تحول در علوم انسانی یک امر دستوری نیست!

گروه فرهنگ و هنر، چندی پیش دومین کنگرۀ علوم انسانی اسلامی در مرکز همایش های صداوسیما برگزار گردید.

به گزارش بولتن نیوز، به بهانۀ برگزاری این کنگرۀ بین المللی به سراغ مسعودمعینی پور، کارشناس معارف اسلامی، یکی از پژوهشگران علوم انسانی کشورمان و مجری جوان برنامۀتلوزیونی«زاویه» که به موضوعات حوزۀ علوم انسانی درشبکۀ چهارم سیما می پردازد، رفتیم و دقایقی با او به گفتگو نشستیم.

مسعودمعینی پور در این گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر بولتن نیوز، با بیان این که نیازهای هر انسان در حوزه های گوناگون جنس مختلف پیدا می کند، گفت: ممکن است برخی از این نیازها فردی و گاه نیاز اجتماعی باشد که یکی از وجوه علوم انسانی پاسخگویی به نیازهای اجتماعی است.

باید سنخ و روشی برای تغییر مذاق جامعه برای درک نیاز ها شکل بگیرد

وی با بیان اینکه باید سنخ و روش برای دستیابی به نیازها و تغییر مذاق جامعه برای درک نیاز ها شکل بگیرد تا دستگاه تولید نیاز در جامعه به پاسخگو نبودن علوم انسانی برای نیاز های واقعی پی ببرد، تصریح کرد: مشکل اساسی در نظام تربیتی یا نظام تولید نیاز جامعه است، در حقیقت علوم انسانی موجود در بسیاری از موارد نیاز جامعه انسانی ما را از این جهت که انسان است و دارای نیازهای مشترک با عالم است پاسخ می دهد.

مجری برنامه زاویه با بیان اینکه علوم انسانی برخی از نیازهای یک انسان را که نظام تولید نیازش یک نظام غیر اسلامی است، پاسخ می دهد گفت: بنابراین اگر بخواهیم از یک جامعه اسلامی صحبت کرده و بپرسیم که آیا علوم انسانی موجود نیازهای جامعه مطلوب انسانی غیر موجود را پاسخ می دهد یا خیر، باید بگوییم خیر پاسخ نمی دهد.

جامعه ما احساس نیاز به علوم انسانی اسلامی نمی کند

وی با بیان اینکه در حال حاضر در کشور نظام سیاسی وجود دارد اما جامعه اسلامی ما محقق نشده است، گفت: پایه های نظام سیاسی ایران، اسلامی است اما ابعاد مختلف درونی همان نظام سیاسی هنوز بر گرفته از ادبیات غرب است که این متأسفانه نشان می دهد که ما یا تولیدی نداشته ایم یا اگر تولید وجود دارد به معنای فرآوری از مبانی اسلام نبوده و اگر هم تولیدی وجود دارد، آن تولید استفاده نمی شود، زیرا جنس نیازهای اجتماعی که با توجه به آن نیازها به علوم انسانی مراجعه می شود جنس نیازهایی نیست که باید برای رفع آن به علوم انسانی مراجعه شود.

تحول در علوم انسانی یک امر دستوری نیست

معینی پور با بیان اینکه در حال حاضر جامعه ما احساس نیاز به علوم انسانی اسلامی نمی کند، توضیح داد: در این زمینه باید حرکتی انجام شود و باید دانست که تحول علوم انسانی یک امر دستوری نیست که مجموعه سیاست گذاران احساس کنند که باید امری متحول شود و آن را برای اجرا به جامعه اطلاع دهند، بلکه امری است که بستر و سرمایه اجتماعی نیاز دارد.

