چه کسانی به فیلم‌ها مجوز اکران می‌دهند؟

احتمالا دیگر تمام افراد علاقمند به سینما شنیده‌اند که وقتی سینماگری اثر آماده اکران خود را برای دریافت پروانه مربوطه به سازمان سینمایی ارائه می‌دهد، از اصلاحات کم یا زیادی سخن می‌گوید که درست یا غلط به فیلم‌شان وارد شده است؛ برخی از آن‌ها با انجام اصلاحات آماده نمایش شده و برخی دیگر نیز می‌گویند که قرار است با «نماینده» یا «یکی» از اعضای شورای پروانه نمایش درباره کاهش اصلاحات ابلاغ شده رایزنی کنند.

اما در طول سه‌دهه گذشته، کمتر پیش آمده که اعضای شورای پروانه نمایش برای رسانه‌ها یا اکثر فیلمسازان کاملا مشخص باشند.

طبیعتا پاسخ به این پرسش که «شورای پروانه نمایش از چه افرادی تشکیل شده است؟» مانند پاسخ به پرسشی مشابه درباره شورای پروانه ساخت خیلی راحت نیست؛ چون معاونت‌های سینمایی دور‌ه‌های مختلف، اکثرا به بیان نام اعضای این شورا علاقه‌ای ندارند؛ چراکه معتقدند ممکن است با معرفی آن‌ها، سیل درخواست‌ها به‌سوی‌شان روان شود. این بی‌میلی نسبت به اعلام اسامی به‌شکلی پیش رفته که گویی نام اعضای شورا در آیین‌نامه وزارت ارشاد محرمانه است!

بخش سینمایی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مدتی است که در پی انتشار اسامی اعضای شورای پروانه ساخت و نمایش سازمان سینمایی است، بر این اساس که این حق طبیع و مسلم سینماگران، رسانه‌ها و حتا مخاطبان و سایر علاقمندان به این حوزه است که بدانند مجوز‌های مربوط به فیلم‌های سینمایی از سوی چه افرادی صادر می‌شود، گرچه ممکن است برخی از سینماگران،‌ در نهان از تعدادی از این اسامی آگاه باشند.

خبرنگار ایسنا بعد از انتشار اسامی اعضای «شورای پروانه ساخت»، پس از آنکه تاییدیه حضور افراد حاضر در جلسات «شورای پروانه نمایش» را از چند سینماگر مطلع گرفت، اکنون اقدام به انتشار اسامی می‌کند.

پیش از مطالعه ادامه این گزارش، ذکر چند نکته لازم است:

نخست آنکه بین چند سینماگر و مطلع در این زمینه که با آن‌ها تماس گرفته شد، اختلاف‌نظری درباره تعداد اعضای شورای پروانه نمایش وجود داشت. برخی معتقدند که این شورا هفت‌ نفر عضو دارد و برخی دیگر بر این اعتقادند که 9 حکم برای اعضای این شورا صادر می‌شود. در نهایت تلاش برای شناسایی این افراد به شناسایی هفت عضو شورای پروانه نمایش منتج شد.

دوم هم اینکه گویا تنها در موارد خاص و برای بررسی فیلم‌هایی که صدور پروانه نمایش‌شان حساسیت‌هایی دارد، همه اعضا گرد هم جمع می‌شوند. پس از پیگیری‌ها به این نتیجه رسیدیم که گویا در جلسات شورا که بدون حضور «همه» اعضا و برای فیلم‌های عادی سینمای ایران تشکیل می‌شود، سه نظر موافق کارشناسان حاضر برای صدور پروانه نمایش یک فیلم کافی است؛ مگر آنکه فیلمی خاص و البته حساسیت‌زا نیاز به گرفتن پروانه نمایش داشته باشد.

در آخر نیز بیان این نکته قابل توجه است که اطلاعات سینماگران نسبت به اعضای شورای پروانه ساخت بسیار بیشتر و دقیق‌تر از اسامی اعضای شورای پروانه نمایش است. این اعضا:

محمدحسین نیرومند

××× محمدحسین نیرومند:

محمدحسین نیرومند شخصیت شناخته شده‌ای برای سینماگران قدیمی و جدید است، چون علاوه بر مسئولیت‌های اجرایی متعدد ریز و درشتِ مرتبطش با حوزه فیلمسازی، یکی از اعضای هیات انتخاب بخش اصلی چند دوره از جشنواره‌های فیلم فجر بوده است.

