نیاز خرد جمعی برای کاهش سوانح رانندگی

در این حادثه یک دستگاه اتوبوس اسکانیا (شماره 1) با 44 نفر مسافر از مبداء اصفهان به مقصد تهران در مسیر جنوب به شمال آزادراه قم- تهران (در خط دوم عبوری) در حال حرکت بوده که در 28 کیلومتری بعد از شهر قم به علت دو پوسته شدن لاستیک چرخ جلو چپ، به سمت چپ متمایل می شود.

این اتوبوس پس از برخورد با یک دستگاه سواری که در خط سوم عبوری در حال حرکت بوده به سمت گاردریل های میانی آزادراه منحرف و پس از عبور از گاردریل و برخورد با یک پایه تیر چراغ روشنایی فلزی وارد مسیر مخالف شده و از قسمت جلو راست با قسمت جلو چپ یک دستگاه اتوبوس اسکانیا (شماره 2) که با 44 نفر مسافر در مسیر شمال به جنوب آزادراه مذکور و در خط عبوری دوم حرکت می کرده، برخورد می کند.

متاسفانه شدت برخورد و ایجاد حریق باعث افزایش تلفات جانی شد. در این حادثه 44 نفر کشته و 47 نفر از سرنشینان هر دو اتوبوس مجروح شدند.

از ساعات نخستین پس از سانحه، واکنش های متفاوتی نسبت به این واقعه صورت گرفت به گونه ای که پلیس راهور، شرکت سازنده اتوبوس را مقصر اصلی حادثه دانست و کارشناسان نیز اشکال در سیستم سوخت و برق رسانی و نشتی گاز کولر و ضعف سازه اتوبوس را از عامل بروز این سانحه اعلام کردند.

اما از سوی دیگر کارشناسان سوئدی پس از بررسی حادثه آزادراه قم - تهران مراحل تولید اتوبوس اسکانیا در ایران را مطابق با استانداردهای تعریف شده دانستند و اعلام کردند: به هنگام بازدید از کارخانه سازنده اتوبوس تصادف کرده، در شیوه اتاق سازی این واحد تولیدی بر روی شاسی اسکانیا هیچ گونه مغایرتی با استانداردهای کتاب راهنمای اتاق سازی و کتاب راهنمای تضمین کیفیت اتاق سازی اتوبوس های اسکانیا مشاهده نشده است.

این کارشناسان سپس تصریح کردند شدت حادثه عامل ایجاد این سانحه با این عمق فاجعه بوده است. هر چند کمیسیون ایمنی راه های کشور نیز در گزارشی علت تامه تصادف را درناتوانی کنترل وسیله نقلیه از جانب راننده اتوبوس که از قم به سمت تهران حرکت می کرد، به علت بروز نقص فنی (دو پوست شدن و ترکیدن لاستیک) و تغییر مسیر و تجاوز کامل به چپ دانسته است.

پس از حادثه از سوی برخی کارشناسان، پرسش هایی در خصوص محل قرار گیری مخزن سوخت و باتری های اتوبوس اسکانیا مطرح شد.

آنها معتقدند مکان یابی صحیحی برای این دو قطعه در نظر گرفته نشده و این موضوع سبب آتش سوزی دو اتوبوس پس از برخورد با یکدیگر شده است.

اما کارشناسان سوئدی در گزارش خود در این خصوص تصریح کردند در ابتدا باید سرعت حرکت این دو اتوبوس را با توجه به بقایای آنها در نظر گرفت، اگر دو اتوبوس با سرعت بیش از 100 کیلومتر در ساعت با هم برخورد کنند، هیچ قسمت سالمی باقی نمی ماند. در بیشتر طراحی های اتوبوس، محل قرار گیری باتری ها در قسمت جلو و محل قرارگیری باک سوخت نیز بر روی محور جلو قرار دارد. دلیل انتخاب این موقعیت مکانی برای قطعات مذکور این است که بخشی از وزن روی محور جلو قرار گیرد و در عین حال بخشی از بار از محور عقب گرفته شود.

مدیرکارخانه تولیدکننده انواع اتوبوس اسکانیا در ایران نیز در جمع خبرنگاران بازدید کننده از این واحد تولیدی، واکنش ها به سانحه آزاد راه قم - تهران را احساسی دانست و گفت: وقتی با قضیه مبالغه آمیز و احساسی برخورد می شود، در این صورت نمی توان انتظار عملکرد منطقی داشته باشیم.

