فاتحین نفت و گاز قطب شمال کدام کشورها هستند

بولتن نیوز_ صفحه انرژی نقل از گاردین؛ چین یکی از کشورهایی است که اخیرا به‌عنوان عضو ناظر دایمی شورای قطب شمال پذیرفته شد. اعضای ناظر دائم در تصمیم‌گیری‌ها هیچ نقشی ندارند.

گشوده شدن قطب شمال به‌روی کشتی‌ها و انجام عملیات استخراج نفت و گاز در آن باعث توجه بیشتر جهانیان به این منطقه شده است.

تغییرات آب و هوایی باعث شده کشتی‌ها بتوانند با عبور از مسیر شمالی سرعت و هزینه سفرهای دریایی را پایین بیاورند. کشورهای آسیایی دارای صنایع کشتی‌سازی بیش از دیگران به این مسیرهای دریایی، و در نتیجه آن به شورای قطب شمال، علاقمند هستند.

گفتنی است قطب شمال دارای منابع عظیم نفت و گاز است، و حدود یک‌سوم ذخایر گاز کشف‌نشده جهان در آن قرار دارد.

محل گفتگو

شورای قطب شمال در دهه ۱۹۹۰ تأسیس شد، و عمدتا به مسائل زیست‌محیطی، از جمله تغییرات اقلیمی و انواع آلودگی می‌پردازد. تأثیر هر دوی این پدیده‌ها در مناطق نزدیک به قطب شمال شدیدتر بوده است.

شورای قطب شمال هشت عضو دائم دارد که از میانشان پنج کشور نروژ، روسیه، کانادا، آمریکا و دانمارک با قطب شمال مرز دریایی مشترک دارند. سه عضو دائم دیگر هم فنلاند، ایسلند و سوئد هستند.

شورای قطب شمال اختیارات محدودی دارد، و پروتکل‌های تهیه شده توسط آن برای کشورهای عضو الزام‌آور نیست. اما با عقب رفتن یخ‌های قطبی استفاده از منابع این منطقه امکان‌پذیر شده، و به‌همین خاطر بقیه کشورهای جهان هم به آن توجه پیدا کرده اند و می‌خواهند در آن حضور داشته باشند.

تا به حال شش کشور اروپایی دیگر به‌عنوان عضو ناظر دائم شورا پذیرفته شده‌اند. حالا شورا قبول کرده که شماری از مهم‌ترین کشورهای در حال توسعه هم به این گروه ملحق شوند. استقبال زیاد دیگر کشورها از شورای قطب شمال باعث شده به آن لقب "باشگاه هجوم به سرما" (Coldrush Club) داده شود. انتخاب این لقب در واقع به تشبیه علاقمندی زیاد کشورها به بهره‌برداری از منابع نفت و گاز قطب شمال به هجوم آمریکایی‌ها به مناطق غربی این کشور در نیمه قرن نوزدهم به امید کشف طلا (موسوم به Gold Rush) برمی‌گردد.

گفته می‌شود حدود ۱۳ درصد ذخایر کشف‌نشده نفت و ۳۰ درصد منابع کشف‌نشده گاز جهان زیر مدار قطبی واقع شده است. اعضای ناظر جدید حق رأی نخواهند داشت و باید تعهد بدهند که حق مالکیت پنج کشور ساحلی قطب شمال بر این منطقه را زیر سوال نخواهند برد.

در نشستی که در شهر کرونا در شمال سوئد برگزار شد، بر سر تهیه دستورالعملی برای مدیریت و نظارت بر فعالیت‌ها و نقش ناظران توافق شد. آنها اجازه نخواهند داشت مستقیما مسائل مورد نظرشان را در دستور کار شورا قرار دهند، و باید این کار را از طریق یکی از هشت عضو اصلی انجام دهند. اما شورا نتوانست در مورد درخواست عضویت اتحادیه اروپا به توافق برسد. گفته می‌شود که کانادا، که ریاست دوره‌ای شورا را برعهده دارد، با عضویت دائم اتحادیه اروپا به‌عنوان عضو ناظر بشدت مخالف بوده است.