مشاورت سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت دهم و ریاست سازمان توسعه سینمایی سوره از مهمترین مسئولیت‌های وی در حوزه‌های مرتبط با سینماست.

وی همچنین مدیرمسئول کیهان کاریکاتور به‌مدت ده سال، مدیر گروه جوان طرح و برنامه شبکه دو سیما به مدت 5 سال، مدیر گروه طرح و برنامه شبکه دو سیما، دبیر شورای ارزشیابی هنرمندان، نویسندگان و شاعران کشور، سرپرست مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری، مدیر گروه طرح و برنامه و نظارت و ارزشیابی شبکه دو سیما، مشاور هنری مدیر مرکز تولید انیمشن سازمان صدا و سیما (صبا)، عضو تحریریه «کمیک جهانی» (نشریه بین‌المللی کارتون که در آمریکا منتشر می‌شود)، مشاور هنری ریاست حوزه هنری، عضو هیات مدیره سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و... را در تجربه کاری خود ثبت کرده است.

نیرومند علاوه بر مسئولیت‌های اجرایی فوق، عضویت در هیات انتخاب و داوری چند دوره جشنواره تجسمی و فیلم از جمله داوری بخش اقلام تبلیغاتی یازدهمین جشنواره فیلم دفاع مقدس، عضو هیات داوری چهارمین جشنواره ملی فیلم دانشجویی، عضو هیات داوری جشنواره بین المللی پویانمایی تهران و عضو هیات انتخاب سه دوره جشنواره فیلم فجر را در کارنامه کاری‌اش دارد. چاپ چندین کتاب و مقاله در حوزه‌های مرتبط با هنر و مخصوصا کاریکاتور از فعالیت‌های علمی و هنری او به‌شمار می‌آید.

او در ماه‌های اخیر (دی‌ماه) برای حل مشکل خانه سینما ابراز امیدواری کرده و گفته بود: «اگر تعامل بین اعضای دو گروه وزارت ارشاد و خانه سینما وجود داشته باشد، بی شک چشم‌انداز خانه سینما روشن خواهد بود».

بهمن حبشی

××× بهمن حبشی:

بهمن حبشی از آن دست مدیران سازمان سینمایی است که در اکثر برنامه‌ها دیده می‌شود اما شاید بسیاری – از جمله خبرنگاران – خیلی از مسئولیت‌های او آگاهی نداشته باشند.

حبشیِ 52 ساله، کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی دارد و اکنون مدیرکل دفتر مجامع و جشنواره‌های سینمایی سازمان سینمایی کشور است. او پیش از این، علاوه بر تدریس در دانشگاه، به عنوان مدیر فرهنگی در وزارت امور خارجه، کارشناس گروه فیلم و سریال معارف و تاریخ شبکه اول سیما به‌مدت سه‌سال، مدیرکل طرح و برنامه مرکز فرهنگی هنری صبا به مدت 6 سال و... فعالیت کرده است.

وی همچنین مشاوره و تحقیق چندین فیلم مستند و سریال تلویزیونی و عضویت در هیات انتخاب و داوری جشنواره‌های فجر، سینماحقیقت و... را برعهده داشته است و اکنون گفته می‌شود به عنوان یک از اعضای شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی، در جلسات این شورا حضور پیدا می‌کند.

حمید رسایی

××× حجت‌الاسلام حمید رسایی:

اگرچه حجت‌الاسلام حمید رسایی در میان آشنایان سیاست به دو دوره نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و اظهارات صریح سیاسی چهره‌ شده است اما وی به‌عنوان یکی از اعضای شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی مطرح بوده و از این‌ جایگاه درباره برخی فیلم‌هایی که حواشی در هنگام اکران داشته‌اند، سخن گفته است.

او برخلاف اکثر اعضای شورای پروانه ساخت و نمایش، چندین بار عضویت خود را در یکی از این دو شورا به صراحت بیان کرده است.

حجت‌الاسلام رسایی در دو سال گذشته، همانند نطق‌ها و نظرات صریحش در حوزه سیاست، نظرات صریحی را درباره سینما و فیلم‌های مختلف بیان کرده است و می‌توان او را به‌نوعی یکی از منتقدان سیاست‌های شمقدری در سازمان سینمایی دانست.