وی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب وقتی بحث تحول در علوم انسانی و الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی را مطرح می کنند، کاملا به ساختن فرایندهای اجتماعی و ایجاد بسترهای آن دقت می کنند، افزود: رهبرمعظم انقلاب عرصه های پیشرفت را در 4 مورد عرصه زندگی، فکر، علم و معنویت تبیین می کند؛ سپس می گویند عرصه معنویت در همه اینها باید جریان داشته باشد، بعد می فرمایند عرصه فکر و علم از یکدیگر جدا است و عرصه فکر عرصه ای است که باید نخبگان و خواص جامعه و زبده گان جامعه خود را پرورش داده و سنخ تفکر خود را اصلاح کنند و بعد در اقشار مختلف اجتماعی جریان فکری را جاری و ساری کنند و مدیریت عرصه های دیگر را عرصه فکر بر عهده گیرد.

عرصه فکر یکی از مهمترین و اصلی ترین عرصه های پیشرفت است

این کارشناس معارف اسلامی با بیان اینکه براساس بیانات رهبر معظم انقلاب عرصه فکر یکی از مهمترین و اصلی ترین عرصه های پیشرفت است، افزود: بنابر این اصل ممکن است ادبیات علوم انسانی غربی را یاد بگیرید اما به دلیل اینکه فکر شما، تفکر و عقلانیت کاملا اسلامی و تربیت شده با این مبانی است از آن برای نیل به مبانی اسلام استفاده کنید.

وی با بیان اینکه علوم انسانی پایه های فکری را می سازد، ادامه داد: با نگاهی معرفتی به بسیاری از رشته های علوم انسانی متوجه می شویم تا این رشته ها متحول نشوند متفکران علوم انسانی با تربیت اسلامی رشد نمی کنند.

معینی پور با بیان اینکه اگر علوم انسانی ما یک علوم انسانی برگرفته از تمدن غرب باشند ممکن است آدم تربیت شده بر اساس آن آدم تربیت شده غربی باشد، افزود: اما اگر علوم انسانی ما بر اساس مبانی اسلام باشند آدم تربیت شده آن آدم تربیت شده اسلامی است.

منظور از تحول در علوم انسانی کنار گذاشتن همه دانش های بشری نیست

مجری کارشناس برنامه تلویزیونی "پگاه تحوّل" با بیان اینکه باید متوجه باشیم که منظور از تحول در علوم انسانی کنار گذاشتن همه دانش های بشری نیست، زیرا تمام موجودی های علوم انسانی موجود و علم می تواند در فرایندهای تحول علوم انسانی و تولید علم به ما کمک کند، تصریح کرد: بنابراین بحث تحول علوم انسانی بحث تحول خانمان برافکن نیست و قصد نداریم لزوما کل علوم انسانی موجود را کنار گذاشته و چیزی جدید را تأسیس کنیم بلکه بحث این است که تفاوت های مبنایی بین علوم انسانی موجود و علوم انسانی محدود را گرفته سپس علوم انسانی موجود را با توجه به مبانی معرفتی که تفاوت های مبانی معرفتی تمدن غرب را نشان می دهد بهره گیری کنیم بعد با توجه به مبانی معرفتی اسلام تولید های جدید داشته باشیم.

برخی از بزرگان اعتقاد دارند که علم اسلامی و غیر اسلامی وجود ندارد

مجری کارشناس برنامه تلویزیونی "پگاه تحوّل" با بیان اینکه برخی از بزرگان اعتقاد دارند که علم اسلامی و غیر اسلامی وجود ندارد، توضیح داد: مبنای صحبت آنان این است که علم در عالم از صادر اول صادر می شود و هر کسی می خواهد علم را به دست آورد باید در یک سلسله طولی به علم الهی نزدیک شود هر چه به آن نزدیک شویم می شود علم و آن نیز اسلامی و غیر اسلامی ندارد.

وی با بیان اینکه در بحث علم دینی حرف از این است که آیا علوم انسانی موجود علم دینی هست یا نه؟، ادامه داد: اگر بگوییم علم دینی است می گوییم علوم انسانی و اسلامی مورد بحث ما، می خواهد آن را تکمیل کند یعنی بر این اساس که ادیان به مرور زمان تکمیل شدند علوم هم باید تکمیل شوند اما اگر بگوییم علم دینی نیست بحث تحول ضرورت خود را پیدا می کند.

