نجس بودن به معنای بی احترامی و آزار حیوان نیست / در اسلام علاوه بر حفظ حقوق حیوانات حتی بر احترام در هنگام ذبح نیز تاکید شده است

گروه فرهنگی - استاد رحیم پور ازغدی در سلسله مباحث سخنرانی های خود، در بیست و ششمین جلسه به بخشی از فهرست حقوق حیوانات در فقه و اخلاق اسلامی اشاره کرده است که چنانچه ملاحظه خواهید کرد، در مواردی حتی از استاندارد های غربی در ارتباط با حقوق بشر نیز فراتر رفته است و نشان دهنده این واقعیت است که اسلام و فقه و اخلاق اسلامی نه تنها به حقوق بشر و انسان ها و عدالت اجتماعی توجه فراوان دارد، بلکه در زمینه حقوق سایر جانداران و حیوانات و موجوداتی که به شکل های مختلف در ارتباط با انسان هستند، دستورات و فرامین مختلفی جهت حمایت از حقوق حیوانات مطرح ساخته است که در طی قرن های گذشته، نسبت به آنچه که امروز در مکاتب غربی در این زمینه مطرح شده است،‌ از شاخص های بالاتری برخوردار بوده است. 

به گزارش بولتن نیوز، در ادامه خلاصه ای از مهمترین نکات این بحث مطرح شده است و در پایان فایل صوتی سخنرانی ایشان در دسترس علاقه مندان ومخاطبان گرامی است.

 استاد رحیم پور ازغدی در این جلسه، تاکید کرد که انسان نسبت به جان و بهداشت و دارو و غذا و محل نگهداری و احترام به حیوانات و گیاهان و حتی نوع ذبح حیوانات مسوول است تا حدی که باید آب بینی گوسفند گرفته شود تا حیوان در آزار نباشد و بر شتر نباید فشار زیادی وارد کرد و .... و در مورد حیوانات نجس و حرام گوشت نیز باید احترام آنها رعایت شود و به آنها آزار نرسانیم اما  نباید در زندگی انسان و خانه انسان طوری وارد شوند که نجاست به زندگی وارد شود بلکه باید در جای مناسب دیگری باشند و آزار نبینند.

در ارتباط با کار دامپزشکان و دامداران  در اسلام توصیه شده که نگاه صرفا سودا گرایانه و اقتصادی به طبیعت و استعمارگرایانه و لذت و سود بیشتر بدون شکر و ذکر و حق شناسی و حرمت گیاه و حیوان و حتی اشیا نداشته باشند. در حالی که در نظام سرمایه داری  براساس سود و منافع شخصی به حیوان و اشیا و گیاهان توجه می شود و حرمت و احترامی برای طبیعت قائل نیستند ومحیط زیست و طبیعت با خسارت بسیاری به خاطر این نحوه سوداگری مواجه هستند. 

یک نگاه نیز نگاه توحیدی به طبیعت و حیوانات و... است که  البته به معنای نفی تصرف بر زمین وحیوان و طبیعت نیست و به این معنا نیست که نباید به طبیعت دست زد و نباید استفاده کرد اما استفاده کردن باید معقول و عدالت طلبانه و بدون بی احترامی و زیان رساندن به حیوان و طبیعت باشد. در اسلام استفاده کردن از طبیعت و گیاهان و حیوانات توصیه شده است ولی اعلام کرده است که میانه روی کنید مثلا هر روز گوشت نخورید ولی اگر کسی 40 روز گوشت نخورد در گوش او اذان بگویید تا به این نکته توجه داشته باشد. 

به این معنی که ترک دنیا نداریم ولی اصالت به سود و لذت و استفاده زیادی و غیر ضروری نمی دهیم همه چیز میانه روی و اعتدال در مصرف و استفاده از حیوان و طبیعت است نه دوری می کنیم و نه به طبیعت زیان می زنیم.

