تنش‌های ژئوپلتیک و به مخاطره افتادن عرضه جهانی نفت

پترونت: آیا شوک نفتی دیگری در راه است؟ در صورتی که عوامل تأثیرگذار بر تعادل عرضه جهانی نفت خام را به دقت مد نظر قرار دهیم، این رویداد چندان دور از انتظار نخواهد بود. سازمان اطلاعات انرژی ایالات متحده ماه گذشته در گزارش خود اعلام کرد که کاهش عرضه جهانی نفت در ماه ژوئیه به 2.7 میلیون بشکه در روز رسیده است.

موقعیت ژئوپولتیک خاورمیانه یکی از عوامل عمده تأثیرگذار بر بازارهای جهانی نفت خام محسوب می‌شود. در واقع، بنا به داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی 35 درصد نفت جهان در سه ماهه اول سال جاری در منطقه خاورمیانه تولید شده است.

در حال حاضر وضعیت کل منطقه خاورمیانه نگران‌کننده به نظر می‌رسد و این امر نوسانات بازار نفت خام را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خروجی نفت خام لیبی طی یک سال گذشته به دلیل جنگ و نیز اعتصابات کارگری به‌شدت کاهش یافته است و عرضه جهانی نفت خام را با مشکلات عدیده‌ای مواجه ساخته است. پس از حملات معترضان به میادین نفتی و بندرگاه‌های صادراتی لیبی، تولید این کشور از 1.4 میلیون بشکه در روز به 250 هزار بشکه در روز کاهش یافته است. گروه سوئیسی پتروماتریکس که در لیبی فعالیت می‌کند، عنوان کرده است که «ما اکنون شاهد سرنگونی دولت در لیبی هستیم و کشور هر روز به جنگ داخلی بر سر سود حاصل از فروش نفت نزدیک‌تر می‌شود».

دکتر الیزابت استفن تحلیل‌گر مسائل سیاسی در این رابطه گفته است که «گروه‌های مسلح مانند تروریست‌ها عمل می‌کنند. آن‌ها با تحت کنترل گرفتن میادین نفتی، از آن به‌عنوان اهرمی برای حصول تفاهم جمعی استفاده می‌کنند». در واقع، مسدود شدن بندرگاه‌ها و اعتصابات در این مسئله دخیل هستند، اما ریشه مشکلات به عدم انسجام حاکمیت سیاسی لیبی برمی‌گردد.

تولید کشورهای عراق، نیجریه، ایران، یمن و سوریه نیز هر یک به دلیلی افت داشته است. این امر عرضه جهانی نفت را روزانه 1.1 میلیون بشکه کاهش داده و به 92 میلیون بشکه در روز رسانده است که این نیز قیمت‌های بالای نفت خام، علی‌رغم رشد اقتصادی کند اروپا و چین را توجیه می‌کند.

بانک آمریکا می‌گوید که کسری جهانی نفت به 4 میلیون بشکه در روز رسیده است و حمله موشکی به سوریه و پیامدهای محتمل آن نیز می‌تواند مخاطرات بیشتری برای عرضه جهانی نفت در پی داشته باشد.

میشل ویتنر یکی از تحلیل‌گران مسائل نفتی در این‌باره پیش‌بینی کرده است که در صورت گسترش ناآرامی‌های سوریه به دیگر کشورهای منطقه، قیمت نفت تا 150 دلار افزایش خواهد یافت. وی عنوان کرده است که «نگرانی عمده ما مربوط به عراق است». خط لوله شمالی این کشور که نفت خام را از کرکوک به ترکیه منتقل می‌کند در سه ماه گذشته بارها مورد حمله قرار گرفته و صادرات نفت از طریق آن حدود 40 درصد کاهش یافته است. وی افزوده است که خطر اصلی، مورد حمله قرار گرفتن بندرگاه بصره است که عرضه نفت از طریق آن 2 میلیون بشکه در روز است. بعضی از تحلیل‌گران عنوان کرده‌اند که در صورت حمله به سوریه، گروه‌های مخالف شرکت‌های نفتی در عراق و پایانه‌های صادرات نفت را مورد حمله قرار خواهند داد.

دکتر استفن نیز در این رابطه گفته است که «احتمال بروز جنگ داخلی در عراق وجود دارد. خطوط لوله این کشور به‌طور مداوم مورد حمله القاعده و دیگر گروه‌های نظامی قرار می‌گیرد». خروجی عراق در ماه آوریل از 3.2 میلیون بشکه در روز به 2.9 میلیون بشکه رسید که با سطح تولید مورد انتظار فاصله بسیاری دارد.

تولید نفت نیجریه نیز در سال گذشته به دلیل حملات سارقان مسلح و دزدیدن نفت در منطقه دلتا، از 2.5 میلیون بشکه در روز به 1.9 میلیون بشکه رسیده است.

تحریم‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران نیز صادرات این کشور را نسبت به سال 2011، حدود 1.2 میلیون بشکه در روز کاهش داده است.