وی در میان حواشی بسیار زیاد اکران «من مادر هستم» در برنامه «هفت» حاضر شد و علاوه بر نادرست دانستن تجمع بدون مجوز انصار حزب‌الله روبه‌روی وزارت ارشاد، تاکید کرد که با اکران «من مادر هستم» پس از انجام چند اصلاحیه موافقت کرده اما سازمان سینمایی این فیلم را بدون اصلاحات شورای پروانه نمایش روانه اکران کرده است.

رسایی همچنین به‌عنوان رییس‌ کارگروه هنر و رسانه مجلس نهم از وزیر ارشاد به‌دلیل تعطیل‌کردن «خانه سینما» تشکر کرده بود. او پیش‌تر و در دولت نهم، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی قم و در زمان دولت‌های پیشین نیز یک طلبه فعال در برخی رخدادهای سیاسی - فرهنگی بوده است.

ضیاءالدین دری

××× سید‌ضیاءالدین دری:

به‌نظر می‌رسد هیچ‌کدام از سینماگران فعلی، کوچکترین شکی در حضور سید‌ضیاء‌الدین دری در ترکیب اعضای شورای پروانه نمایش ندارند؛ بخصوص پس از آنکه او در دفاع از فیلم «من مادر هستم» فریدون جیرانی وارد گود شد و با ایسنا گفت‌وگو کرد.

دری اگرچه در کارنامه کاری‌اش چندین و چند فیلم سینمایی ساخته است اما بیشتر با کارگردانی سریال‌ «کیف انگلیسی» شناخته می‌شود. او این روز‌ها «کلاه پهلوی» را از شبکه اول سیما در حال پخش دارد.

آخرین فیلم سینمایی سیدضیاءالدین دری به سال 85 مربوط بوده و در هفت سال گذشته در تلویزیون به ساخت سریال‌ مشغول بوده است. کارگردانی 6 فیلم‌ «من و دبورا»، «عشق ممنوع»،‌ «لژیون»، «سینما سینماست» و...، نویسندگی 7 فیلم و تهیه‌کنندگی 4 فیلم از جمله فعالیت‌های 32 ساله او در سینمای ایران است.

دری قبلا درباره شورای پروانه نمایش گفته بود: «این شورا بر دیدگاه‌ها و نظرات آن بخش نگران جامعه در حوزه فرهنگ اهمیت می‌دهد، اما انتظار داریم آنها هم اجازه دهند شوراها در مواجهه با زحمات و تجربه‌اندوزی‌های این حرفه‌ی گران‌قیمت برای رسیدن به آن سینمایی که نیاز جامعه اسلامی ماست و کشمکش‌هایی جذاب برای مخاطب دارد، تلاش کند... باید این را بپرسیم که آیا شورای پروانه نمایش با افراد شناخته شده‌ای که در آن هستند (و حجت الاسلام رسایی یکی از آن‌هاست)، مگر می‌شود هدف نهایی‌اش به سمت صلاح جامعه نباشد... دلسوزی شورای پروانه نمایش برای نکاتی که برادران حزب اللهی ما دارند در سطح بسیار بالایی است».

فیلم‌های «لژیون»، «عشق ممنوع» و «من و دبورا»ی سید‌ضیاء‌الدین دری هیچ‌وقت اکران نشدند.

حسن عباسی

××× حسن عباسی:

اگرچه سخنرانی‌های پرحرارت «دکتر حسن عباسی» درباره وضعیت و آرایش سیاسی کشور در سال‌های گذشته نقل محافل رسانه‌ای بود، اما اظهارنظر‌ها و فعالیت آشکارش بیشتر در حیطه هنر و مخصوصا سینما می‌چرخد و برخی او را مبدع نظریات «سینمای استراتژیک» در ایران می‌دانند. در این راستا در یکی دو سال گذشته، احتمالا علاقمندان به سریال‌های خارجی، نقد‌های وی بر این سریال‌ها را در فضای مجازی و یا داخل پکیج‌ لوح‌های فشرده «لاست»، «فرار از زندان» و... مشاهده کرده‌اند.