تفکر شبه بودایی که اصلا نباید به گوشت و حیوان دست بزنیم را قبول نداریم اما نظام سرمایه داری و فایده مادی و نفع شخصی برای من و بی توجهی به نگاه عاطفی و مادی و.... را  نیز قبول نداریم. نه از گوشت دوری می کنیم و نه تمام حیوانات و طبیعت را به خاطر سود خود از بین می بریم و آزار می رسانیم و مثلا این که یک مرغ را در قفس بگذاریم که دائم تخم بگذارد کار درستی نیست مرغ باید آزادی داشته باشد و در طبیعت بچرخد...

در نحوه برخورد با حیوانات فتوا و روایات بسیاری نیز داریم که نشان می دهد که در رابطه با حیوانات نیز نگاه اسلامی و غیر اسلامی داریم. 

در منابع اسلامی 6 سطح مواجهه به حیوانات داریم  که از نگاه معقول اقتصادی و مقرون به صرفه بودن حیوانات  تا رعایت بهداشت و غذا و محل زندگی و احترام به حیوان و نوع استفاده از حیوان و ذبح و... را شامل می شود...

 نگاه بهداشتی به حیوانات و مشروع و نامشروع بودن گوشت و نوشیدنی ها و... داریم که به لحاظ جسمی و اخلاقی بر انسان تاثیر گذار هستند و اصل بر این است که همه چیز را نمی توان خورد مگر این که توصیه شده باشد که فلان گوشت یا فلان غذا و گیاه را بخوریم. نمی شود هرچیز را بخوریم مثلا نمی توان کرم پلو خورد. یا سوسک خورد و... اما می توان گوشت گوسفند را خورد....

شریعت برای هر نوع خوردنی کرامت قائل شده است و برای ضرر روحی و اعصاب و جسمی و فردی و اجتماعی و درازمدت و کوتاه مدت باید فرق قائل شویم. همچنین هر موجودی را نباید خورد و از سر راه برداشت و نابود کرد بلکه باید حریم قائل شویم و لذا تنها معیار اقتصاد نیست بلکه اخلاق و عاطفه و حفظ محیط زیست و رعایت حقوق حیوان نیز اهمیت دارد. 

حضرت رضا علیه السلام می فرماید خداوند از نحوه برخورد اقتصادی به گونه ای که ثروت را نابود کند بیزار است هر جا که عقلانیت اقتصادی ضایع شود بیزار است. پس جامعه اسلامی جامعه علمی و عقلانی است هر نوع برنامه ریزی و روشی که باعث ضایع شدن پول و ثروت و منابع شود مورد نفرت خداوند است و باید از منابع و ثروت درست استفاده شود. 

پس عقلانیت اقتصادی و سود و ضرر و درآمد و محاسبه در اسلام مهم است اما همین امام رضا ضامن آهو شناخته شده اند که برای امنیت آهو و حیات و زندگی و گیاهان و اشیا وسایر موجودات و درختان و محیط زیست تلاش می کنند و احترام قائل هستند. یعنی باید گوشت حیوان را خورد به اندازه لزوم اما در عین حال باید احترام گذاشت و حقوق حیوان را رعایت کرد.

خداوند در رابطه با تمام این موارد از انسان بازخواست می کند در مورد مکان ها،‌ محیط زیست و انسان ها و حیوانات و اشیا و پرندگان و... سوال می کنند که انسان در رابطه با آنها چگونه عمل کرده و احترام قائل شده است یا خیر؟ 

بنابراین در فرهنگ اسلامی باید نگاه خاصی حاکم باشد و در نگاه توحیدی حقوق حیوان و انسان و ابعاد بهداشتی و... باید در نظر گرفته شود و در کنار محاسبه و عقلانیت و منطق اقتصادی،‌عدالت و حقوق و احترام حیوان باید مطرح باشد....

اگر کسی که متخصص یک رشته ای نیست  نباید بیهوده وارد کار شود و زیان برساند و مثلا اگر در مورد یک حیوان تخصص نداریم نباید وارد شویم . 

