎بان ‌یا اتاقکی متناسب با تعداد حیوانات ساخته شود و اگر حیواناتی مانند خرس یا گوشت‎خواران در آن نگهداری می‎شوند، باید در آن از بیرون محوطه باز و بسته شود تا در هنگامی‎که نیاز به تمیز کردن محوطه وجود دارد با راهنمایی حیوانات به داخل اتاقک این کار به راحتی میسر شود. معمولاً جنس قفس‎ها فلزی بوده و مسقف که باید عاری از هرگونه مواد خطرناک مانند خرده شیشه، میخ، اشیای نوک تیز و حتی گیاهان سمی باشد. فاصله بین نرده‎های یک قفس باید به اندازه‎ای باشد که سر حیوان از بین آنها عبور نکند و از طرفی پوشاندن نرده‎ها توسط توری دارای چشمه‎های ریز منجر به افزایش ایمنی قفس‎ها می‎شود.

این محقق حیات‎وحش افزود: هر قفس نیز باید دارای دریچه‎ای باشد که بیرون از آن قابل کنترل بوده تا هنگام تمیز کردن قفس از طریق آن حیوان به فضای دیگری هدایت شود. این فضا می‎تواند بین چند قفس، مشترک باشد، البته همان‎طور که ذکر شد این‎گونه طراحی برای حیوانات گوشت‎خوار بسیار مناسب است.

مدیرکل دامپزشکی لرستان در رابطه با باغ‎وحش کاسیت گفت: هم‎اکنون در باغ‎وحش استان 27 گونه از حیوانات وجود دارد و تعداد آنها نیز 240 عدد است که متأسفانه بارها اعلام کردیم با توجه به تعریف باغ‎وحش، این مکان تمام استانداردهای لازم را ندارد و متأسفانه در حال حاضر یک "زندان وحش" است که نیاز به گسترش دارد. در صورت اختصاص زمین از سوی محیط زیست ‌یا منابع طبیعی به این باغ‎وحش این کار صورت خواهد گرفت.

جواد گودرزی بیان کرد: تا جایی که توانستیم در قسمت‎هایی از جمله بخش کل و بز، گوزن و آهو استانداردها رعایت شده و تا حدی مطلوب است اما سایر بخش‎ها را باید اصلاح کرد.

وی اضافه کرد: فضای نگهداری هر حیوان باید بدون وجود میله و درون محفظه‎هایی از جنس شیشه سکوریت باشد و محوطه نیز بازتر باشد، در ضمن می‎بایست حیوانات گوشتخوار و گیاهخوار از هم جدا شوند. همچنین حیواناتی چون شیر، گرگ و میمون که به صورت گله‎ای زندگی می‎کنند، فضای خیلی زیادی را می‎خواهند که فوق‎العاده هزینه‎بر است.

او یادآور شد: قبلاً باغ‎وحش در اختیار دانشگاه علوم‎پزشکی بوده و روی آنها کار تحقیقاتی صورت می‎گرفت، اما استاندار سابق مسئولیت نگهداری را به دامپزشکی سپرد و ما را تنها دستگاهی که می‎تواند متولی این کار باشد، صلاح دانست، این در حالیست که شخصاً درخواستی در این زمینه ندادیم.

گودرزی تصریح کرد: دامپزشکی حاضر است سرپرستی این مجموعه را به هر سازمان یا دستگاهی چون شهرداری و استانداری که توانایی این کار را دارد، واگذار کند، چراکه قدرت مالی آن محدود بوده و نمی‎توانیم بیش‎تر از این به آنها برسیم. البته در بحث‎های کارشناسی و بهداشتی از نظر تغذیه و نگهداری هر هفته با اعزام کارشناس آمادگی همکاری را با مجموعه دارند.

‌مدیرکل دامپزشکی ‌استان در مورد توله شیرهای به دنیا آمده اخیر در این باغ‎وحش ادامه داد: روی این توله شیرها برنامه‎ریزی کردیم و برای توسعه گونه‌ها معاوضه با گونه‎های دیگر را پیش‌بینی کرده‌ایم و گونه‎هایی را که در مجموعه نداریم را از سایر باغ‎وحش‎های استان‎ها وارد می‎کنیم.

وی خاطرنشان کرد: به طور مثال چند وقت پیش در ازای یک شیر از اراک چند رأس مارال، دو رأس قوچ، دو قلاده گرگ را وارد مجموعه خود کردیم.

گودرزی تأکید کرد: در حال حاضر 11 قلاده شیر در باغ‎وحش داریم که هزینه نگهداری این حیوانات خیلی بالا و سرسام‎آور است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز به ایسنا گفت: نظارت بر حیات‎وحش و نگه‎داری وحوش، مسئولیت سازمان است و ما در روش نگهداری، مکان و تغذیه آنها باید دخالت کنیم.

محمدحسین بازگیر ادامه داد: البته کلیت کار نگهداری توسط متولی حاضر به سازمان محیط زیست ربطی ندارد، اما کارشناسان حاضر دامپزشکی استان در این راستا خیلی خوب کار می‎کنند.

وی اضافه کرد: فضای نگهداشتن بعضی گونه‎ها مطلوب بوده، اما بعضی از آنها نیاز به بازنگری و اصلاح دارند و استانداردهایی باید در آن منظور شود.

مهندس بازگیر در بحث اختصاص زمین برای توسعه فضای این باغ‎وحش تصریح کرد: البته حوزه‎های استحفاظی‎ این اداره در اشترانکوه و سفیدکوه بوده و زمینی نزدیک باغ‎وحش برای در اختیار قرار دادن آن ندارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان در خصوص زمین مورد نیاز باغ‎وحش کاسیت، گفت: جهت توسعه این باغ‎وحش، این سازمان حاضر است هر مقدار زمین که مورد نیاز دامپزشکی بوده را در اختیار آنها قرار دهد.

مهرداد بهاروندی ادامه داد: هر زمان دامپزشکی درخواست دهد، طرح کارشناسی می‎شود و با این سازمان تا جایی که مانع قانونی وجود نداشته باشد، همکاری کامل خواهد شد.

گزارش: سمیرا عزیزی