آیا دموکراسی اردوغان بلای جانش می‌شود؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از فارس، «درگیری، گاز اشک‌آور، ماشین آب‌پاش و اعتراض»؛ همه این نمادهای مخالفت، چهره امروز استانبول، بزرگترین شهر اروپا و مرکز تجاری ترکیه را شکل داده؛ چهره‌ای که تا همین دو هفته پیش کسی آن را پیش‌بینی نمی‌کرد.

علت این آشوب و ناآرامی هم سرکوب اعتراض گروهی دوستدار محیط زیست به احداث یک مجتمع تجاری به جای یک پارک در میدان «تقسیم» بود که آتش زیر خاکستر را شعله ور کرد و مخالفان سیاست‌های اقتدارگرایانه اردوغان را به خیابان‌ها کشاند.

هر چند نخست وزیر ترکیه با زیرکی می‌توانست از گسترش دامنه این اعتراضات بکاهد، اما با رفتار قلدرمابانه خود آتشی به پا کرد که به این زودی‌ها انتظار خاموشی آن نمی‌رود. این در حالی است که در روز دوم ناآرامی‌ها، عبدالله گل، رئیس جمهور ترکیه با احترام به حق اعتراض مردم و سرزنش رفتار خشن پلیس، توانسته بود، معترضان را آرام کند و بخشی از آنها را به خانه‌های خود باز گرداند.

اما اردوغان با «اراذل و اوباش» و «غارتگر» خواندن معترضان و ارتباط دادن آنها با خارجی‌ها نشان داد، زمانی که او و سیاست‌هایش سیبل انتقادات قرار بگیرند، او تاب تحمل هیچ گونه مخالفتی با خود را ندارد و به جای پیگیری ماجرا از مجراهای دموکراتیک و قانونی، می‌کوشد با اتهام‌زنی به مخالفانش، اعتراض آنها را در نطفه خفه کند.

زیاده‌روی‌های او تا حدی بود که معترضان را از یک اعتراض زیست محیطی به تظاهرات سیاسی و در نهایت، به درخواست برای برگزاری انتخابات زودهنگام و تلویحا کناره‌گیری او از قدرت سوق داد؛ درخواستی که با واکنش حسین چلیک، معاون رهبر حزب حاکم عدالت و توسعه روبرو شد که گفت: «جهان با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، اما تمام شرایط در ترکیه خوب است و به دلیل آنکه مردم در خیابان‌ها دست به راهپیمایی زده‌اند، باعث نمی‌شود تا دولت انتخابات زودهنگام برگزار کند.»

در قبال این درخواست نیز، اردوغان واکنشی دور از تدبیر از خود نشان داد و از حامیانش خواست تا با رای دادن به حزب حاکم عدالت و توسعه در انتخابات محلی سال آینده میلادی به مخالفان پاسخ دهند.

در واقع، آقای اردوغان که در میان هزاران نفر از حامیانش در شهر آدانا، در جنوب ترکیه صحبت می‌کرد، از آنها خواست تا حمایتشان را در صندوق‌های رای نشان دهند اما ادبیاتی که او به عنوان نخست وزیر به کار گرفت، تحریک‌آمیز بود. او خطاب به هوادارانش گفت: «تا زمان برگزاری انتخابات محلی، هفت ماه باقی مانده و من از شما می‌خواهم تا اولین درس را از طریق رای دادن به مخالفان بدهید!»

او بار دیگر در جریان این سخنرانی، از معترضان به عنوان «خرابکار و تروریست» یاد کرد و افزود: «ما آن کاری را که تعدادی غارتگر انجام دادند، انجام نخواهیم داد.»

به تبع، چنین ادبیات تحقیرآمیز و لحن تهدیدآمیزی، تنها باعث تحریک مردمی می‌شود که دولتمردان آنها به جای شنیدن حرف و سخنشان، آنها را مشتی تروریست و اوباش قلمداد می‌کنند.

اما اینکه چرا اردوغانی که زمانی ترک‌ها از او به عنوان پرچمدار پیشرفت و توسعه در کشورشان یاد می‌کردند، اکنون از آن «اوج» به این «هضیض» افتاده، شاید ریشه در تکبر او دارد. به نظر می‌رسد، پیروزی حزب عدالت و توسعه و توانایی آن در تحقق همه انتظارها باعث شده اردوغان به شخصیتی متکبر تبدیل شود که هیچ نقدی را بر نمی‌تابد و توجهی به نظرات مخالفانش نمی‌کند. شاهد این مدعا تاکید چند باره او بر تداوم طرح نوسازی استانبول و تبدیل اندک فضای سبز باقی‌مانده در این شهر به مجتمع تجاری است، در حالی که با کج‌دار و مریز طی کردن می‌توانست از گسترش نارضایتی‌ها به دیگر شهرهای ترکیه جلوگیری کند.

اما اردوغان نشان داد او نیز تا زمانی به دموکراسی پایبند است که مطامع و منافع او را تامین ‌کند. در واقع، اقدام نخست وزیر ترکیه در فراخواندن هوادارانش به رای دادن به نفع او نشان می‌دهد، وی از فرایند دموکراسی فقط بخش انتخابات آن را درک کرده و پذیرفته و به بخش‌های  دیگر این روند بی‌اعتنا یا کم توجه است؛ نکته‌ای که مدیر تحقیقاتی مرکز ملی مطالعات راهبردی فرانسه نیز به آن اشاره کرد و گفت: «اردوغان از دموکراسی فقط انتخابات را فهمیده است.»

ندیم گورسل در گفت‌وگو با شبکه خبری فرانس 24، گفت: «شکی نیست که اردوغان به طور دموکراتیک به قدرت رسیده و هنوز هم از پایگاه مردمی قابل قبولی در کشور برخوردار است. اما مشکل اینجاست که وی دموکراسی را فقط به برگزاری انتخابات و اینکه چه کسی از صندوق‌های رای در می‌آید، محدود کرده. او فقط به همین علت که در انتخابات رای آورده است، می خواهد حتی شیوه زندگی مردم را تغییر دهد و شیوه مورد نظر خود و گرایش سیاسی خاص خود را بر آنها تحمیل کند، در حالی که مردم این را نمی‌خواهند و می‌گویند دولت نباید به ما بگوید چه بخوریم، چه بپوشیم و نباید به ما درس اخلاق دهد.»

از برآیند رخدادهای اخیر در ترکیه و کنش‌ و واکنش‌های دو هفته گذشته میان مخالفان و موافقان، می‌توان اینگونه دریافت که دموکراسی مد نظر اردوغان، دموکراسی شکننده‌ای است که هر آن ممکن است او از آن جایگاه بلغزد و آن را از دست بدهد.