رسوایی، نشان دهندۀ این است که شما روحانی و روحانیت را به خوبی نشناخته اید

درسوال پیامکی برنامۀ هفت دیشب، سوالی دربارۀ چگونگی و نحوۀ تاثیرگذاری پُرفروش ترین فیلم این فصل از اکران سینمای کشور به ترتیب مطرح شد؛ کدام شاخصۀ فیلم "رسوایی" برای شما جذاب تر بوده است؟

1- نقدتظاهر و ریاکاری در جامعه

2- ارائۀ تصویر متفاوت از روحانیت

3- نگاه متفاوت به نسل جوان

4- هیچکدام

درقسمت"رویدادهای هفته"اخبار برگزیدۀ سینمایی هفتۀ گذشته بررسی شد. از رویدادهای مهم هفتۀ گذشته صدور پروانۀ نمایش برای دو فیلم "درانتظار معجزه"(ساختۀ رسول صدرعاملی) و "همه چیز برای فروش"(به کارگردانی امیرسقفی) بود. همچنین درخبر دیگری اعلام شد، جوادشمقدری، رئیس سازمان سینمایی با صدورحکمی فرمان بازگشایی خانۀسینمای ایران اعلام نمود. عیادت و بازدید سرزدۀ ریاست جمهوری از ابوالفضل پورعرب، بازیگر مجرب و دوست داشتنی سینمای کشور که چندی است دربستر بیماری است، نیز از دیگر اخبار و رویدادهای مهم سینمای کشور بود و گزارش تصویری این عیادت و دید و بازدید سرزده، از طریق سایت بولتن نیوز و به نقل از دفترریاست جمهوری منتشر شده بود.

از خبرهای خوشحال کنندۀ سینمایی کشور خبری درخصوص درخشش فیلم "ملکه" دریازدهمین جشنوارۀ بین المللی قبرس بود که بنابه اخبار منتشره، این فیلم برندۀ جایزۀ دانشجویان نکوزیا شده است. همچنین "بیتابی بیتا"(ساختۀ مهردادفرید) پس از تعطیلات نیمۀ خرداد اکران خواهد شد و نیز قرار است "آسمان زرد کم عمق" (فیلم جدید بهرام توکلی) به میزبانی سینماآزادی به زودی اکران شود. درپایان این بخش از برنامۀ هفت اعلام شد، دومین جشنوارۀ بین المللی فیلم یاس علاوه بر تهران در چهار شهرستان مرزی برگزار خواهد شد.

دربخش"پلان صنوف" که هفتۀ گذشته به دلیل ترافیک آیتم های برنامه پخش نشد، گزارشی دربارۀ صنف چهره پردازان تهیه شده بود و برخی از پیشکسوتان این شاخۀ هنری از جمله جلال معیریان، بیژن محتشم، مهین نویدی، محمدرضا قومی ونوید فرح مرزی درخصوص مشکلات این صنف مسائلی را مطرح نمودند.

اولین میهمان برنامۀ دیشب هفت، سیامک اطلسی صداپیشه، کارگردان و بازیگر کهنه کار رادیو، تئاتر و سینما بود که با 6دهه فعالیت حرفه ای، هنوز هم اولین گرایش هنری اش(یعنی صداپیشگی) را اولیّت اصلی هنری اش می داند و خود را "معتادِ دوبله" معرفی می کند. اولین تجربۀ بازیگری سیامک اطلسی در فیلم "مردان خشن" به کارگردانی صابر رهبر بوده و ایشان پس از این فیلم تا به امروز، کماکان به فعالیت های هنری درعرصۀ هنرهای نمایشی مشغول است. اطلسی درابتدای صحبت هایش در برنامۀ هفت دیشب، پس از بازگوکردنِ خاطره ای از آغاز کاربازیگری وچگونگی ورودش به این حرفه، به مسائل و مشکلات حرفۀ گویندگی و صداپیشگی و نیز برخی معضلات اقتصادی پرداخت و از دستمزد پایین هنرمندان این حرفه گلایه کرد. از نقش های مهم سیامک اطلسی در عرصۀ صداپیشگی، اجرای صدای شخصیت زبیر درفیلم سینمایی "محمدرسول الله(ص)" بوده است.