در نهایت بحران در کشورهای مصر و سوریه بازارهای نفت خام را عمیقاً بی‌ثبات کرده است. به این ترتیب، در صورت مداخله نظامی ایالات متحده در سوریه و مقابله حامیان این کشور با آمریکا و متحدانش، قیمت نفت به 150 دلار به ازای هر بشکه خواهد رسید.

در حال حاضر پیرو مذاکرات آمریکا و روسیه، تنش‌ها کمی کاهش یافته است. با بالا گرفتن تنش‌ها بین آمریکا و سوریه، قیمت نفت در اواخر ماه اوت با جهش مواجه شد و قیمت نفت برنت به 117 دلار به ازای هر بشکه رسید. نقش‌آفرینی روسیه باعث شد تا تنش‌ها اندکی کاهش یافته و قیمت نفت نیز با کاهش مواجه شود.

هر اقدامی علیه رژیم بشار اسد پتانسیل این را دارد که کل کمربند نفتی را به لرزه درآورد. ویتنر در این رابطه گفته است «مسئله این است که حمله به سوریه، کل منطقه را به آشوب خواهد کشید و احتمالاً کاهش شدید عرضه نفت را در پی خواهد داشت».

از طرف دیگر، ناآرامی‌های مصر نیز می‌تواند یک تهدید جدی برای عرضه جهانی باشد، چراکه بروز هرگونه مشکلی پیرامون حمل و نقل از طریق کانال سوئز، عرضه نفت از طریق این مسیر را متوقف خواهد ساخت. در واقع، این کانال به‌عنوان یک مسیر تجاری حائز اهمیت، حمل و نقل روزانه 800 هزار بشکه نفت خام را امکان‌پذیر می‌کند و به‌علاوه خط لوله مدیترانه‌ای سوئز که از سوریه نیز می‌گذرد، یک مسیر اصلی حمل و نقل منطقه محسوب می‌شود.

جان مک‌کین سناتور جمهوری‌خواه ایالات متحده نیز ضمن غیرمحتمل دانستن اقدامات افراطی نظیر بستن کانال سوئز، تأکید کرده است که هرگونه حمله موشکی به سوریه می‌تواند اثرات اقتصادی بسزایی بر کشورهای خاورمیانه و دیگر کشورها داشته باشد. وی گفته است که «در صورت گسترش ناآرامی‌ها به فراسوی مرزهای سوریه، باید منتظر آثار اقتصادی آن بود. کسانی که فکر می‌کنند ما می‌توانیم مسائل را به درون مرزهای سوریه محدود کنیم، باید بدانند که چنین امکانی در آن نقطه از جهان وجود ندارد».

کریگ ارلم یکی از تحلیل‌گران اقتصادی، در این رابطه عنوان کرده است «با وجود این‌که سوریه یک تولیدکننده بزرگ نفت نیست، اما امکان گسترش ناآرامی‌ها در خاورمیانه احتمالاً افزایش قیمت‌ها را درپی خواهد داشت، مگر این‌که شاهد اقدامات نظامی بسیار محدود از جانب ایالات متحده باشیم».

قیمت نفت خام برنت در هفته‌های گذشته به بالاترین مقدار در شش ماه اخیر رسید. عمق تأثیر تحولات سوریه بر بازار نفت خام را با توجه به این حقیقت می‌توان درک کرد که پس از شکست طرح دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا برای مداخله نظامی در سوریه، سیر صعودی قیمت‌ها متوقف شد.

به گزارش بولتن نيوز،در واقع، علی‌رغم افزایش چشم‌گیر قیمت نفت خام برنت در هفته‌های اخیر و رسیدن آن به مرز 117 دلار، پس از کنار کشیدن بریتانیا از مداخله نظامی و نیز مذاکراتی که بین روسیه و ایالات متحده پیرامون حل بحران سوریه صورت گرفت، شاهد افت قیمت و رسیدن آن به زیر 109 دلار به ازای هر بشکه در روزهای اخیر بودیم.
با این وجود تا زمانی‌که ناآرامی‌ها در این منطقه‌ نفت‌خیز ادامه داشته باشد، هر لحظه باید منتظر نوسانات شدید بازار نفت خام باشیم. البته تاکنون تلاش‌هایی نیز برای ثبات بخشیدن به بازار صورت گرفته است. بنا به اطلاعات مرکز مشاوره انرژی ایالات متحده، عربستان سعودی در سه ماهه سوم سال جاری 10.5 میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده است که یک میلیون بشکه در روز بیش از تولید سه ماهه دوم این کشور و بالاترین سطح تولید سه ماهه آن تاکنون است.

اما علی‌رغم ادعاهای ریاض مبنی بر جبران کسری عرضه نفت، همچنان احتمال نوسان شدید بازار نفت و تحت تأثیر قرار گرفتن اقتصاد جهانی وجود دارد.