طوری تبلیغ می کنند که ورود اسلام باعث ضربه خوردن فرهنگ و تمدن ایران شد

گروه فرهنگ و هنر، امروز(سه شنبه 17دی ماه) چهارمین روز ازچهارمین دورۀ«جشنوارۀ مردمی فیلم عمار»، با برگزاری نشست سوژه های سینمایی در تاریخ اسلام با سخنرانی دکتر محمدحسین رجبی دوانی در سینما فلسطین ادامه یافت.

این استاد تاریخ به عنوان مقدمه به این نکته اشاره کرد که زبان سینما زبان بسیار موثر و با نفوذی است که هیچ یک از رسانه های دیگر و ابزارهای گوناگون نمی تواند تأثیرگذاری سینما را داشته باشد. نه کتاب و نه نقاشی و نه هنرهای دیگری مثل تئاتر و سایر هنرهای نمایشی نمی تواند مانند سینما و تلویزیون برد و تأثیر داشته باشد.  به طوری که حتی باراک اوباما هم به صراحت از هالیوود به عنوان بزرگترین ابزار سیاست های آمریکا نام برده است.

به گفته رجبی، این یک اصل است که بیش از هرسلاحی که آن ها بخواهند درعرصه های گوناگون داشته باشند، می توانند از طریق سینما ارزش های خود را به دنیا عرضه کنند. منتها آن ها با دید دنیایی و سلطه طلبانه به سینما نگاه می کنند و شما عزیزان از دید معنوی به آن می نگرید. وقتی ما به دنیا به عنوان مزرعه ای برای آخرت نگاه می کنیم بسیار می توان از سینما برای تعالی جامعه و تضمین آخرت بهره برد.

دوانی به عنوان یک مثال و در تجلیل از زحماتی که آقای میرباقری به لحاظ ساخت سریال فاخر«مختارنامه» متحمل شده، گفت شاید خود ایشان نداند که ارزش خدماتی که داشته اند. اگر از صاحبان کتب اربعه شیعه بیشتر نباشد کمتر هم نیست. کار ایشان دست کمی از آنها از لحاظ تأثیرگذاری و ارزش ندارد چرا که آن کتابها مخاطبان خاص خود را دارد اما این سریال مخاطب عمومی دارد و ماندنی است.

دوانی در ادامه تأکید کرد که سوژهای ناب و ارزشمندی را در تاریخ اسلام داریم که یا به آنها پرداخته نشده و یا اگر به آنها پرداخته شده ضعیف و ناقص بوده است.

دوانی بحث خود را از دوره پیامبر(ص) و انتقاداتی به فیلم سینمایی محمد رسول الله آغاز نمود. به گفته او فیلمی توسط مرحوم مصطفی عقاد ساخته شد که با تکنیک های آن زمان کار ارزشمندی بود. اما اگر دقت کنیم این فیلم دارای نقایص زیادی است چون توسط اهل تسنن و با حمایت هالیوود ساخته شده و خطوط قرمزی را رعایت کرده بودند که حقایق زیادی را پنهان کرده است.

مثلاً جایگاه ولایت امیرالمومنین در این فیلم محو بود. یا برخورد اسلام با یهود و سه غزوه مهم و جنگ بزرگ خیبر در این فیلم محو شده بود چون هالیوود آن را اجازه نمی داد. در حالی که عظمت حضرت علی (ع) در جنگ خندق و در جنگ خیبر نمایان می شود. بزرگ ترین خطری که رسالت پیامبر را تهدید می کرد جنگ خندق بود اما به آن پرداخته نشده چون شاخص آن جنگ حضرت علی (ع) بود.

وی افزود، دوره پیامبر ما هنوز جای کار فراوانی دارد، به خصوص با اسلام ستیزی هایی که در غرب وجود دارد و چهره پیامبر و قرآن ما را می خواهند مکدر کنند. آن چهره پاک و نورانی و رحمانی پیامبر هنوز به درستی به تصویر کشیده نشده و سینماگران ما می توانند روی «غزوات پیامبر» کار کنند. به جرأت می توان گفت بیشتر غزوات جنبه تدافعی داشته و اگر حملاتی هم صورت گرفته پس از باخبر شدن از توطئه ها بوده و این نبوده که پیامبر به سراغ دشمنان برود و بنای نابودی آنها را داشته باشند.

