ام اس، بیماری دختران زیبا و پولدارها

مجله سیب سبز: این یک باور نسبتا شایع است که  ام اس بيماري دختران جوان و زيباست. شايد مرور آمار دختران مبتلا به ام‌اس و نسبت 3 به يك دختران و پسراني كه در سنين جواني به بيماري «اسكلروز» چندگانه دچار مي‌شوند، يكي از دلايل این تصور عمومی باشد. بر اساس آمار ارائه شده از سوي انجمن ام‌اس ايران حدود 70 هزار نفر در ایران مبتلا به ام‌اس هستند و تنها نزديك به 20 هزار نفر از آنها در انجمن‌هاي ام‌اس در سراسر كشور ثبت شده‌اند كه متاسفانه از ميان اين بيماران ثبت شده، آمار مبتلايان به ام‌اس در ميان دختران و زنان سه برابر مردان است.

همين موضوع موجب شده تا اين بيماري دلمشغولي بزرگي را در دل بسياري از دختران جوان به وجود آورد و آنها را دچار اين دلواپسي كند كه آيا ام‌اس دير يا زود سراغ آنها خواهد آمد؟ در اين مطلب دكتر مژگان قهاري متخصص بيماري‌های مغز و اعصاب، دكتر محمود عابديني عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشكي مازندران و دكتر اميررضا عظيمي متخصص مغز و اعصاب در اين باره توضيحاتي را به مخاطبان سيب سبز ارائه مي‌كنند. 

دیدگاهی درباره ابتلا به بيماري ام‌اس وجود دارد و آن احتمال ابتلا به اين بيماري در افرادي است كه به ميزان كافي در معرض نور خورشيد قرار نمي‌گيرند و به اصطلاح ويتامين D بدن آنها كم است. دكتر محمود عابديني، عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشكي مازندران در اين باره مي‌گويد: «هنوز علت بيماري ا‌م اس نامشخص است. نقش ويتامين D به عنوان علت‌شناسي بيماري ام‌اس مدنظر پژوهشگران و محققان قرار گرفته اما هنوز به طور كامل اثبات نشده است. بيماري ام‌اس ازجمله بيماري‌هايي است كه سيستم عصب مركزي بدن را درگير خود مي‌كند. اين سيستم شامل نخاع، مخچه و ساقه مغز است كه با ابتلا به اين بيماري دچار ضايعه مي‌شوند.» وي اضافه مي‌كند: «ابتلا به ام‌اس علائم مختلفي دارد كه از ميان شايع‌ترين آنها مي‌توان به گز‌گز كردن و مور‌مور شدن اندام‌ها مانند دست و پا اشاره كرد. علاوه بر اين، ضعيف شدن بدن، مور مور شدن، تاري ديد و دو بيني دنباله‌دار از جمله علائم ابتلا به اين بيماري است كه خوشبختانه با رسيدگي و دريافت دارو در زمان مناسب قابل كنترل است.»

از آنجا كه تعداد دختران و زنان مبتلا به ام‌اس در كشور زياد است، گروهي از مردم تصور مي‌كنند كه اين بيماري تنها در ميان دختران جوان شايع است، در حالي كه در ميان مبتلايان به ام‌اس مردان و كودكان هم وجود دارند. دكتر قهاري در اين رابطه مي‌گويد: «اگرچه ابتلا به اين بيماري در كودكان كمتر از افراد بالغ است اما كودكاني هستند كه علائم ابتلا به اين بيماري را دارند و گاهي با تاري ديد اين علائم را بروز مي‌دهند. ضمن اینكه شايع‌ترين سن ابتلا به بيماري ام‌اس 18 تا 40 سال است و گاهي افرادي ديده مي‌شوند كه در آستانه 50 سالگي به اين بيماري مبتلا مي‌شوند.

به طور كلي در سراسر جهان تعداد زنان مبتلا به بيماري ام‌اس يا اسكلروز چندگانه دو تا دو و نيم برابر مردان است. دكتر مژگان قهاري، متخصص بيماري‌های مغز و اعصاب با اشاره به اين مطلب مي‌گويد: «البته اين رقم در كشور ما به سه تا سه‌ونيم برابر مي‌رسد. به اين معني كه زنان مبتلا به بيماري ام‌اس در ايران سه برابر مردان مبتلا به اين بيماري است و ابتلا به اسكلروز چندگانه در ميان زنان و دختران شايع‌تر است. بيماري‌ كه ماهيت آن چندان شناخته شده نيست و نمي‌توان به طور قطع مشخص كرد كه چه عاملي در زنان موجب مي‌شود تا آنها نسبت به اين بيماري آسيب‌پذيرتر باشند و احتمال ابتلاي آنها به ام‌اس بيشتر شود. با وجود اين برخي از دانشمندان و محققان بر اين باورند كه شايد تفاوت هورمون‌هاي جنسي در زنان و مردان، موجب شده تا احتمال ابتلا به اين بيماري در زنان بيشتر باشد. از طرفي اين فرضيه نيز مطرح است كه ام‌اس يك بيماري خودايمني است و زنان در مقايسه با مردان اکثرا به بيماري‌هاي خودايمني بیشتری مبتلا می‌شوند.»

