توافق ژنو: هیاهوی بسیار برای هیچ

به گزارش بولتن نیوز به نقل از بی بی سی، در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ نمایندگان ایران و دول ۱+۵ پس از مذاکراتی در ژنو اعلام کردند که به توافقی دست یافته اند که راه گشای حل مسالۀ اتمی ایران است؛ این توافق از سوی گروههای مختلف با واکنشهای متفاوتی روبرو شده است.

مخالفان آن (تندروهای ایران،تندروهای غربی،تندروهای اسرائیلی، برخی دول عرب و گروهی از مخالفان رژیم ایران) این توافق را سرزنش کرده اند و موافقان آن (میانه روها در ایران و غرب و اسرائیل، برخی دول عربی و گروهی از طرفداران اصلاحات در ایران و خارج از ایران) به تمجید و ستایش از این توافق پرداخته و آن را آغازگر دورۀ جدیدی دانسته اند.

این نوشته به بررسی یک بخش مهم از این توافق و تأثیرگذاری آن بر همۀ توافقها و مراحل آتی این روند اختصاص دارد. این بخش مهم مربوط است به عبارتی که دوبار در متن این توافق تکرار شده است.

هیچ موضوع و یا مفهوم دیگری در این سطح از اهمیت نبوده است که دوبار در متن سند تکرار شود. در عین حال، این مطلب هم در شروع (در مقدمه) و در پایان متن توافق بصورت روشن ذکر شده است.

در واقع برای تأکید بیشتر، عبارت مزبور در پایان متن به صورت یک جملۀ جداگانه آمده است. این عبارت می گوید: "هیچ چیزی مورد توافق نیست، تا زمانی که همه چیز مورد توافق قرار گیرد."

"درمقدمۀ توافق ژنو طبق ترجمۀ فارسی آن که رسماً توسط وزارت خارجۀ ایران منتشر شده است آمده است : "... این راه حل جامع به مثابه یک مجموعۀ منسجم خواهد بود که هیچ بخشی از آن مورد توافق قرار نمی گیرد مگر آنکه در تمامی بخش های آن توافق حاصل شود."

و در آخر توافق آمده است: "در خصوص گام نهایی و هر یک از گامهای میانی، این اصل اساسی که تا در مورد همه چیز توافق نشود، در خصوص هیچ چیزی توافق حاصل نمی شود اعمال می شود."

برای پی بردن به معنای این عبارت، من بیش از چهارصد معاهده، سند، متن مذاکراتی، اعلامیه و اسناد بین المللی مربوط به سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن را بررسی کردم. (فهرست آنها را ذکر نکردم ولی هر کس می تواند عبارت مزبور را گوگل کند و بلافاصله همۀ این منابع را ملاحظه کند).

در اسناد مزبور از این عبارت با عناوینی چون "اصل"، "اصل حقوقی"، "عبارت مقدس (مانترا) "، "قاعدۀ طلائی" و نظیر آن یاد شده است.

ولی چیزی که مهم تر از این عناوین است، نحوۀ شرح و معنی کردن این عبارت در اسناد مورد بررسی است. مطالب زیر حاصل بررسی این مفاهیم است:

این اصل در بسیاری از موارد ناظر بر این است که متن یا توافق مربوطه یک مجموعه است و این بدان معنی است که:

۱. نقض یا عدم اجرای هر قسمت باعث نقض یا ابطال همۀ سند است.

۲. سند مربوطه یک مجموعۀ یکپارچه یا منسجم است که نمی توان روی قسمتهای جداگانۀ آن بصورت جداگانه انگشت گذاشت و به آن جداگانه استناد کرد. بیرون آوردن هر قسمت از سند به معنی بی معنی شدن کل سند است.

۳. راه برای هر گونه توافقی باز است و این سند راه را برای توافق روی چیزی نمی بندد.

۴. تا موقعی که توافق روی همه چیز صورت نگیرد، در هیچ موردی توافقی وجود ندارد.

"و در آخر توافق آمده است: "در خصوص گام نهایی و هر یک از گامهای میانی، این اصل اساسی که تا در مورد همه چیز توافق نشود، در خصوص هیچ چیزی توافق حاصل نمی شود اعمال می شود.""

۵. هیچ اقدامی بر اساس یک قسمت خاص از سند صورت نمی گیرد تا زمانی که روی همه چیز مربوط در آن توافق حاصل شود.

۶. بر طبق اصل مربوط، همۀ توافقات در حالت اولیه و مقدماتی باقی می ماند تا زمانی که روی همۀ این مجموعه یا سند کلی توافقی حاصل شود.

۷. هیچ توافقی دربارۀ هیچ قسمتی حاصل نمی شود تا زمانی که همۀ طرفها راجع به کل قضیه مربوطه به نقطۀ رضایتبخش برای همۀ آن ها برسند.

۸. این فرمول تنظیم شده است که اطمینان حاصل شود هیچ یک از طرفهای سند نمی توانند روی تنها برخی ویژگی های آن که ناظر بر منافع و نکات مورد نظر با نگرانی های خودش است متمرکز شود و بخشهای دیگری را که برای جوابگوئی به ملاحظات سایر طرفهای تنظیم شده است و آنها این بخشها را اساسی و ضروری تلقی می کنند، نادیده بگیرد.

۹. این اصل یعنی موضوعات و متغیرهای مربوطه در متن "پارک" (متوقف شده) است تا بعداً طرفها به آنها برگردند و توافق کنند.

۱۰. توافقی که ناقص باشد و شامل همۀ موارد ذیربط نباشد، رضایت بخش یا کافی تلقی نمی شود.

۱۱. مفاد متن توافق (یا سند) مشروط و منوط است به اصلاحات بعدی جهت رسیدن به متن نهائی مورد توافق راجع به همۀ موارد مندرج در آن.

با توجه به این نکات، می توان نتیجه گرفت که آنچه در ژنو بین ایران و دول دیگر "توافق" شده است، چیزی نیست جز قراری برای ادامۀ مذاکرات دربارۀ مطالبی که همۀ آنها برای توافق بعدی باز است.