بارش برف و باران روزهای اخیر اگر چه در مناطقی از شیراز و استان فارس به سبب تساهل وتغافل برخی متولیان امر شیرینی برخورداری از یک روز برفی را در کام شهروندان تلخ کرد اما تب خشکی تالاب ها و دریاچه های این استان را فرونشاند و سرود سبز حیات را برای بستر خشکیده آنها سرداد.
به گزارش
بولتن نیوز، دو تالاب و دریاچه پریشان و بختگان در شهرستان
های کازرون و نی ریز استان فارس از جمله مناطقی است که در پی بارش های اخیر
جان تازه گرفت و آوای دلنشین پرندگان مهاجر در آن به گوش می رسد.
البته
احیای سه چهار ماهه تالاب های فارس که تا اواسط اردیبهشت و خرداد بیشتر
نمی پاید نباید مسوولان و دوستداران محیط زیست و علاقه مندان به مواهب
طبیعی را به اشتباه بیندازد و دغدغه احیای همیشگی و پایدار این چشم انداز
های طبیعی را از ذهن بزداید.
از جمله مواردی که به خشکسالی های ممتد
مناطق طبیعی و زیست محیطی فارس دامن می زند و آن را تشدید می کند و روند
خشک شدن تالاب ها را شتاب می بخشد ، حفر چاه های غیر مجاز و توسعه کشاورزی
پیرامون تالاب هاست .
رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی
دانشگاه شیراز دراین زمینه گفت: بر اساس تحقیقات صورت گرفته برداشت مدیریت
نشده آب از چاه ها، تالاب های فارس را خشکانده است.
محمدجعفر ناظم
السادات اظهار کرد: باید در مدیریت منابع آب با برنامه پیش برویم و حداقل
نیاز آبی تالاب ها برای احیای آنها در نظر گرفته شود تا امروز با خشک شدن
بیش از 50 درصد تالاب های استان روبه رو نشویم.
وی بیان کرد: خشک
شدن تالاب های بین المللی همچون پریشان و بختگان از تبعات ناگوار خشکسالی
های اخیر و بهره برداری های غیر مجاز از چاه های اطراف تالاب هاست و ضروری
است متولیان امر در این زمینه تلاشی مجدانه داشته باشند.
رییس مرکز
پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز بیان کرد: نبود هماهنگی اصولی
در منابع تحت مدیریت و پروژه هایی که بدون مطالعات و تحقیقات کافی به اجرا
در آمده، محیط زیست انسانی را با تخریب غیرقابل جبران مواجه کرده است.
ناظم
السادات با بیان این که ارزش محیط زیست طبیعی در نقاط مختلف استان فارس به
ویژه نقاط تحت مدیریت حفاظت محیط زیست، از ارزش بالایی برخوردار است ،
گفت: نیاز است قوانین جدی تری اتخاذ شود تا بهره برداران غیرمجاز، احساس
ناامنی کنند.
وی ادامه داد: به سبب اجرای برخی پروژه های کلان که در
طراحی و اجرای آن کمتر به مطالعات زیست محیطی توجه شده ، تبعاتی همچون
خشکسالی در برداشته و بر زندگی اقتصادی و سلامت مردم منطقه تاثیر منفی
داشته است.
رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز
گفت: برداشت های بی رویه و مدیریت نشده از چاه های اطراف مانند تالاب ها نه
تنها در منطقه بلکه اقلیم و موقعیت آب و هوایی استان را تحت تاثیر قرار
داده است.
وی افزود: اجرای برنامه های آموزشی و تبلیغی نه تنها سبب
دغدغه متولیان امر بلکه تمام افراد جامعه می شود و زمینه برخورد جدی تر با
متخلفان را فراهم می سازد.
از جمله پیامدهای خشک شدن تالاب های فارس
به راه افتادن توفان نمک و آلودگی هوا با افزایش ریز گردها و افزایش ذرات
معلق در حاشیه تالاب ها و دریاچه هاست .
یک کارشناس حوزه محیط زیست
در استان فارس با تاکید بر این که قابلیت شکل گیری توفان نمک در دریاچه
بختگان وجود دارد ،گفت: هم اینک تمام دریاچه بختگان که بیش از 100 هزار
هکتار وسعت دارد به طور کامل خشک است.
علمدار علمداری اظهار کرد:به
سبب این خشکیدگی دریاچه بختگان به یک دشت نمک تبدیل شده است و تمام شرایط
برای ایجاد توفان نمکی در منطقه وجود دارد.
وی بیان کرد: با هر
جریان بادی در منطقه بختگان ، نمک های کف تالاب بلند شده و در زمین های
اطراف می نشیند که این امر مشکلاتی را به همراه داشته است.