به گفته رجبی پیامبر تلاش هایی فراوانی داشتند که از مشرکان حربی که برای جنگ برای نابودی اسلام آمده بودند مسلمانان معتقدی بسازند: یک سوژه می تواند راجع به «غزوه بنی المصطلق» باشد که تیره ای از قبیله بزرگ خزاعه بودند و می خواستند با اتحاد قبایل دیگر به مدینه حمله کنند و پیامبر را از بین ببرند. پیامبر در مقابل آنها واکنش سریع نشان دادند، بنی المصطلق تنها ماندند و با رشادت حضرت علی (ع) شکست سختی خوردند و همه اسیر شدند. حضرت با یک روش زیبا این دویست خانوار اسیر را آزاد کرد و همه اینها با رحمتی که دیدند همگی مسلمان شدند.

برای تألیف قلوب پیامبر حتی با ابوسفیان که باعث ضربه های بزرگی شد و سه جنگ را به اسلام تحمیل کرد با عطوفت برخورد می کند و حتی به او بیش از مسلمان های باسابقه محبت می کند و به آنها از غنایم جنگ حنین می بخشد به طوری که بعضی مسلمان های باسابقه هم به سیاست پیامبر اعتراض کردند

وی تاکید کرد، اگر هنرمندان ما بتوانند این جلوه های رحمانی را در قالب سینما معرفی بکنند بازتاب وسیعی خواهد داشت و تبلیغات دشمن بر ضد ما را خنثی خواهد کرد. رجبی در این مورد اضافه کرد، آقای مجیدمجیدی دارند زحمت می کشند و فیلمی راجع به کودکی پیامبر می سازند. اما این دوره مسئله اسلام ستیزی مطرح نیست و بحث اصلی آنها مأموریت و رسالت پیامبر است که از آن احساس خطر می کنند.

از نظر رجبی سوژه قابل اعتنای دیگر می تواند ازدواج های پیامبر باشد که به شدت بر ضد آن بزرگوار تبلیغات سوء شده است. رجبی در توضیح این مطلب گفت: شاید خیلی از مسلمان ها و شیعیان هم دچار سوال باشند که چرا 9 همسر از ایشان باقی مانده بود؟ اما اگر فیلم حساب شده و دقیقی در این باره ساخته شود عمده این تبلیغات خنثی می شود چرا که پیامبر عمده جوانی اش را با یک همسر (حضرت خدیجه) گذارند و از نظر سنی هم کوچک تر بودند.

از نظر دوانی سایر ازدواج های پیامبر عمدتاً در مدینه صورت می گیرد و عموماً درارای جنبه های سیاسی و اجتماعی بوده و در واقع حضرت برای کمک به رفع مشکلات پیروانش راهکار ازدواج های متعدد را انتخاب می کنند.

رجبی درباره دوران پس از پیامبر گفت، در دوران ولایت نیز سوژه های بسیاری وجود دارد. یک سریال امام علی(ع) ساخته شد اما نتوانست کمترین بخش از عظمت شخصیت ایشان را تصویر کند و بعضی زحمات حضرت هم به پای این و آن نوشته شد. در دوران 25 سالی که از خلافت گذشت داستان های بسیار جالبی وجود دارد که به کار آثار هنری می آیند و این داستان ها از جمله سقیفه و اختلافات دیگر جاذبه های زیادی دارند.

این استاد تاریخ یکی از نگرانی های امروز را تبلیغ شبکه های ماهواره ای درباره فتوحات خلفا به خصوص خلیفه دوم معرفی کرد و گفت، طوری تبلیغ می کنند که ورود اسلام به وسیله خلیفه دوم بود و ورود اسلام باعث ضربه خوردن فرهنگ و تمدن ایران شد. وقتی بتوانند این را در ذهن جوانان جا بیاندازند بعداً معلوم می شود که حضرت علی(ع) هم در فتوحات ایران نقش اساسی داشته و در واقع این طرح های نظامی امیرالمونین بود که اجرا می شد.

البته خلیفه تصمیم گیرنده اصلی بود اما در مورد تاکتیک های جنگ شورای نظامی تشکیل می دادند و حضرت علی(ع) هم شرکت می کردند. حضرت مخالف با فتوحات بود و این روش را قبول نداشت چرا که بعد از رسیدن به خلافت این روش را متوقف کرد. در آن زمان اگر تاکتیک های نظامی مناسب به خلیفه نمی دادند شاید با شکست خلیفه، اسلام ضربه می خورد و دو ابرقدرت ایران و روم حمله ور می شدند و اساس اسلام را نابود می کردند.