پس از نمایش گوشه هایی ازفعالیت های پُربار بازیگری سیامک اطلسی، بحث بر روی بازی و بازیگری وی، با فیلم "آن سوی آتش" ساختۀ کیانوش عیاری متمرکز شد. گفتنی است سیامک اطلسی معتقد است، بازی در این فیلم بهترین تجربۀ بازیگری اش درمیان بیش از 40فیلم سینمایی ایست که او کار نموده است. در ادامۀ این میزگرد سیامک اطلسی درخصوص سه فیلمی که درطول سالیان طولانی فعالیتش درحوزۀ سینما کارگردانی کرده است، صحبت کرد. فیلم های "مشت"(63)، "سفرپرماجرا"(74) و درنهایت "راز شب بارانی"(79) سه فیلمی است که این هنرمند تهیه و کارگردانی کرده است. وی در ادامۀ صحبت هایش با انتقاد به وضعیت صنوف سینمایی، تعطیلی خانۀ سینما را بزرگترین مشکل سینما دانست و افزود: با تعطیلی خانۀ سینما عملاً 27صنف سینمایی آواره شدند. درحال حاضر سیامک اطلسی درسریال"معمای شاه" درنقش شاپوربختیار ایفای نقش می کند که به زودی از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش خواهد گردید.

درقسمت سکانس دیروز گوشه هایی از فیلم"شب حادثه"(67) و همچنین قسمت هایی از پشت صحنۀ این فیلم به کارگردانی سیروس الوند و با بازی بیژن امکانیان، پرویزپورحسینی و گوهرخیراندیش نمایش داده شد. گفتنی است محمدحسین فرح بخش، تهیه کنندگی این فیلم سینمایی را به عهده داشته است.

و اما در مهمترین قسمت هفت دیشب، محمودگبرلو با دعوت از مسعود ده نمکی(کارگردان)، رامین شریف زاده(منتقدموافق)، حسین معززی نیا(منتقد مخالف) وهمچنین حجت الاسلام کریمان مجد به نقد و بررسی فیلم سینمایی "رسوایی" چهارمین اثربلند سینمایی مسعود ده نمکی که پُرفروش ترین فیلم این فصل سینمایی ما نیز هست، نشستند.

در میزگرد دیشب، مسعود ده نمکی درابتدای صحبت هایش با اشاره به فروش بسیارخوب فیلمش که نشان از استقبال عموم مخاطبان سینما از "رسوایی" دارد، گفت: آماری که درابتدای برنامۀ هفت اعلام شد تا روزچهارشنبه بوده و بنابرآخرین اخباری که به بنده رسیده، امشب(جمعه شب) "رسوایی" از مرز 5میلیاردتومان گذشت. رامین شریف زاده نیز که به عنوان منتقدِ موافق با فیلم موردبحث به این برنامه دعوت شده بود، با اشاره به نقش مهم رسانه، درنگاهی تاریخی به سینمای ایران پس از پیروزی شکوهمندانقلاب اسلامی به تقسیم بندی آثار سینمایی کشور پرداخت و پس از صحبت درخصوص فیلم های شعارزدۀ سال های اول انقلاب افزود: "از آغاز دهۀ شصت سینما سعی کرد از حالت بیانیه خارج شده و به سینما به معنای اصیل سینما نزدیک تر شود که این مهم به طور تمام و کمال محقق نشد. درسال های میانی دهۀ شصت با ورود بنیادسینمایی فارابی و حوزۀ هنری به سینما این روند تسریع شد اما کماکان سینما راه درستی را پیش نمی رفت. پس از پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی تغییری در فضای سینما ایجاد شد اما دراثر این تغییرات، سینمایی تجمل گرا پاگرفت که متاسفانه چندان که باید و شاید باورها و اعتقادهای مردم را بازتاب نمی داد. در ادامه پیش از دوران اصلاحات، درحالی که پاری ممیزی ها و فشارهای حاکم بر سینمای کشور، باز مسیر سینما را منحرف می کرد، با آغاز دوران اصلاحات و بازترشدن فضای سیاسی کشور، آفتی دیگر گریبان گیر سینمای ما شد و سینما به سمت نوع دیگری از شعارزدگی پیش رفت و اتفاقاً بیش از پیش به سینمای بیانیۀ سیاسی نزدیک شد. پس از این فراز و نشیب ها نهایتاً از آغاز سال84 به این سو به خاطر ایجاد فضای آرامی که در سینما به وجود آمد، سینما بلاخره توانست به بلوغ رسیده و به نیازهای جامعه بپردازد و فیلم هایی از جمله "رسوایی" نیز از نوعِ فیلم هایی است که مردم به دنبالش بودند و بلاخره درسال های اخیر به خواسته شان رسیدند."

