نفت‌گریزی کاندیداهای ریاست جمهوری/ راه کاهش وابستگی به نفت از خود نفت می‌گذرد

به گزارش بولتن نیوز ، با نزدیک شدن موعد انتخابات ریاست‌جمهوری، حساسیت مردم و جامعه کارشناسی کشور نسبت به برنامه‌های اقتصادی کاندیداهای ریاست‌جمهوری نیز در حال اوج گرفتن است. بر این اساس فارس تلاش دارد در گفت‌وگو با کارشناسان و اساتید برجسته اقتصاد و انرژی کشور نظرات راهبردی آنها را درباره اولویت‌هایی که در اقتصاد کشور به خصوص در حوزه انرژی به عنوان قلب اقتصاد ایران جویا شود..

گفت‌وگو با فریدون برکشلی رئیس اسبق و 13 ساله امور اوپک ایران و رئیس گروه مطالعات انرژی وین نیز در همین قالب انجام شده است.

برکشلی که علاوه بر تجربه طولانی رصد و مطالعه تحولات جهانی انرژی در قامت یک مسئول نفتی، در دانشگاه علامه طباطبایی نیز صاحب کرسی است، معتقد است کاندیداهای ریاست‌جمهوری علیرغم اهمیت و اولویت اول نفت در اقتصاد ایران از نفت گریزانند و دید مبتنی بر نگرانی از نظریه نفرین منابع به آن می‌نگرند.

 *مهمترین چالش کاندیداها تدوین استراتژی نفت است

 فریدون برکشلی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس تاکید کرد: مهمترین چالش و برنامه پیش روی هر نامزد ریاست جمهوری در ایران تدوین استراتژی و برنامه و نقشه راه برای صنعت نفت کشور است.

وی افزود: تنها 3 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 جیمی کارتر رئیس‌جمهور وقت آمریکا به عنوان اولین اقدام ضد جمهوری اسلامی ایران قانون تحریم نفتی ایران را تصویب کرد که این مسئله نشان می‌دهد صنعت نفت ایران به عنوان مهمترین نقطه قوت و در عین حال مهمترین نقطه ضعف برای جمهوری اسلامی ایران تا چه حد مورد توجه آمریکایی‌ها در آن مقطع بود.

مدیر اسبق امور اوپک وزارت نفت اضافه کرد: قانونی که در آن زمان به تصویب رسید از نظر شدت و محدوده اثر چندان ضعیف‌تر از تحریم‌های کنونی هم نبود و شدت و دامنه آن نیز از تحریم‌های کنونی کمتر نبود، اما دلیل اینکه آن تحریم‌ها تاثیر خود را نشان نمی‌داد این بود که در آن مقطع آمریکا تنها بود و کشورهای دیگر و جامعه جهانی با آمریکا همراه نبودند، برای ایران نیز حذف آمریکا از روابط نفتی مشکل بسیار مهمی به نظر نمی‌آمد.

وی تصریح کرد: اما ما دیدیم به تدریج وقتی سایر کشورها و به ویژه شورای امنیت سازمان ملل وارد صحنه تحریم شدند، تحریم‌ها آثار خود را نشان داد در حالی که آمریکا اصلا تحریم جدیدی وضع نکرد و تحریم های آمریکا همان تحریم‌های دهه اول پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود.

وی اضافه کرد: حتی در بخش تنظیمات مالی و انتقال منابع مالی نیز همین تحریم در دهه اول پیروزی انقلاب توسط آمریکا اعلام شد.

برکشلی با تاکید بر اینکه این تحریم‌ها با همین شدت در دهه اول انقلاب اتفاق افتاد، گفت: در مواردی آن تحریم‌ها از تحریم‌های فعلی نیز شدید‌تر بود اما دیگران همراهی و هماهنگی نمی‌کردند و تحریم سویفت زمانی واقعا ممکن می‌شود که جامعه جهانی برای اینکه کشوری را از نظر جابجایی‌های مالی کنترل کنند به عزم واحدی می‌رسد.

وی توضیح داد: در دهه اول انقلاب مطلقا نقل و انتقال هیچ نوع منابع مالی دلاری بین شهروندان ایرانی و دولت آمریکا میسر نبود و حتی کسانی که قصد داشتند به آمریکا ارز ارسال کنند باید از روش‌هایی استفاده می‌کردند که منشاء ارز ارسالی ایران نباشد.