حتی گفته شده که کارد و چاقو را جلوی حیوان تیز نکنیم زیرا متوجه می شود قبل از ذبح باید آب تعارف کنیم و احترام بگذاریم و با خشونت با حیوان رفتار نکنیم باید نوازش کنیم و با احترام ذبح کنیم که حیوان رنج نکشد.

هر حیوانی را که می خواهیم گیاه و غذا بدهیم برای این که از طویله بیرون بیاید گیاه تعارف می کنیم و وعده می دهیم باید گیاه بدهیم  اما اگر گیاه و علف را ندهیم خیانت شده است و حیوان رنج می کشد.

پیامبر می فرماید:حتی اگر نیم ساعت به قیامت مانده باید گیاه بکاریم و درخت بکاریم. در دین اسلام باید به این حقوق در تمام ابعاد توجه شود. 

مرغداری اسلامی این نیست که به هر روشی مرغ را وادار کنیم که در قفس بماند و اجازه ندهند که تکان بخورد تا تخم بگذارد. در منطق سرمایه داری به دنبال سود هستند. اما در اسلام اجازه داده نمی شود که حیوان زجر بکشد. 

پیامبر فرموده اند که طویله و محل نگهداری حیوان را باید طوری تمیز کنیم که بتوانیم نماز بخوانیم. باید محیط حیوان تمیز نگاه داشته شود. اگر گوسفند آب بینی دارد و در عذاب است باید دامدار آب بینی را تخلیه کند باید به عاطفه و بهداشت و .... بها بدهیم. 

پیامبر در مورد یک زن که یک گربه را آزار داده و آب و غذا نداده و مرده،  فرمودند که می رود جهنم گفتند که نماز و روزه داشته  فرمودند باشد می رود به جهنم! 

امام حسین  برده ای را دید که لقمه ای را  که در حال خوردن بود به  حیوان داد زیرا خجالت کشیده بود از  حیوان گرسنه و به عاطفه حیوان احترام گذاشت

امام پول آوردند و باغ و برده را آزاد کردند و باغ را به برده دادند و اعلام کردند که این انسان مورد نظر ماست که عاطفه دارد و لذا حق اوست که آزاد باشد و باغ هم داشته باشد. 

قرآن می فرماید هر کس یک جان را بگیرد انگار همه انسان ها را کشته است و اگر یک نفر را احترام بگذارد انگار به تمام انسان ها احترام گذاشته است.  

انسان های الهی این گونه هستند و به حیوان و گیاه و انسان احترام می گذارند و خسارت به محیط زیست نمی زنند 

حضرت امیر سوگند خورده اند در نهج البلاغه که اگر همین حالا قدرت همه عالم را بدهند به قیمت گرفتن دانه گندم از دهان مورچه ای، به خدا سوگند که قبول نمی کنم ... این ارزش احترام به حقوق حیوانات در مکتب شیعه است. 

از طرف دیگر رشد روح و جسم اهمیت دارد و وجود کسانی که مسوول بهداشت باشند در  مورد حقوق حیوانات و انسان ها واجب است و پزشک و دامپزشک و...  به اندازه کافی نیاز داریم تا به حد کفایت نیروی انسانی برای بهداشت حیوانات وانسان ها داشته باشیم. 

سه نوع متخصص در جامعه اسلامی نیاز داریم عالم دینی که جامعه را با وظایف الهی آشنا می کند و حاکمیت  که حقوق مردم را درست رعایت کنند و دیگری حیات است که پزشکان و متخصصان بهداشت باید به آن توجه کنند تا حیات انسان و حیوان محترم شمرده شود. 

مرگ و درد حیوان نیز برای ما باید مهم باشد و پزشک و دامپزشک باید پاسخ گوی خداوند و حیوان و انسان باشند. 

در مورد جان و درد انسان و حیوان و گیاه نیز مسوول هستیم. 