رجبی درباره دوران خلافت امیرالمومنین افزود، در ارتباط با دوره خلافت امیرالمومنین هم سوژه ها بسیار قابل توجه است. در ارتباط با فتنه جمل با توجه به فتنه ای که در انقلاب ما و در سال88 اتفاق افتاد، عملکرد فتنه گران امروز با آن روز بسیار شباهت دارد به شرطی که آن را بدون هیچ اظهار نظری بر مبنای نقل هایی که در تاریخ وجود دارد ریشه یابی کنیم که چرا اینها مقابل امیرالمونین ایستادند؟

از نظر رجبی بهتر است هنرمندان ما بتوانند مظلومیت مولای متقیان را اینگونه به تصویر بکشند که آن بزرگوار در جنگ سخت هیچ رقیبی نداشت اما در جنگ نرم آن ها امیرالمونین(ع) را مغلوب کردند آن قدر که پس از انتشار خبر شهادتشان در شام تعجب می کردند که مگر علی نماز می خواند، این بسیار مناسب خواهد بود.

به نظر رجبی یکی از سوژه دیگری که به آن پرداخته نشده «غارات» است که حمله های غافلگیر کننده معاویه به قلمرو امیرالمومنین بود.  رجبی درباره موضوع غارات گفت: سخت ترین دوره زندگی حضرت شاید بین جنگ نهروان و شهادت شان باشد که حدود یک سال طول کشید و غارت ها در این زمان اتفاق افتاده که گاهی چند هزار نفر حمله می کردند و غافلگیرانه تا اعماق قلمرو حضرت هجوم می آوردند و حتی به کشتار زائران مکه و غارت اموال آن ها دست می زدند و مردم هم ازحضرت برای مقابله با این ها اطاعت نمی کردند.

حالا اگر بتوانید این مظلومیت را به تصویر بشکانید بسیار موثر خواهد بود چون بسیار تکاندهنده است. خطبه 27نهج البلاغه در تشویق جهاد، که در دوران دفاع مقدس در صدا و سیما آن را زیاد پخش می کردند، ظاهرش این است که حضرت در موقعیت قدرت و با شور و هیجان این خطبه را ایراد می کند، اما در اثر جهل و بی بصیرتی و بی معرفتی مردم چنان بغض حضرت را گرفته بود که نمی توانست سخن بگوید. در واقع این خطبه مکتوب است، حضرت آن را نوشت به غلامش داد تا بر فراز منبر آن را بخواند.

متأسفانه امروز اهل سنت به ما اعتراض می کنند که شما چرا به معاویه رضی الله عنه اهانت می کنید؟! اما اگر فیلمی از این وقایع ساخته شود و اندک معرفتی وجود داشته باشد، فرد مسلمان جز لعن و نفرین به معاویه چیزی نمی تواند بگوید.

رجبی درباره بی اعتنایی به سوژه های ناب تاریخی در صداوسیما گفت، بنده تا چندی پیش عضو شورای راهبردی سیما فیلم بودم اما وقتی دیدم هر چه سوژه مطرح می کنیم به آن ها توجه نمی شود و سوژه های کسانی مطرح می شود که جایگاه سیاسی و اسم و رسم دارند بنده هم به عنوان اعتراض دیگر به آن جا نرفتم.

وی در ادامه به صلح امام حسن(ع) هم اشاره کرد و آن را یکی از سوژه های مناسب تاریخی برای ساخت آثار سینمایی عنوان کرد. به گفته ایشان، متأسفانه اهل سنت به اعتبار حدیثی از پیامبر که فرموده خداوند به واسطه فرزندم حسن بین دو گروه مسلمان صلح ایجاد می کند (فارغ از اینکه این حدیث مستند و صحیح باشد) این را اصل قرار داده اند و طبری هم سال 41 را عام الجماعه می خواند و خدا را شکر می کنند که بین مسلمین وحدت ایجاد شد! در صورتی که قیمت آن کنار رفتن فرزند پیامبر و حاکمیت فرزند طلقاء بود.