وی افزود: در واقع این تحریم مالی به همراه تحریم نفتی وجود داشت اما آثار و تبعات آن خود را نشان نمی داد به دلیل اینکه ما از امکانات دیگر کشورها بهره می‌بردیم.

*شباهت نفتی ایران و آمریکا

 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه اظهار داشت: در واقع امر برای آمریکا نفت از جهاتی شبیه ایران است چراکه نفت و انرژی برای آمریکا کانونی‌ترین محور سیاست خارجی آمریکا است.

وی با بیان اینکه تعداد تحریم‌های نفتی و گازی و تعداد عملیات نظامی آمریکا در خاورمیانه نسبت به بقیه عملکردهای مشابه آمریکا در همه جهان بیشتر است، گفت: این مسئله نشان می‌دهد نفت چگونه در مرکز ثقل ژئوپلتیک آمریکا قراردارد، در واقع به نحوی از انحاء خود ما نیز چنین وضعیتی داریم و بخش بزرگی از قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی ما منبعث از قابلیت‌ها ظرفیت‌ها و توانایی‌های منابع نفت و گاز ایران است؛ یعنی هر دو کشور شباهت‌های زیادی از بعد کانون‌های اصلی تصمیم‌گیری‌های ژئوپلتیک و ژئو استراتژیک دارند.

*گزینه‌های 8 گانه ایران در مقابله با تحریم‌ها/مجذوب ضعیف‌ترین گزینه شدیم

 برکشلی اظهار داشت: با این مقدمه می‌خواهم بگویم متأسفانه در 3 یا 4 سال اخیر مجذوب واژه‌ای شدیم تحت عنوان دورزدن تحریم‌ها؛ یعنی چنان مجذوب واژه دور زدن تحریم‌ها شدیم که تصور می‌کردیم این شیوه همه مشکلات ما در برابر این تحریم‌ها را حل خواهد کرد و ما این تحریم‌ها را به این شیوه پشت سر می‌گذاریم.

وی با بیان اینکه از سال 2005 میلادی آمریکا مرتباً مطالعه می‌کرد که ایران در صورت تحریم نفتی چه گزینه‌هایی را در پیش رو خواهد داشت و احتمالاً از چه گزینه‌هایی استفاده خواهد کرد، افزود: در مجموع آنها پیش‌بینی و مطرح کرده بودند که جمهوری اسلامی ایران در صورت روبرو شدن یک تحریم تمام عیار و واقعی یعنی تحریم بین‌المللی نه تحریم آمریکا، 8 گزینه در اختیار خواهد داشت.

وی اضافه کرد: این گزینه‌ها از بستن تنگه هرمز به عنوان شدید‌ترین واکنش ایران آغاز می‌شد، سپس به قطع کامل صادرات نفت از سوی ایران می‌رسید و ادامه می‌یافت اما گزینه دور زدن تحریم به عنوان ضعیف‌‌ترین گزینه از سوی آنها مطرح شده بود؛ یعنی احساس می‌کردند اگر ایران این روش‌ها را اعمال نکند نهایتاً تحریم گریزی را طراحی خواهد کرد و تلاش خواهد کرد از لابلای قوانین و مقررات و رویه‌ها تحریم را دور بزند.

رهبر گروه مطالعات انرژی وین تصریح کرد: جالب اینجا است که ما به راحتی این راهکار را به صورت عمومی به همه اعلام کردیم و کتمان نکردیم که قصد تحریم گریزی داریم.

*نفت‌گریزی کاندیداها/راه کاهش وابستگی به نفت از خود نفت می‌گذرد

 وی در پاسخ به پرسشی درباره الزامات نگاه کاندیداهای ریاست جمهوری به صنعت نفت، گفت: احساس من آن است که نفت هم مهمترین نقطه قوت ما است و هم بسته به نوع نگرش می‌تواند نقطه ضعف ما باشد.

برکشلی ادامه داد: مشکلی که من می‌بینم آن است که در نمایندگان و مشاوران اقتصادی نامزدهای محترم ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، در مناظره‌ها، گفت‌وگوها و اعلام دیدگاه‌ها یک دیدگاه مشترک قابل مشاهده است و آن دیدگاه بر مسئله نفرین منابع و نگرش نفرین منابعی به نفت متمرکز است.