امام باقر می فرمایند که هیچ کس نیست که همه چیز را بداند لذا برای بیشتر دانستن تلاش کنید تا با دانش بهتر زندگی نیز بهتر شود. 

امام صادق می فرمایند در مورد موضوعی که به جان مردم مرتبط است اگر دانش کافی ندارید اعلام کنید که اطلاع ندارید و با جان مردم بازی نکنید. 

امیر مومنان می فرمایند کسانی که می توانند از درد کشیدن یک نفر در یک شب جلوگیری کنند مسوول هستند و اگر کوتاهی کنند باید جوابگو باشند. 

روایت داریم که پزشک یا دامپزشکی که تمبلی می کند و کار نمی کند و جان موجودات را رها کرده باید حکومت آنها را بازداشت کند. 

اگر پزشک عصبانی است و حال او خوب نیست نباید معالجه کند 

اگر قاضی نیاز به دستشویی دارد نباید به دادگاه برود. 

اگر کفش قاضی ناراحت است حق ندارد قضاوت کند اگر سیر است خواب آلود است گرسنه است و... نباید قضاوت کند. 

در مورد گیاه، پیامبر فرموده اند که آیا به عمه های خود احترام می گذارید؟! گفتند که عمه! فرمودند درخت انگور و درخت خرما خویشاوند انسان هستند باید دلسوز عمه ها و گیاهان باشید. 

کسانی که محیط زیست  را آباد کرده اند و درخت کاشته اند و چاه و قنات حفر کرده اند برای آنها همچنان نیکی و ثواب در آخرت می رسد . 

پیامبر در مورد جنگ می فرمایند که به کودکان و زنان و نخل و درخت صدمه نزنید و شاخه ای را نشکنید و به مزارع و ساختمان ها لطمه نزنید . اما به دشمنان خود حمله کنید 

شخصی که به مقصد رسیده بود و حیوان وشتر را با بار رها کرده بود و به استراحت پرداخته بود پیامبر فرمود که برای مجازات در آخرت آماده باش 

در مورد حیوان مرده نیز باید حرمت نگه داشته شود و خاک شود و جنازه حیوانات را نباید مثله کرد. 

نگاه سرمایه داری و مادی به طبیعت این است که به فکر سود باشند و به آب و غذا و راحتی آنها توجه نمی کنند. اما در اسلام حتی به تمیز کردن آب بینی حیوانات نیز توجه شده است. 

حبس و درد دادن و مثله کردن و توهین به جنازه حیوان و... حرام است 

روایت داریم که افراد وقتی به مقصد می رسند باید از حیوان پیاده شوند و به  صحبت خود با دوستان ادامه دهند نباید روی حیوان نشسته و صحبت را ادامه دهند و بیهوده به حیوان فشار وارد کنند نباید به حیوان فشار زیادی وارد شود. 

نباید به صورت حیوانات ضربه بزنیم... و هر عضوی که روح دارد و درد دارد نباید آزار بدهیم. 

امیر مومنان به نیروهای مالیاتی گفتند که وقتی شتر را به عنوان مالیات می آورید نباید شتر و بچه را از هم جدا کنید و باید شیر را به گونه ای بدوشید که بچه شتر گرسنه بتواند سیرشود. 

میان شترها در سواری باید عدالت را رعایت کنید. 

شتر خسته را استراحت بدهید. شتر آبستن و گرسنه و زخمی را آزار ندهید. موقع چریدن و اب دادن درست رفتار کنید. 

غربی ها میلیون ها نفر را کشته اند و 60 نوع جنگ در سال های اخیر راه انداخته اند اما 600 کانال تلویزیون در مورد یک حیوان که گیر کرده است روزهای مختلف گزارش تهیه می شود که پاندا چه کار کرد امروز کجا رفت فردا چگونه از مرگ نجات می یابد و....

آنها می گویند که ما حیوان را وحشیانه می کشیم و ذبح شرعی درست نیست! در حالی که کم دردترین نوع ذبح همین روش شرعی است که خون زیان آور از بدن حیوان خارج می شود و کم دردترین روش همین است و البته باید با نوازش و احترام  حیوان ذبح شود و با نرمی و آرامش رفتار کنیم. 