رجبی ادامه داد، گروهی تصورشان این است که امام حسن(ع) تسلیم شد و وقتی دید زورش نمی رسد کناره گیری کرد و همه چیز را واگذار کرد و الان هم چون ما در برابر غرب قدرت آنچنانی نداریم باید همه چیز را واگذار کنیم و تسلیم بشویم! در صورتی که اگر دقیق نگاه کنیم می بینیم که امام حسن پیروز واقعی این صلح است. حضرت با پذیرش صلح در حقیقت معاویه را ناکام کرد که این را در یک فیلم می توان به خوبی نشان داد. فیلمی ساخته شد به عنوان امام مجتبی علیه السلام که بسیار ضعیف، سطحی و بی اعتبار بود، چه از نظر پرداخت و چه به لحاظ داستان هایی که آورده بودند و به هیچ وجه قابل قبول نبود.

به نظر آقای رجبی دوانی راجع به امام حسین سلام الله علیه هر چند در سریال مختار نامه مواردی به طور غیرمستقیم مطرح شده بود اما همچنان جای کار بسیاری وجود دارد. رجبی تصریح کرد، معتقدم اگر راجع به قیام امام حسین با یک هوشمندی حساب شده فیلمی ساخته بشود چه بسیار غیرمسلمانان را می تواند به اسلام جذب کند و چه بسیار اهل تسنن را متوجه حقیقت امام حسین کند و به تشیع رهنمون نماید.

رجبی درباره پرتلاطم بودن دوران امام سجاد(ع) از نظر سیاسی گفت، از طرفی یزید هنوز خلیفه است و عبدالله بن زبیر در مکه حکومت می کند و هتک حرمت مدینه اتفاق هم می افتد و فاجعه حره رخ می دهد. قیام توابین و قیام مختار و حتی قیام خوارج است که [پیاپی] رخ می دهد و موضع امام سجاد در برابر این قیام ها بسیار جای کار دارد.

همچنین از نظر رجبی تاریخ امامت امام باقر(ع) که نهضت علمی ایجاد می کنند و امام صادق (ع) در مقطعی که خلافت اموی ساقط می شود و عباسیان سر کار می آیند هم جالب است و اینکه چرا امام ششم پیشنهاد خلافت را رد می کند می تواند داستان جذابی برای ساخت آثار هنری ایجاد کند.

وی افزود، از امام کاظم(ع) تا امام عسکری سلام الله علیهم اجمعین همه امامان ما در حصر و زندان بوده اند، حالا یا به صورت علنی یا به صورت سیاسی. امام هشتم و نهم و امامان بعدی را در کاخ یا در منطقه نظامی محصور می کنند. امام عسکری تنها امامی است که حتی یک بار هم به حج نرفته است [و از این روست] که مومنین زیرک از طرف ایشان حج و عمره به جا می آورند.

به نظر این کارشناس مسائل تاریخی موضوع تولد امام زمان علیه السلام و پنهان نگاه داشتن ایشان از چشم عموم نیز از سوژه های بسیار جذاب تاریخی به شمار می آید.

رجبی در مورد دوران پس از امامت گفت، سوژه دیگر دولت های مسلمان و شیعه ای است که ما از آن ها غافل هستیم. حتی در یک بحث تلویزیونی اشاره کردم که چون بعد از انقلاب یک نمای تاریک و زشتی از حکومت های دوران گذشته در چشم و در معرض دید ما قرار گرفته فکر می کنیم همه حکومت ها قبل از انقلابمان سیاه بوده، اما اینطور نیست. از دوره درخشان آل بویه که این ها شیعیان پاک ایرانی بودند و خدمات بسیاری کردند نباید غافل شد. اوج تمدن اسلام در قرن چهارم و پنجم است که به برکت دولت آل بویه است. آن ها در عرصه های گوناگون طرز تفکر خشک اهل حدیث سنی را از میان برداشتند و شیعه از فشار بیرون آمد و اهل خرد و فکر و فلسفه توانستند حرف بزند و یکباره ابن سیناها و فارابی ها و بیرونی ها پدید می آیند.

به نظر رجبی داونی، اگر آل بویه نبود شیخ صدوق و شیخ طوسی نمی توانستند آن کتب عظیم را به وجود بیاورند و این علمای بزرگوار با حمایت های مالی آل بویه این خدمات را انجام داده اند.