حسین معززی نیا سردبیر مجلۀ سینمایی24 نیز که به عنوان منتقدِ مخالف در این میزگرد نقد و بررسی شرکت می کرد، با اشاره جنگ و جدال هایی که از "اخراجی های 1" با آقای ده نمکی داشته، گفت: "با توجه به نحوۀ جدل آمیز صحبت کردن جناب آقای ده نمکی، بنده تصمیم گرفته ام که دیگر وارد جنگ و جدل های این چنینی با ایشان نشوم." وی درتوضیح صحبت هایش و نیز در تفسیر چگونگی فیلمسازی و حتی بحث کردن ده نمکی افزود: "فیلم های آقای ده نمکی چندان در حوزۀ نقدسینمایی نمی گنجند و نقدسینماییِ این فیلم ها چندان موضوعیتی ندارند. واقعیت این است که آقای ده نمکی از زمانی که به روزنامه نگاری مشغول بودند، تا زمانی که به مستندسازی و درادامه به سینمای داستانی پرداختند، لزوماً یک نگاه داشتند و آن هم نگاهی بود اساساً مضمون-محور! به این شکل که ابتدا مضمونی در ذهن ایشان شکل می گیرد و بعد مضمون موردنظرشان را تبدیل به فیلمی سینمایی،مستند یا متنی روزنامه ای می کنند و اساساً ضرورت های فیلمنامه نویسی و مسائل سینمایی در درجۀ دومِ اهمیت قرار می گیرند. در واقع فیلم های آقای ده نمکی مضمونِ صرف اند و بایدبگوییم، فیلمسازیِ آقای ده نمکی تنها یک اسلوب ازفیلمسازی است که یا نقدپذیر نیست یا اگر بخواهیم دربارۀ شان صحبتی کنیم، لزوماً می باید همان حرف هایی را که دربارۀ سه گانۀ "اخراجی ها" زدیم، مجدداً دربارۀ "رسوایی" هم بزنیم و درادامه حتی از همین حالا دربارۀ فیلم آیندۀ ایشان نیز مجبوریم همان ها بگوییم."

حجت الاسلام کریمان مجد نیز با طرح بحث روحانیت در فیلم "رسوایی" و در انتقاد از این فیلم گفت: "سه مشخصۀ اصلی روحانی در این فیلم و شخصیت "حاج یوسف" وجود دارد که عبارت اند از: یک) کار کردنِ نیمه های شب او امرار معاش از راه کارگری که به بحث تامین معاش روحانی می پردازد. دو) مسئلۀ کرامت که در غیب گویی کردن این شخصیت در جای جای فیلم نمود یافته است و شاید قرار باشد این طور توجیه شود که رفتار او صرفاً نوعی تیزهوشی است، اما با دقت در موراد متعددی که در فیلم وجود دارد، باید بپذیریم که این ویژگی شخصیتی لزوماً غیب گویی است و نه تیزهوشی. و سه) عدم قبول وجوهات و هدایایی که از سوی هیئت امنای مسجد برای منبرهایی که می رود، به او داده می شود که باز تا حدودی به مورد اول نزدیک می شود با این تفاوت که این بار گویا بیشتر به دلیل فرار از شهررت طلبی و کشتن نفس عماره است. در نهایت باید گفت روحانی که ایشان درفیلم شان معرفی می کنند تنها دراین فیلم موجود است و مابه ازای این روحانی را به هیچ وجه نمی شود در جامعه دید و با توجه به این که همچنین روحانی ای در جامعه دیده نمی شود، نگاه جامعه به بخشی عظیم از روحانیونن منفی خواهدشد.