اتحادیه اروپا استفاده از پوست فُک را ممنوع کرده و مدت‌هاست که سر این موضوع، و همچنین برخی محصولات دیگر با کانادا اختلاف دارد. علاوه بر این، اتحادیه اروپا قصد دارد واردات نفت حاصل از میادین قیر شن (نفت فوق سنگین) در ایالت آلبرتای کانادا را محدود کند.

شورای قطب شمال گفته که درخواست اتحادیه اروپا برای پیوستن به شورا به‌عنوان عضو ناظر را دریافت کرده، اما اتخاذ تصمیم در این باره را به بعد از رفع نگرانی‌های کشورهای عضو موکول کرده است. تصور می‌شود که مذاکرات در مورد استفاده از پوست فک میان شورا و کمیسیون اروپا در جریان باشد. هجوم یکباره اعضای ناظر جدید به شورا با استقبال محتاطانه فعالان حوزه محیط زیست همراه بوده است.

روث دیویس، عضو سازمان صلح سبز، می‌گوید: "خیلی از مسائلی که اینجا مطرح می‌شود دغدغه مشروع بقیه کشورهای جهان هم هست. همانطور که وزرا گفتند، مسائل قطب شمال فقط به خود این منطقه مربوط نمی‌شود. بنابراین پذیرش ورود صداهای جدید به شورای قطب شمال گام مثبتی است. اما سوال اصلی این است که آیا صدای کشورهایی که بیش از دیگران پیامدهای تغییرات سریع اقلیمی را متحمل می‌شوند هم در این شورا شنیده می‌شود؟"

طرح مقابله با نشت نفت

ناظران می‌گویند که تمایل فزاینده کشورهایی نظیر چین و هند به پیوستن به شورای قطب شمال نشان‌دهنده تغییر ماهیت این سازمان است. یکی دیگر از نشانه‌های توسعه فعالیت‌های این شورا قبول تهیه طرحی برای مقابله با نشت احتمالی نفت است.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در سخنرانی‌اش در این نشست از این ایده استقبال کرد و گفت: "همانطور که تجربه دردناک آمریکا در خلیج مکزیک نشان داد، ما پیش از وقوع چنین فجایعی نیازمند همکاری‌ها و دستورالعمل‌های عملیاتی مشترک هستیم. ما از ابتدا نباید اجازه دهیم چنین فجایعی روی بدهند."

لیو لوند از مدیران وزارت خارجه نروژ است. او پیشتر فرستاده ویژه این وزارت‌خانه در زمینه انرژی و تغییرات آب و هوایی بود. او معتقد است که نقش شورا در جهان رشد قابل توجهی داشته است.

آقای لوند می‌گوید: "شورای قطب شمال تا به امروز بیشتر با بخش‌های مربوط به محیط زیست دولت‌ها سر و کار داشته است. اما از این به‌بعد به سمت موضوعاتی حرکت می‌کند که در آنها به بده و بستان نیاز خواهد بود، و بر سر موضوعات مختلف کشمکش‌هایی ایجاد خواهد شد. از این پس به جای ژست‌های نمادین، با سیاست‌ورزی از نوع واقعی آن سر و کار خواهیم داشت، و با وضعیت متفاوتی طرف خواهیم بود."

نشست اخیر شورای قطب شمال همچنین یک گزارش علمی جدید از موسسه محیط زیست استکهلم درباره انعطاف‌پذیری قطب شمال منتشر کرد. بنا بر این گزارش، تغییراتی سریع و ناگهانی در سراسر منطقه قطب شمال روی داده، و خطر آن وجود دارد که عبور از برخی مرزها، باعث بروز تغییراتی برگشت‌ناپذیر شود.