خشونت قبل و بعد از ذبح نشان ندهید. به حیوان نباید فحش داد و باید درست رفتار کرد و تنها باید ذبح به روش درست انجام شود و نباید بی حرمتی کنیم...

در مورد حکم اعدامی گفته شده که حق نداریم بی احترامی کنیم  پس گردنی و فحش دادن حرام است و تنها باید حکم اعدام اجرا شود. 

حضرت امیر وقتی قنبر محکومی را 23 ضربه شلاق زد و 3 ضربه بیشتر زد و محکوم اعتراض کرد فرمودند که 3 ضربه باید محکوم به قنبر بزند... تا فراموش نکند و بشمارد. 

باید علوفه و آب و غذا را به حیوانات بدهیم 

هرگاه از آب می گذریم باید آب به حیوان بدهیم 

نباید به صورت حیوان صدمه بزنیم 

اگر علامت خستگی می بینیم باید استراحت بدهیم 

پشت حیوان را صندلی برای حرف زدن قرار ندهیم 

نباید تازیانه بزنیم و باید احترام کنیم 

باید بار حیوان را به موقع خالی کنیم که سخت نگذرد و فشار وارد نشود.

امام صادق می فرمایند که وقتی کاروان شتر می آید آنها که زودتر می آیند به حیوان فشار وارد کرده اند و شهادت آنها قبول نیست زیرا به حیوان فشار وارد کرده است. 

پیامبر موقع گرفتن وضو، وقتی گربه خانگی جلو آمد پیامبر آب وضو را به گربه دادند تا تشنه نباشند. 

امام در مورد کبوتری که پناه آورده بود به خانه شخص و او قصد خوردن حیوان را داشت،‌ فرمودند که نباید این حیوان خورده شود. زیرا پناه آورده و بی احترامی و خوردن حیوان درست نیست

امام کاظم در مورد معراج پیامبر فرمودند که پیامبر نقل کرده اند که دیدم کسی را که به خاطر رفع تشنگی سگی،‌ بهشتی شده بود.

فقها نیز مطالب زیادی گفته اند فتوا داده اند که هرنوع موجود زنده ای که در اختیار کسی باشد باید وسایل آسایش آن حیوان را فراهم کند والا حرام است که آن را نگه دارد و چه گوشت آن خوردنی باشد یا نباشد فرقی نمی کند بایدبهداشت آن رعایت شود. 

گاهی ما به خاطر احساسات خودمان به حیوان کمک می کنیم که ارزش اخلاقی ندارد اما اگر به خاطر حیوان کمک کنیم و به احترام حیات و زندگی آن حیوان باشد درست است

یعنی جدا از احساسات ما جان حیوان و بهداشت و امانت و وسایل زندگی و دارو و محل سکونت و... را باید رعایت کنیم

اگر حیوانی رم کند و از فشار وارد شده اعتراض کند حکومت باید آن حیوان را بگیرد و به کس دیگری بدهد که بتواند بهتر زندگی کند و جان او مهم است. 

در مورد نجس بودن سگ و خوک به این معنی نیست که آن حیوان شر و خبیث است درمورد هوش و وفا داری سگ بسیار گفته شده اما نباید در خانه انسان باشد باید در محل دیگری زندگی کند نباید با سگ و خوک قاطی شوید ولی باید به آنها رسیدگی شود و مورد آزار قرار نگیرند... 

در غرب سگ با زندگی انسان ها مخلوط شده است که اشکال دارد اما نجس بودن سگ به معنی بی احترامی به سگ نیست باید احترام گذاشت و سلامت و بهداشت و جان حیوان باید مورد توجه باشد. نباید سگ را در رختخواب انسان خواباند باید در محل دیگری جدای از انسان زندگی کند و درعین حال احترام گذاشته شود....