دكتر قهاري،  استرس، اضطراب و قرارگرفتن در محيط‌هاي پرتنش و هياهو را يكي از عوامل تشديد علائم و وضعيت بيمار مي‌داند. او به سيب سبز مي‌گويد: «اينكه برخي از مردم تصور مي‌كنند استرس و حالت‌هاي عصبي موجب ابتلاي آنها به بيماري ام‌اس شده، فرضيه‌ايي است كه هنوز درباره آن تحقيقات كاملي صورت نگرفته است. اما نكته اين است كه افراد مبتلا به ام‌اس در صورتي كه در اين شرايط قرار گيرند احساس مي‌كنند در وضعيت جسمي بدتري قرار دارند. از آنجا كه در بيماري ام‌اس سيستم عصبي آسيب ديده، هدايت عصبي هم مختل مي‌شود و در شرايطي كه بيمار در شرايط بحراني، عصبي يا در معرض بيماري‌هاي عفوني، تب، هيجان و اضطراب قرار گيرد اين علائم تشديد مي‌شود. اما تا امروز تحقيقي در اين باره صورت نگرفته كه آيا استرس و اضطراب مي‌تواند عاملي براي ابتلا به اين بيماري باشد يا خير؟ از آنجا كه سن ابتلا به بيماري ام‌اس در گروه سني 20 تا 40 سال است بررسي اين روند كار مشكلي است، چرا كه افرادي كه در اين سن قرار دارند ناخودآگاه با مسائل پرحاشيه و استرس‌زا رو به رو هستند. درس‌ خواندن، وضعيت كاري، وضعيت اقتصادي و مشكلات زندگي روزمره مسائلي است كه غالب مردم به‌ويژه اين گروه سني را درگير كرده است. به همين دليل بررسي اين موضوع كه چقدر استرس در شيوع اين بيماري موثر است، امكان پذير نيست. 

در گذشته احتمال ابتلا به ام‌اس در كودكان و اعضاي خانواده‌هايي كه در جوامع مرفه زندگي‌ مي‌كردند، بيشتر بود. دكتر قهاري در اين زمينه به سيب سبز مي‌گويد: «اين ديدگاه وجود داشت كه اين گروه از كودكان به دليل مراقبت بهداشتی دقیق‌تر كمتر به بيماري‌هاي عفوني مبتلا مي‌شدند و اين شاید عاملی بود تا بيماري‌هاي خودايمني مانند ام‌اس در بزرگسالي در اين كودكان شایع باشد و در مقابل كودكاني كه از طبقه اجتماعي پايين‌تري بودند به اين دليل كه در كوچه و بازار بازي مي‌كردند و احتمال ابتلاي آنها به بيماري‌هاي عفوني مختلف در كودكي بيشتر بود، احتمال كمتري براي ابتلا به بيماري ام‌اس داشتند.» وي اضافه مي‌كند: «البته اين فرضيه چندان قطعي نيست، چراكه طی سال‌های اخیر بيماراني كه توسط مراكز ام‌اس در شهرهاي مختلف ثبت شده‌اند از تمامي گروه‌هاي اقتصادي و طبقات اجتماعي بوده‌اند، بنابراين نمي‌توان به طور فرضیه اين موضوع را مطرح كرد.»

دکتر امیررضا عظیمی، متخصص مغز و اعصاب با اشاره به اين مطلب كه تاكنون دليل خاصي براي بيماري ام‌اس مشخص نشده مي‌گويد: «ام‌اس يك بيماري چند فاكتوري است و عوامل محيطي، ژنتيك و ويروس‌ها مي‌توانند در ابتلا به آن موثر باشند. اما نكته اين است كه حتي نوع اين عوامل محيطي كه مي‌تواند در ابتلا به اين بيماري موثر باشد هنوز مشخص نشده است. در سال‌هاي اخير بحث ابتلا به ويروس EBV مطرح شد كه مي‌تواند يكي از دلايل ابتلا به ام‌اس باشد اما اين موضوع هنوز ثبت نشده است. نظريه كمبود ويتامين D نيز يكي از مواردي است كه در ابتلا به ام‌اس طرح شده است و حتي تحقيقي در ايالات‌متحده روي سربازان صورت گرفته و مشخص شده در نمونه خوني سربازاني كه بعد از سربازي به ام‌اس مبتلا شده‌اند، سطح ويتامين Dپايين‌تري نسبت به افراد سالم داشتند.» 

اين متخصص مغز و اعصاب اضافه مي‌كند: «يكي ديگر از نتايج مطالعاتي كه درباره بيماري ام‌اس صورت گرفته، اين است كه معمولا بيماري ام‌اس در افرادي كه از نظر اجتماعي و اقتصادي به طبقه بالاي جامعه تعلق دارند بيشتر است. نتايج اين تحقيقات نشان مي‌دهد ابتلا به ام‌اس معضل طبقات پايين يا كارگري نيست و افراد تحصيلكرده و متعلق به طبقه بالاي جامعه بيشتر در معرض اين بيماري هستند. اگرچه هنوز دلايل اصلي و كاملي براي اين مورد ذكر نشده است.»