نامزدها با چه رویکردی به وضع اقتصادی می پردازند؟

هم اکنون نیز بعد از گذشت دو دهه از آن حوادث، ملت ایران در برهه خاصی از تاریخ قرار دارند که تنها رمز گذر از این پیچ دشوار، مقاومت در پناه خودباوری ناشی از اطاعت ولی امر است. به نظر می رسد مهمترین معضل شرایط حاضر کشور، اوضاع اقتصادی و معیشتی مردم به لحاظ قدرت تولید و قدرت مصرف است. سه دلیل عمده این شرایط که به نظر می رسد از بهمن سال ۹۰ و با وقوع رشد نرخ ارز و طلا شروع شد، ۱. تحریم بانک مرکزی و فروش نفت، ۲. سیاستهای کوتاه مدت و عدم مدیریت کلان اقتصادی از سوی دولت، ۳. سوء استفاده سودجویان در داخل کشور از اوضاع اقتصادی است.

در این شرایط به نظر برخی از سیاست مداران، مردم جامعه به آرامش و معیشت بهتری احتیاج دارند که در پرتو سیاست های صلح جویانه رخ خواهد داد تا در تداوم سیاست های مقاومتی در برابر غرب؛ این مسئله وقتی برجسته می شود که مشخصا برخی از مسئولان، تمام مشکلات حاضر را ناشی از تحریم ها عنوان می کنند در حالیکه روند رو به رشد صادرات غیر نفتی و به صرفه شدن تولید داخل نسبت به واردات کالا هنوز برای مردم به روشنی ظاهر نشده است.

* در یک تحلیل تاریخی، به نظر می رسد شرایط امروز کشور با شرایط اواخر حکومت امیرالمومنین علیه السلام و همچنین امام حسن مجتبی علیه السلام قابل تناظر باشد. مردم کوفه بعد از سختی طاقت فرسای یک ساله جنگ صفین به فتح نزدیک می شدند که انحراف خوارج آغاز شد و تا جنگ نهروان این انحراف ادامه یافت. بعد از آن معاویه در حملات ایذایی مختلف یمن، مصر و انبار را به یغما برد (ارشاد مفيد، ج۱: باب سيم فصل ۳۸) و امیرالمومنین علیه السلام در خطبه ای از کوفیان شکایت کرد و فرمود:

«وقتي كه شما را در تابستان به جنگ دشمنان خواندم گفتيد حالا هوا گرم است ما را مهلت ده تا شدت گرما شكسته شود و چون در زمستان دعوت نمودم گفتيد اين روزها هوا سرد است و به ما مهلت ده تا سرما برطرف گردد، شما كه عذر و بهانه آورده از گرما و سرما فرار ميكنيد به خدا سوگند در ميدان جنگ از شمشير زودتر فرار خواهيد نمود! «يا اشباه الرجال و لا رجال» اى مرد نماهاى نامرد و اى كسانيكه عقل شما مانند عقل بچه‏ها و فكرتان چون انديشه زنهاى تازه به حجله رفته است! اى كاش شما را نميديدم و نميشناختم كه نتيجه شناختن شما پشيمانى و غم و اندوه ميباشد . «قاتلكم الله لقد ملاتم قلبى قيحا و شحنتم صدرى غيظا و جرعتمونى نعب التهمام انفاسا.» خداوند شما را بكشد كه دل مرا بسيار چركين كرده و سينه‏ام را از خشم آكنده ساختيد و در هر نفس جام غم و اندوه را پياپى جرعه جرعه در گلويم ريختيد و بسبب نافرمانى، رأى و تدبيرم را تباه ساختيد (نهج البلاغه، خطبه۲۷)

* کوفیان بعد از امیرالمومنین علیه السلام، متوجه اشتباه خود شده و بنا به نقل تاریخ بسیار شدیدتر از بیعت با امیرالمومنین علیه السلام با امام حسن مجتبی علیه السلام بیعت کردند. نتیجه این بیعت لشگری صدهزار نفری سمت شام بود که در طول شش ماه با طمع ورزی های فرماندهان لشگر، بسیاری از سپاهیان نیز به خیمه معاویه پیوستند و صلح از سوی امت بر امام حسن علیه السلام تحمیل شد.(۱) به نظر می رسد این لحظه نبرد آخر حکومت حق با باطل بود که امت طاقت مبارزه و مقاومت را از دست داده و ولی خدا را به ثمن دنیا فروخت و بعد کار به جایی رسید که همین امت به مقابله با ولی خدا پرداخته و فجیع ترین واقعه تاریخ در روز عاشورا رقم خورد.