محمود براتی افزود: مجموعه ما تیم تخصصی شامل مدیران فنی و خدمات پس از فروش را تشکیل داد تا علت مشخص شود، هرچند یکسری احتمالات را برای خود در نظر گرفتیم و آنها را مورد بررسی قراردادیم اما نتیجه این بود که در زمینه قطعات و مونتاژ و مواردی که باید در ساخت اتوبوس رعایت می کردیم، هیچ مشکلی وجود ندارد.

وی تصریح کرد: در فرایند علت یابی سانحه به تشکیل تیم تخصصی در مجموعه خود بسنده نکردیم و از کارشناسان سوئدی دعوت به عمل آمد تا موضوع را بررسی و اعلام کنند. آنان نیز که نظارت ها و کنترل های سختگیرانه تری را اعمال می کنند تصریح کردند که در کار سازمانی و فرایند تولید هیچ مشکلی وجود ندارد و شرکت عقاب افشان (تولیدکننده اتوبوس های اسکانیا در ایران) تمام الزامات تولید را رعایت کرده است.

وی اضافه کرد: پس از سانحه آزاد راه قم - تهران، سازمان ملی استاندارد به صورت رندوم (تصادفی) استانداردهای خط تولید را مورد بررسی و تست قرار داد که مجددا رعایت استانداردها در فرایند تولید مورد تایید قرار گرفت.

براتی در ادامه با اشاره به ذهنیت منفی جامعه نسبت به اتوبوس های اسکانیا گفت: تلاش داریم مشکل در یک فضای سالم حل شود به گونه ای که در ابتدا باید توسط کارشناسان اهل فن ثابت کنیم که در این حادثه نقشی نداشتیم، اما متاسفانه برخوردها در مسیر صحیح قرار ندارد.

مدیر کارخانه عقاب افشان سپس به شماره گذاری نشدن اتوبوس های تولیدی این مجموعه توسط پلس راهور اشاره کرد و گفت: ما درصدد حل مشکلات هستیم اما پلیس راهور باید مشخص کند چه چیزی را باید حل کنیم. عمدتا آنچه تا کنون اعلام شده کلی گویی است و موارد مطرح شده عین استانداردها بوده اما اگر آنها خواهان تغییر هستند باید چارچوب جدید را مشخص کنند.

وی افزود: اتوبوس های تولیدی استانداردهای 36 گانه را به طور کامل رعایت کرده است چرا که در غیر این صورت مجوز تولید داده نمی شد. به نظر می رسد باید یک خردجمعی شکل گیرد تا آموزش های لازم در خصوص نحوه رانندگی و استفاده از اتوبوس ها ارایه شود یا اینکه تصمیم گرفته شود سرعت سیر اتوبوس ها در یک حد بسته شود تا خودرو نتواند بیشتر از سرعت تعیین شده حرکت کند.

با وجود تمام تلاش های انجام شده برای کاهش سوانح رانندگی در کشور به نظر می رسد حساسیت لازم در میان برخی دستگاه های اجرایی و تولیدکنندگان به وجود نیامده است.

اگرچه در بررسی سوانح رانندگی اعلام می شود نقش عامل انسانی از سایر عوامل بسیار بیشتر است اما در جهت آگاهی و فرهنگسازی در میان عوامل انسانی به عنوان کاربران وسایل نقلیه و جاده ها، حرکتی هنوز شکل نگرفته است.

کارشناسان معتقدند در پدید آمدن سوانح رانندگی چهار عامل انسانی، جاده، وسیله نقلیه و محیط مؤثر هستند و براساس آمارهای موجود در 90 تا 95 درصد تصادف‏های رانندگی در ایران، عامل انسانی مسئول رخداد آنها شناخته شده است.

در میان عوامل انسانی می‏توان به نادیده‏ گرفتن مقررات و خطاهای رانندگی، نگرش های ترافیکی نادرست، خستگی و خواب آلودگی، مصرف مواد مخدر و الکل، رانندگی در ساعات سیاه (آخر شب ها، اوایل صبح، بعد از ناهار)، رانندگی جوانان به ویژه در آخر شب ها، تعطیلات آخر هفته‏ و با حضور همسالان اشاره کرد.

با توجه به آنچه گفته شد تا فرهنگ رانندگی در کشور درست نشود و رانندگان به عنوان عوامل انسانی، خود را مقید به رعایت فرهنگ صحیح رانندگی نکنند، متاسفانه سانحه آزادراه قم - تهران آخرین سانحه رانندگی نخواهد بود.

گزارش از: محسن تهوری