سرنوشت هدایای ریاست جمهوری

حال می‌خواهد این رسم بین دو دوست ادا شود یا بین دو سیاستمدار ارشد از دو کشور و از دو قاره گوناگون. از همین روست که هدیه گرفتن و هدیه دادن رسمی شناخته شده در دیدارهای دو جانبه بین کشورهای دوست محسوب می‌شود و سران غالباً در پایان دیدارهای دوستانه هدیه‌ای را به رسم بنا گذاشتن نهال دوستی مبادله می‌کنند.

سفرهای رؤسای جمهور اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و همانگونه میهمانان رسمی در جمهوری اسلامی ایران هدیه‌ای را متناسب با تاریخ و تمدن ایران دریافت می‌کنند، سران نظام اسلامی نیز در کشورهای میزبان با هدایایی خاص بدرقه می‌شوند. این هدایا که بخشی مهم از میراث معنوی و سیاسی کشور محسوب می‌شود، می‌تواند علاوه بر جنبه مادی خود از ارزش معنوی بالایی نیز برخوردار باشد.

*مقصد اول  هدایا، آستان مقدس رضوی

به غیر از ابوالحسن بنی‌صدر رئیس‌جمهور مخلوع و محمدعلی رجایی بقیه رؤسای جمهوری ایران غالباً سفرهای مختلفی را به منظور دیدارهای رسمی از کشورهای گوناگون داشته‌اند که در اغلب آنها هدایایی به رسم یادبود به آنان اهداء شده است. دوران ریاست‌جمهوری مقام معظم رهبری، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد هر کدام یادگارهای منحصر به فرد خود را دارد.

هدایایی که در دوران ریاست‌جمهوری حضرت آیت الله خامنه‌ای و زعامت ایشان به عنوان رهبر معظم انقلاب اعطاء شده است به غیر از تعدادی محدود همگی در آستان مقدس رضوی نگهداری می‌شود.

برخی از این هدایا جزو آثاری است که در سفرهای خارجی ایشان در دوران ریاست‌جمهوری هدیه شده است و برخی دیگر نیز شامل آثاری است که در دوره رهبری ایشان از سوی مقامات خارجی به ایشان تقدیم شده است.

*هاشمی راه خود را می رود

موزه هدایای ریاست‌جمهوری دوره آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در شهر رفسنجان و برای جمع‌آوری هدیه‌های رسمی و غیر رسمی که از سوی مردم سازمان‌ها و کشورها به وی تقدیم شده، در نظر گرفته شده است.

موزه ریاست‌جمهوری رفسنجان در سال 1370 طراحی شد و در سال 1378 توسط سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت افتتاح شد. این ساختمان از ترکیب یک کره عظیم بتنی توخالی به قطر 30 متر در داخل یک مکعب تشکیل شده است. ساختمان اصلی این بنا در سه طبقه اصلی و در دو نیم طبقه و در مساحتی معادل 5هزار متر مربع ساخته شده است که به جز حیاط مرکزی زیر زمین مابقی بنا مفید در فضای میان کره و مکعب داخل ساختمان ایجاد شده است.فضای اصلی بنا شامل اتاق‌های اداری انبارهای موزه و اتاق‌های تحقیق در زیر زمین فضای VIP، آمفی‌تئاتر، کتابخانه و رستوران در طبقه اول است. همچنین نگارخانه اصلی موزه نیز در طبقه فوقانی می‌باشد. با وجود این موزه علاوه بر دارا بودن کاربری موزه هم‌اکنون به محل تجمع دانشجویان رفسنجانی نیز تبدیل شده است.

*از دوران سازندگی تا دوران رفسنجان شناسی

این موزه دارای 8 غرفه است که در هر کدام برخی از اشیاء تاریخی قرار گرفته است در غرفه دوران کهن 40شیء در غرفه دوران معاصر 70 شیء در غرفه ریاست مجلس و ریاست جمهوری 112 شیء در غرفه دوران سازندگی 117 شیء و غرفه دفاع مقدس و شهدا با 51 شیء و غرفه رفسنجان‌شناسی با 45 شیء تشکیل شده است.