امام حسین علیه السلام در اشاره روانشناختی به دینداران دنیا طلب، آینده ایشان را در مواجه با سختی ها به فروگذاشتن امر دین معرفی کردند. «إِنَّ النَّاسَ عَبِيدُ الدُّنْيَا وَ الدِّينُ لَعْقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ يَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَايِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلَاءِ قَلَّ الدَّيَّانُون‏»(تحف العقول، ۲۵۴) همانا مردم دنياپرستند و دين(همچون تکه غذایی است که در لابلای دندان گیر کرده و) از سر زبان آنها فراتر نرود و دين را تا آنجا كه زندگى‏شان را رو به راه سازد بچرخانند و چون در بوته آزمايش گرفتار شوند دينداران اندك گردند.

اما جامعه معاصر که برآیندی از سه دهه گذشته است، چنین شرایطی را نشان نمی دهد، زیرا خط سیر آرامش و معیشت در پناه سازش، به ولایت گریزی منجر شده در حالیکه خط سیر جامعه اسلامی ایران تامین معیشت در پناه جهاد و مقاومت بوده است. مهمترین نشانه بر این ادعا، توجه به چهار دوره دفاع مقدس، سازندگی، توسعه سیاسی و عدالت است. عمل و خواست مردم در جهت انقلاب اسلامی بوده است حتی در زمانی که رئیس جمهور اصلاح طلب با نمایش ساده زیستی خود توانست رأی ملت را اخذ کند.

* هم اکنون ایستادگی ملت بر حق مسلم خود موجب پیشرفت های شگرفی در رشد علمی و مقاوم سازی ساختارهای داخلی شده است به طوریکه در گزارش روزنامه صهیونیستی ژرزالم پست(۲)، تحریم های آمریکا سبب شکل گیری اقتصاد بدون نفت، پیشرفت های هسته ای و قدرت روابط بین الملل ایران شده است.(سایت روزنامه، ۳خرداد ۱۳۹۲) هرچند این پیشرفت ها بدون سختی ها و مشکلات امروز فراهم نمی شد، اما عقب نشینی در عین فرادستی ظلمی آشکار به ملت و اهداف انقلاب اسلامی است که جز با روی کار آمدن مدیران و مسئولانی ترسو محقق نخواهد شد.

اولویت معیشت در بین مسائل امروز کشور برکسی پوشیده نیست، اما تأمین آن با تمسک به چه رویکردی سوال امروز مردم است؟ رویکردها برآمده از گفتمان هاست و تاکتیک ها را مشخص می کند. مثلا رویکرد فعال سازی ظرفیت ها به دنبال تولید با مزیت نسبی برای مصرف داخل و بعد صادرات است. این رویکرد اقتصاد وابسته به نفت را که پاشنه آشیل کشور شده است کنار زده و تولید ثروت را برای مردم تسهیل می کند. یکی از مزیت های نسبی، تولید محصولات کشاورزی و صنایع دستی است. دیگر تولیدی که به طور خاص می توان به آن توجه کرد تولید محصولات فرهنگی است که به شدت مشتری بین المللی دارد.

مسئولانی که معادلات اقتصادی شان وابسته به ارتباط های سیاسی با پایگاه های قدرت در غرب است نمی توانند سکان دار نظام اسلامی شوند زیرا تصمیم گیری ایشان، انحراف از معتقدات مردم نسبت به نصرت الهی است. نصرتی که متضمن پایداری مردم در خط توحید و اسلام ناب است. « اگر امام عزيز ما به ما ياد ميداد كه به خدا توكل كنيم، اعتماد كنيم، حسن ظن داشته باشيم، تلاش كنيم، و ميگفت اگر اين كار را بكنيد، پيروز خواهيد شد، اين اتفاق افتاد؛ همچنان كه در صدر اسلام اتفاق افتاد؛ كه اميرالمؤمنين (عليه الصّلاة و السّلام) در نهج‌البلاغه فرمود: «فلمّا رأى اللّه صدقنا انزل بعدوّنا الكبت و انزل علينا النّصر».(نهج البلاغه، خطبه۵۶) اين ملت صدق خود را نشان داد، راستگوئى خود را نشان داد؛ وارد ميدان شد و در ميدان عمل، اين فكر و اين انديشه و اين مبانى نظرى تجربه شد. اين را بايد شما در تاريخ انقلاب ببينيد.»(بیانات رهبر معظم انقلاب، ۶خرداد۱۳۹۲) 

بنابراین مهمترین عنصر گفتمان انقلاب اسلامی در دوره حاضر، عنصر مقاومت و تکیه بر فعال کردن ظرفیت های درونی جامعه اسلامی ایران است که در اقتصاد، فرهنگ و سیاست ظهور می یابد و فاصله جامعه امروز ایران را با جامعه کوفی زمان امام حسن مجتبی علیه السلام نشان می دهد.

* سید عبدالرسول علم الهدی، دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی  alam@isu.ac.ir