این
کارشناس حوزه محیط زیست با اشاره به از بین رفتن فلامینگوها در تالاب
بختگان بیان داشت: حیات این پرندگان متکی به آب است زیرا این دسته از
پرندگان از منابع داخل آب تغذیه می کنند.
وی افزود: متاسفانه به
دلیل خشک شدن تالاب بختگان که دومین تالاب مهم کشور است فلامینگوها نمی
توانند تغذیه خوبی داشته باشند از این رو به دلیل غلظت نمک دچار مشکل می
شوند.
علمداری گفت: این مشکل موجب شده که بر روی بدن پرندگان این
تالاب به ویژه بال های فلامینگوها نمک رسوب کند و حالت بلوری ایجاد شود و
این امر باعث می شود که آنها نتوانند پرواز کنند و درون تالاب گرفتار شوند.
این
کارشناس حوزه محیط زیست گفت: با توجه به مشکلات و معضلات دریاچه بختگان
باید هر چه زودتر برای احیای آن تدابیر ویژه ای اتخاذ شود در غیر این صورت
باید منتظر وقوع اتفاقات ناگواری بود.
** تنگ سرخ تامین آب یا تهدید سلامتی
ظرف
روزهای اخیر نگرانی احداث سد تنگ سرخ در بالا دست دریاچه مهارلوی شیراز
نیز در بین استادان دانشگاه و کارشناسان محیط زیست و علاقه مندان به مواهب
طبیعی شدت یافته و احداث این سد تهدیدی برای سلامت هوای شیراز و همچنین
تهدیدی برای حیات دریاچه مهارلو قلمداد شده است .
شهرداری شیراز و
سازمان آب منطقه ای استان فارس به صورت مشترک کار احداث این سد را در شمال
غرب شیراز انجام می دهند و در تازه ترین واکنش ها به دغدغه های تشکل های
زیست محیطی برای پیامدهای احداث این سد، شهردار شیراز موضوع پیگیری قضایی
منتقدان و مخالفان احداث این سد را مطرح کرده است .
دکتر سید آهنگ
کوثر استاد دانشگاه و پژوهشگر برتر کشور اخیرا سخنانی انتقادی درباره خطرات
احداث سد تنگ سرخ در حضور رییس سازمان محیط زیست بیان کرد که واکنش های
سازمان ها و افراد را برانگیخت و بتازگی این موضوع به طرح شکایت و پیگیری
قضایی نزدیک شده است .
سد تنگ سرخ که عملیات آن در بهمن سال 1390
آغاز شد، در شمال غرب شیراز درحال ساخت است که اهداف مختلفی برای ساخت آن
اعلام شده که در دو مقطع زمانی با سفر رییس سازمان محیط زیست کشور همچنین
معاون وزیر کشور به شیراز دیدگاه های مختلف در مورد این سد مطرح شد و یک
علامت سووال در برابر موجودیت آن قرار گرفت.
این سد در فاصله دو
کیلومتری غرب شهرک های شمال غرب شیراز با اهداف تامین حق آبه باغ های قصر
دشت شیراز، استفاده گردشگری و فرهنگی با مشارکت شهرداری شیراز و سازمان آب
منطقه ای فارس در حال ساخت است.
تنگ سرخ از نوع خاکی با هسته رسی و به ارتفاع حدود 80 متر از بستر سنگی پیش بینی شده است.
هدف
اصلی از ساخت تنگ سرخ ، ذخیره سازی و استفاده از آب رودخانه خشک برای
تامین آب مورد نیاز باغ های قصردشت شیراز و همچنین مهار سیلاب درفصل زمستان
که در برخی سال ها خسارات فراوانی را به واحدهای مسکونی و تجاری شهر شیراز
وارد کرده اعلام شده است.
منتقدان ساخت سد تنگ سرخ بر این باورند
که این سد بدون مطالعات کافی زمین شناسی احداث شده است و ترکیدن یا شکستن
سد در آینده، شهرک های شمالی شیراز را به زیر گل و لای می برد و موجب وقوع
فاجعه اقلیمی ، انسانی می شود.
خشک شدن دریاچه مهارلو در جنوب شیراز
و احتمال وقوع توفان های نمک و برخاستن ذرات خطرناک و سرطان زا از دیگر
پیامدهای احداث سد تنگ سرخ اعلام شده است.
در هر حال تداوم خشکسالی
ها که از سال ها پیش گریبان تالاب ها و دریاچه های استان فارس را گرفته
موجب شده است تا این زیستگاه های طبیعی در تب و تاب کم آبی وضعیت نا مناسبی
پیدا کنند و هر روز بر دامنه ویرانگری ها و خسارت های ناشی از خشکسالی در
این مواهب طبیعی افزوده شود.