*خاتمی به سمت تمرکز

در دوران ریاست‌جمهوری خاتمی و با به پایان رسیدن دوران ریاست‌جمهوری وی اندیشه تشکیل یک موزه متمرکز برای نگهداری اشیاء و هدایای رئیس‌جمهور و همچنین اسناد مرتبط با آن شکل گرفت.

از این رو بر اساس آئین‌نامه تشکیل یادمان رؤسای جمهور در شورای اسناد ملی مورخ 21 خردادماه سال 84 موزه یادمان رؤسای جمهور تحت نظر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تأسیس شد.

البته موزه یادمان ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی نیز زیر نظر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اداره می‌شود. موزه این ساختمان که در مجموعه سعد آباد قرار دارد با حضور سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت در سوم خردادماه سال 1384 افتتاح شد و در این موزه برای سایر دوره‌های ریاست‌جمهوری نیز موزه‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است.

*ساختمان همراهان یا موزه ریاست جمهوری

 این موزه در ساختمان شماره 240 سعدآباد قرار داشت که در سال 1310 خورشیدی با 2500متر زیربنا ساخته شد و ابتدا برای سکونت فرزند دختر ملک فاروق در نظر گرفته شده بود و پس از انقلاب به سازمان محیط زیست به منظور ایجاد موزه تاریخ طبیعی تعلق گرفت اما در جریان کنفرانس سران کشورهای اسلامی برای اسکان همراهان سران کشورها تخصیص داده شد و در نهایت با مصوبه هیئت دولت استفاده از این بنا با کاربری فرهنگی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی واگذار شد.

این موزه شامل 200 هدیه از دوران ریاست جمهوری مقام معظم رهبری و 2000هدیه از دوران ریاست‌جمهوری خاتمی شامل قلب شیشه‌ای اهدایی رئیس‌جمهور فرانسه و همچنین هدایایی از یاسر عرفات، پاپ ژان‌پل دوم و کوفی‌عنان دبیر کل سازمان ملل می‌شود.

*موزه‌ای که خاتمی باز کرد، احمدی نژاد بست

اما به نظر می‌رسد که ادامه کار این موزه دولت مستعجل بود چرا که در تاریخ چهارم آبان ماه سال 1384 حق استفاده از ساختمان موزه و هدایای ریاست‌جمهوری به سازمان میراث فرهنگی اختصاص یافت و از آن تاریخ به بعد فعالیت این موزه تعطیل شد البته بر اساس چارت‌بندی جدید سازمان اسناد و کتابخانه ملی که در دولت نهم تشکیل شد گردآوری، حفظ و نگهداری کلی اشیاء و اسناد رؤسای جمهور به رئیس عالی هیئت امنای کتابخانه ملی اهداء شد،

گرچه باز هم قرار بود تا این موزه بر اساس پیشنهاد اسفندیار رحیم‌مشایی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری زیر نظر مدیریت مجموعه سعدآباد برگردد، اما این پیشنهاد هم تاکنون محقق نشده است.

*سرنوشت هدایای احمدی نژاد در انظار دولت آینده

این که در نهایت سرنوشت موزه یادمان نهاد ریاست جمهوری به کجا می رسد، مساله ای که به نظر می رسد در دولت آینده مشخص شود.

احمدی نژاد هم در بیش از صد سفر خارجی خود هدایای بسیاری را به نمایندگی از ملت ایران دریافت کرده است که بخش اعظم آن در اسفند ماه سال 91 به منظور کمک به نهادهای خیریه از جمله کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی به  فروش رسیده است و برخی دیگر از این هدایا نیز در انبارها قرار دارد.

با این حال هم چنان مصوبه دولت در مورد ایجاد یادمانی برای هدایای ریاست جمهوری و انتقال مسئولیت آن به سازمان اسناد رسمی مشروعیت دارد، مگر آن که تصمیم دیگری در این باره از سوی دولت آینده گرفته شود.