او یکی از داوران بخش اصلی بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر بود که در آن اصغر فرهادی و مسعود کیمیایی برای‌ «جدایی نادر از سیمین» و «جرم» جوایز اصلی را گرفتند. بعضی سایت‌های اینترنتی نوشته‌اند که انتخابش به عنوان داور جشنواره فجر بیست‌ونهم انتقاداتی را به‌دنبال داشته است.

نام حسن عباسی به عنوان یکی از اعضای شورای پروانه نمایش قبل از جشنواره فجر اخیر بیش از پیش بر سر زبان‌ها افتاد چرا که برخی فیلمسازان که این شورا به آن‌ها اصلاحاتی را ابلاغ کرده بود، از تعامل با وی برای کاهش این اصلاحات سخن می‌گفتند. حتی همان‌روز‌ها یکی از خبرگزاری‌های کشور در گزارشی تحت عنوان «همه راه‌ها به یک‌نفر ختم می‌شود» نوشته بود که «ساختمان اندیشکده یقین، مرکز بررسی‌های دکترینال در یکی از محله‌های قدیمی شمال شرق تهران، در همه این یکی دو سال محل رفت‌وآمد سینماگرانی بوده است که مشکلی در دریافت مجوز برای ساخت یا نمایش داشته‌اند».

جلیل عرفان‌منش

××× جلیل عرفان‌منش:

«دکتر جلیل عرفان‌منش» در ساختار جدید سازمان سینمایی کشور، به مسئولیت معاونت آثار این سازمان منصوب شده و طبیعتا به‌عنوان مدیری که شورای پروانه ساخت و نمایش زیر نظر او تشکیل می‌شود، عضوی از آن دو شوراست. او پیش‌تر نگارش چندین فیلمنامه از جمله سینمایی «روز موعود»، سریال «آفتاب و زمین»، «مسافر زمان»، مستند داستانی «روایت انقلاب»، مجموعه مستندهای «سرزمین خاکستری»، «حدیث بیداری»، انیمیشن سینمایی «پا به پای آفتاب» را برعهده داشته است.

وی همچنین به‌واسطه مدرک دکتری‌اش در رشته پژوهش هنر، دانشگاه سوره شعبه شیراز را تاسیس کرد و علاوه بر ریاست، در این ‌دانشگاه تدریس می‌کرد. مدیریت گروه تاریخ و مناسبت‌های شبکه دو سیما در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۷ و عضویت در کمیته فرهنگ و تمدن شورای عالی انقلاب اسلامی از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ به همراه تالیف چند کتاب از دیگر فعالیت‌های این مدیر سینمایی بوده است.

عرفان‌منش شخصیتی آرام دارد و به‌شدت سعی می‌کند از حواشی سینمایی دوری کند. شاید بتوان جدی‌ترین فعالیت غیراجرایی سینمایی یکی دو سال اخیر وی را بازنویسی فیلمنامه پروژه جنجالی و پرهزینه «لاله» دانست.

شورای پروانه ساخت و نمایش سازمان سینمایی در زیر مجموعه معاونت آثار که مدیریت آن برعهده وی است، تشکیل می‌شود و عرفان‌منش در جلسه هر دو شورا به‌عنوان یکی از اعضا حضور دارد.

××× عبداله قندهاری:

عبداله قندهاری در ساختار جدید سازمان سینمایی به عنوان دبیر شورا‌های پروانه ساخت و نمایش فعالیت می‌کند. وی اگرچه در تمامی جلسات این دو شورا حضور دارد اما حق رأی نداشته و احتمالا بیشتر وظیفه مدیریت جلسات و همچنین مشاوره را برعهده دارد.

جست‌وجوی نام قندهاری در فضای مجازی، اطلاعات زیادی را درباره فعالیت‌های پیشین او به‌دست نمی‌دهد و تنها دبیری شوراهای پروانه ساخت و نمایش و همچنین ریاست اداره تولید و نمایش سینمای حرفه‌ای در ساختار قدیم معاونت سینمایی از مسئولیت‌های قبلی‌اش ذکر شده است. البته سایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، مدیریت تولید مستند «فکه معبری به آسمان» را نیز از فعالیت‌های وی برشمرده است.

××× ...

برخی از سینماگران و مطلعان از حضور یک فرد دیگر در کسوت روحانیت به‌عنوان یکی دیگر از اعضای فعلی شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی کشور نام می‌برند.

تهیه و تنظیم گزارش: سید محمد صادق لواسانی