وی تصریح کرد: من کسی را ندیدم که از نفت به عنوان نقطه قوت اسم ببرد یعنی جملگی دوستان که از اساتید و دوستان محترم ما هستند به نفت در پارادایم نفرین منابع نگاه می‌کنند و تلاش برای نفت‌گریزی و نفت‌ستیزی آنها مشهود است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: حال آنکه من معتقدم حتی مسیر گریز وابستگی به نفت نیز از خود نفت می‌گذرد؛ به عبارت دقیق‌تر مسیر قطع وابستگی کشور از نفت و منابع نفتی از خود نفت می‌گذرد اما نحوه مدیریت ما بر منابع نفتی چه در سطح ملی و داخلی چه در سطح منطقه‌ای و چه در سطح بین‌المللی در این‌باره تعیین کننده است.

*بدون نفت نمی‌توانیم بر بحران انباشت سرمایه غلبه کنیم

 وی اضافه کرد: این موضوع باعث شد من تصور کنم شاید بهتر بود کاندیداهای محترم علاوه بر کارشناسان ارشد اقتصادی، کارشناسان ارشد نفتی را نیز با خود همراه می‌کردند و کارشناسان نفتی نیز در این جلسات نظرات خود را مطرح می‌کردند.

برکشلی افزود: کما اینکه من بعید میدانم بدون اینکه نفت را به عنوان یک مقوله کانونی چه در ابعاد نفرین منابع آن و چه در بعد قدرتی که ایجاد می‌کند مورد توجه قرار دهیم بتوانیم بر بحران فقدان انباشت سرمایه غالب شویم.

وی ادامه داد: انباشت سرمایه در ایران لاجرم از منابع نفتی خواهد بود و بنابر این ما نیاز مبرمی داریم که به نحوی منابع نفتی را مدیریت کنیم که خیز اقتصادی منبعث از انباشت سرمایه از سکوی پرش نفت ایران انجام شود.

*اگر نتوانیم در میادین مشترک حقمان را بگیریم در هیچ حوزه دیگری هم نمی‌توانیم

 مدیر اسبق امور اوپک با تاکید بر اینکه این موضوع حتی در مباحث ژئواستراتژی، ژئوپلتیک و ژئوانرژی قابل گسترش است، تصریح کرد: به اعتقاد من اگر در 15 میدان مشترک نفت و گاز ما با همسایگان نتوانیم حق خودمان را بگیریم مطمئنا در هیچ زمینه دیگری نیز نمی‌توانیم حقوق خودمان را استیفا کنیم.

وی تاکید کرد: احقاق حقوق ایران از احقاق حق در میادین مشترک در مقابل همسایگان آغاز می‌شود و تا زمانی که ما چنین نکنیم همسایگان ما همواره از قابلیت‌های خود برای اعمال نفوذ بر سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران استفاده خواهند کرد.

برکشلی افزود: بنابر این پیوند نفت با اقتصاد ملی پیوندی ناگسستنی هم از بعد قوت و هم از بعد ضعف آن است، چنانکه کشورهایی مانند خود آمریکا از نفت استفاده کرده‌اند و این نقطه منشاء و مبداء توسعه آنها شده است و کشورهای دیگری نتوانستند به شکل صحیحی از این منابع استفاده کنند.

*نفت را باید به عنوان یک واقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک بپذیریم

 این کارشناس ارشد نفت در ادامه اظهار داشت: در هر حال اگر بپذیریم که ما به نفت در اقتصاد نیاز داریم و نه از روی اجبار بلکه به عنوان یک واقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک باید از این عامل استفاده کنیم، آنگاه باید بپذیریم استفاده از نفت سازوکارهای مختص به خود را نیز می‌‌طلبد.

وی اضافه کرد: برای مثال نفت صنعتی به شدت بین‌المللی است و تکنولوژی آن به سرعت در حال تحول و پیشرفت است، بنابر این یک کشور نفتی نمی‌تواند یک کشور منزوی باشد یا تحت شرایطی ادامه حیات دهد که مفاهیم خودکفایی را تنها از زاویه داخلی بررسی کند.

برکشلی توضیح داد: ما در ابتدای انقلاب بحث کشاورزی محور توسعه را داشتیم و می‌توانیم این مسئله را بپذیریم که این محور از طریق منابع داخلی محقق شود اما در بخش نفت، گاز و پتروشیمی نیاز به یک دیپلماسی انرژی بسیار فعال، پویا، قدرتمند و مسلط داریم و این موضوع درباره صادرات محصولات پتروشیمی نیز کاملا صدق می‌کند.