مبنای تمدن غرب بر کنار زدن دین است

معینی پور با بیان اینکه باید دانست مبنای تمدن غرب بر کنار زدن دین است، گفت: اساس شکل گیری تمدن غرب در این است که دین وجود نداشته و در امور دخالت نداشته باشد و علم بخشی از جای دین را پر می کند و مبنای دین دیگر مبنای الهی نیست مبنای انسانی است، آنها معتقدند عقلانیت انسان فارغ از خدا و بریده از خدا و دین و علمی هم که تولید می کند دینی نیست.

وی با بیان اینکه البته این علوم غربی بخشی از نیازهای انسان را پاسخ می دهد و بخشی از آن نیز برای ما مورد استفاده است که این امر نیز به دلیل فطرت مشترک انسانی است، توضیح داد: یعنی آنها چون انسان هستند و فطرتشان مشترک است و براساس بخشی از نیازهایشان علم را تولید می کنند که آن نیازها دقیقا به دلیل فطرت مشترک در ما هم وجود دارد.

عضو اتاق فکر برنامه زاویه با بیان اینکه برخی به دلیل داشتن رویکردهای پوزیتویستی بحث علم دینی و غیردینی را مطرح نکرده و قائل به این رویکرد نیستند، گفت: آنها می گویند علم آن چیزی است که بر آمده از مبانی معرفت شناسی پوزیتویستی باشد و به سمت احساس پیش فرض ها پیش رفته و فرضیه ها را برای ما بیان کرده و ثابت کند علم چنین چیزی است و هر امری غیر آن علم نیست و دین هم قابلیت آن را ندارد چون دین اساسا منابع معرفتی اش برگرفته از منابع معرفتی پوزیتویستی نیست بلکه مقوله ای به نام وحی را دارد عقل را نوع دیگری تعریف می کند.

نقش خانواده، آموزش و پرورش و حوزه علمیه در تحول علوم انسانی

این کارشناس معارف اسلامی با اشاره به نهادهای موثر در بحث تحول علوم انسانی با بیان اینکه اولین نهاد موثر در بحث تحول علوم انسانی نهاد خانواده است، توضیح داد: دومین نهاد، نهاد آموزش پرورش بعد می توانیم نقش نهاد روحانیت، حوزه های علمیه را مطرح کنیم.

وی با بیان اینکه البته با توجه به شرایط موجود، نهاد خانواده در اولویت آخر قرار می گیرد، تصریح کرد: وضعیت مطلوب می گوید نظام خانواده باید این دغدغه برایش وجود داشته باشد که جنس تربیت را طور دیگری تعریف کند و البته این دغدغه در جامعه وجود دارد.

معینی پور با بیان اینکه در راستای ایجاد تحول و برای تولید باید مبانی در حوزه های علمیه، روبناها در دانشگاه ها و رسانه نیز کار ترویجی تفهیمی و آموزش و پرورش نیز کار تربیتی انجام دهد، ادامه داد: اما برای ایجاد، نیاز به یک بستر اجتماعی دارد که این بستر ابتدا در خانواده شکل می گیرد.

تا زمانی که نظام تربیتی ما اصلاح نشود، تحول نیز شکل نمی گیرد

وی با بیان اینکه تا زمانی که نظام تربیتی ما اصلاح نشود، تحول نیز شکل نمی گیرد، گفت: در تمدن غرب نظام خانواده تا حدودی حذف شده و نظام آموزشی و رسانه ای برایش اهمیت پیدا کرده است که آسیب های حذف نظام خانواده را الان مشاهده می کنند.

عضو اتاق فکر برنامه زاویه با بیان اینکه در حال حاضر در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، یک کتاب درباره تربیت فلسفی، سیاسی و اقتصادی کودکان که مبانی را آموزش دهد وجود ندارد که خود ضعفی بزرگ است، تصریح کرد: در صورت وجود این سرفصل ها فرزندان ما از اول با نظام تربیتی بزرگ می شود که خیلی چیزها تعریف شده است، در غیر این صورت تحول آرام و راحت و تدریجی شکل نمی گیرد.