تالاب ها و دریاچه بختگان و طشک ، هیرم
، هرم ، کافتر ، پریشان ، ارژن ، کمجان و مهارلو در استان فارس هر سال از
اواسط فروردین به خشکی می گراید و سر و صدای پرندگان مهاجر در آنها خاموش
می شود.
این دریاچه ها و تالاب ها برخی در ردیف تالاب ها و دریاچه
ای بین المللی به ثبت رسیده است و نقش قابل توجهی در توازن زیست محیطی دارد
.
در سال های پر باران ، تالاب ها و دریاچه های یاد شده میزبان
صدها گونه پرنده آبزی و کنار آبزی مهاجر است که از مناطق سردسیری سیبری و
مناطقی از شمال ایران در این تالاب ها زمستان گذرانی می کنند.
مدیرکل
حفاظت محیط زیست استان فارس در این باره می گوید : پنج تالاب بختگان ،
پریشان ، هرم ، هیرم و کافتر در این استان به علت تداوم خشکسالی به طور
کامل خشک شده است.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی افزود: تالاب های کمجان
و هفت برم، وضعیت نسبتا خوبی دارند و 30 درصد از تالاب های مهارلو و طشک
نیز دارای آب است.
وی عامل خشک بودن تالاب ها را علاوه بر پیامد خشکسالی های سال های گذشته، گرمای هوا و کاهش آب های سطحی و زیر زمینی دانست.
به
گفته مدیرکل محیط زیست استان فارس ، حق آبه تالاب های طشک و بختگان از
رودخانه کر تامین می شود و تعیین میزان حق آبه و تخصیص آن به تالاب بختگان
از سوی سازمان محیط زیست هم اینک درحال پیگیری است.
وی با بیان
اینکه تالاب بختگان هم اکنون نیمه خشک شده است، گفت: با پیگیری های به عمل
آمده از سوی این اداره کل 35 میلیون مترمکعب حق آبه زیست محیطی از سد
درودزن به این تالاب اختصاص یافت که ناکافی بود و تنها وسعت بسیار اندکی از
تالاب آبگیری شد و با قطع آب و شروع فصل گرما ، در بخش ورودی تالاب آب
تبخیر و تالاب خشک شد.
ابراهیمی کارنامی ادامه داد : در مورد بحث حق
آبه تالاب ها ، وزارت نیرو میزان حق آبه تالاب بختگان را اعلام کرده لیکن
این مقدار تاکنون نهایی نشده است.
البته تعیین حق آبه تالاب ،
مستلزم پیگیری بیشتر شرکت آب منطقه ای است اما تخصیص حق آبه به تنهایی مشکل
تالاب ها را حل نمی کند چرا که درحوضه کر(KOR) و بختگان ، فعالیت کشاورزی
به صورت ناپایدار درجریان است.
وی افزود: تغییر الگوی کشت، اصلاح
روش های آبیاری و ترویج کشت ارگانیک دراین حوضه با تاثیری که بر مصرف بهبنه
آب خواهد گذاشت ، به نجات تالاب ها کمک می کند.
به گفته کارشناسان
ضرر و زیان ناشی از خشک شدن تالاب ها را نمی توان برآورد کرد چرا که خشک
شدن تالاب ها اثرات زیانبار بی شماری بر تمام حوضه ها خواهد داشت .
کارشناسان
محیط زیست می گویند:ارزش مادی هر هکتار تالاب بین هشت تا 21 هزار دلار
برآورد می شود از این رو خشک شدن تالاب مبالغ هنگفتی را به عرضه های زیست
محیطی تحمیل می کند.
خشک شدن تالاب نه تنها موجب ازبین رفتن تنوع
زیستی در یک منطقه می شود بلکه از بین رفتن سفره های آب زیر زمینی ،
بایرشدن اراضی زراعی و همچنین پدیده گرد و غبار و افزایش بیماری ها را در
پی دارد و متعاقب آن صنعت کشاورزی، باغبانی وگردشگری را با بحران مواجه می
سازد.
تداوم خشکسالی ، توسعه بی رویه کشاورزی ، حفر چاه های غیر
مجاز ، برداشت بی رویه از چاه های مجاز ، عدم توزیع بهینه حق آبه تالاب ها
از جمله دلایل اصلی خشک شدن این تالاب ها و دریاچه ها دراستان فارس است .
علاوه
بر اقدامات نمادین که گاه از سوی برخی از دوستداران محیط زیست برای نجات
دریاچه ها و تالاب های این استان انجام می گیرد ، برخورد قانونی با متخلفان
و سود جویان ، ایجاد عزم همگانی برای نجات بخشی تالاب ها، اعمال مدیریت
صحیح و پیگیری برای توزیع بهینه حق آبه ها از جمله مواردی است که برای نجات
این مواهب طبیعی دراستان فارس ضرورت دارد.