رجبی در این باره ادامه داد، عزاداری امام حسین علیه السلام و این سینه زنی ها را ما مدیون آل بویه هستیم. آل بویه سال 351 اولین بار بغداد را در حضور خلیفه تعطیل کردند و سینه زنی برای امام حسین انجام شد. عید غدیر را هم جشن گرفتند. پس چرا ما راجع به عضدالدوله دیلمی فیلم نسازیم؟ حالا اسمش شاه بوده است اما نباید خدماتش را نادیده بگیریم. برای اولین بار گنبد و بارگاه ملکوتی امیرالمومنین را آل بویه بنا کردند و خودشان هم وصیت می کردند که پایین پای حضرت دفن شوند.

به نظر رجبی دوانی دولت صفوی هم اشکالاتی داشتند اما ما باید کارهای آن ها را سبک سنگین بکنیم. ایشان درباره اهمیت برآمدن شاه اسماعیل گفت، یک نوجوان سیزده ساله ای که فراری است و پدر و پدر بزرگ اش را کشته اند قدرتی در ایران تکه پاره شده به هم می زند که به آن هویت می بخشد و در آن وحدت ایجاد می کند و مذهب شیعه را رسمی می کند.

رجبی جنگ چالدران را هم سوژه بسیار مناسبی از تاریخ صفویه معرفی کرد و افزود: جنگ بزرگ چالدران را به تصویر بکشید که در آن یک لشکر 27 هزار نفری در مقابل لشکر 300 هزار نفری عثمانی ها، آنهم در اوج قدرت عثمانی، قرار گرفت و می توانید مردانگی هایی در آن جنگ صورت گرفت و حماسه هایی که آفریدند را نمایش بدهید.

این استاد تاریخ دولت صفوی را دولتی مظلوم خواند و گفت، دولت صفوی از دو طرف واقع شده بود بین دو دولت سرسخت متعصب. عثمانی و ازبک ها. ازبک ها به زائران امام رضا حمله می کردند و مردان شان را می کشتند و زنان شان را در بازارهای بلخ و بخارا به فروش می رساندند. شاه طهماسب اینها را قلع و قمع کرد و حرم مطهر امام رضا را از لوث وجود آنها پاک کرد. وی درباره ارزشمندی اقدامات صفویان افزود: شاه طهماسب به ولایت فقیه اعتقاد دارد و حکومت را از آن علمای واجد شرایط می داند و خود را به نیابت از فقها حاکم می داند و جلوی مناهی و منکرات را هم می گیرد.

رجبی در قسمت پایانی سخنرانی خود ایران قبل از اسلام را هم مورد توجه قرار داد و گفت، من نمی خواهم از کورش تمجید بکنم، اما او نابغه ای بوده است و اولین قدرت مطلق را در جهان تأسیس می کند. کورش بسیار سیاست های مدبرانه ای داشته است.

به نظر رجبی دوانی در آن زمان آداب معاشرت ایرانی ها و نحوه پوشش شان بسیار برتر از یونانی ها بوده و اینها ارزش هایی است که می توانیم آنها را به تصویر بکشیم. وقتی آن ها فیلم سیصد را می سازند چرا ما درباره آریوبرزن و سورنا و امثال این سرداران پیش از اسلام فیلم نسازیم؟

تاریخ ایرانیان یمن هم از جمله سوژه های جذاب از نظر رجبی دوانی است. او در اینباره توضیح داد: یک داستان بسیار جذاب و مناسب برای ساخت سریال، ایرانی های مقیم یمن هستند. عرب ها به ایرانیان در طول تاریخ به شکل تخریبی نگاه می کردند اما نمی توانند از احترام گذاشتن به ایرانی های یمن چشم پوشی کنند و آنها را ابناء الاحرار می خوانند. داستان بسیار جذابی دارد که این ایرانی ها با آمدن به یمن و به خواست خود مردم یمن حکومت تازه ای تأسیس می کنند. ایرانی ها تا ظهور اسلام در آنجا حکومت می کنند و بازان حاکم ایرانی یمن هم با دین معجزه ای از پیامبر مسلمان می شود.

رجبی در پایان سخنرانی خود گفت، بحث هایی هم داشتم برای ساخت سینمای مستند که از آن ها چشم پوشی می کنم. وی جزیره آبسکون را که در زیر دریای مازندان مدفون شده است، یکی از این سوژه های ناب دانست که متأسفانه به آن پرداخته نشده است.