در پاسخ به انقادات واراده مسعود ده نمکی با اشاره به بحث بلاغت که حرفی است که آسان زده بشود و سخت فهمیده شده و سهل ممتنع باشد، تاکید کرد اساس کار او بر پایۀ بلاغت گذاشته شده است. وی دربارۀ فروش خوب فیلم هم که موردسوال هیچ کدام از منتقدان نبود گفت: "نمی توان گفت فیلمی که خوب می فروشد لزوماً عامه پسند است. سینما از سه وجه صنعت، هنر و رسانه تشکیل شده است و نمی شود مخاطب را بیش از یک بار فریب داد." وی درپاسخ به انتقاد حجت الاسلام کریمان مجد، توضیح داد: "درخصوص بحث روحانیت باید بگویم که تعریف ما از روحانیت با تعریف حجت الاسلام مجد متفاوت است. ما نمی گوییم روحانی این چنین است؛ بلکه می گوییم باید این گونه باشد."

درادامۀ این بحث که تاحدودی با شروع صحبت های ده نمکی، از مسیرمنطقی خارج شده بود، رامین شریف زاده جهت تزریق انسجام دوباره به مباحث میزگرد، سه نکتۀ اساسی را که باید در هربحث سینمایی مورد توجه قرار بگیرد، بدین شرح تبیین نمود:"نکتۀ اول روشن نمودن و توجه به هدف فیلمساز از ساخت فیلم، نکتۀ دوم درک مکانیسزمی که فیلمساز برای ساخت فیلم از آن استفاده می کند و سوم توجه به جزئیاتِ فیلم."وی همچنین درنقد فیلم نیز دو به نکتۀ مهم و اساسی اشاره نمود، که عبارت اند از: "اول اصلِ فیلم و دوم پرداختن به جزئیات." وی با این پیش مقدمه وارد بحث اصلی شد و افزود: "باید دقت کنیم که پرداختن به جزئیات نباید ما را از اصل دور کند. مسئلۀ اصلی فیلم"رسوایی" این است که ما همیشه نمی توانیم صرفاً با بایدها و نباید ها کار را پیش ببریم. تا عقل و عشق پادرمیانی نکند، فقه به تنهایی کاری از پیش نمی برد. فیلم معناگرا، فیلمی است که می خواهد به مفهومی فرای ماده بپردازد. در"رسوایی" نکتۀ معنایی درهمین جا نهفته است. برای باورپذیرشدن هرچیزی و نیز برای آموزش هر نکته ای، نمی توانیم صرفاً به باید و نباید ها بسنده کنیم. ما باید در بعضی مواقع به سوال ها هم پاسخ دهیم و جواب چراها را بگوییم و این کاری است که روحانی "رسوایی" و خود این فیلم سعی می کند، به انجام برساند."

با این حال و با توجه به این که از میانۀ میزگرد دیشب، بحث تاحدودی از سیرمنطقی خارج شده بود؛ حضار با قطع کردن صحبت های یکدیگر، هر کدام تنها سعی می کردند صرفاً بحث خودشان را پیش ببرند و حرف خودشان را بزنند و متاسفانه محمودگبرلو نیز نمی توانست حاضرین و به خصوص ده نمکی را قانع کند تا بحث را کمی هدفمندتر پیش برده تا به نتیجۀ قابل فهمی برسند. در چنین شرایطی، ده نمکی که سعی می کرد به هرطریقی از فیلمش دفاع کند، در ادامۀ این میزگرد و درتوضیح شخصیتِ "حاج یوسف" گفت: "ماجرای"رسوایی"قصۀ شیخ صنعان نیست. امتحان حاج یوسف در این نکته نهفته است که باید ببینیم آیا او حاضراست، نه برای رهایی خودش از بی آبرویی، بلکه برای هدایت دیگران، از آبروی خودش مایه بگذارد."

حجت الاسلام کریمان مجد نیز که هنوز پاسخی برای سوال اولش نیافته بود، درتوضیح انتقادش افزود: "وقتی شما نشانه هایی از یک روحانی محبوب را نشان می دهید، ناخداگاه این ذهنیت برای مردم ساخته می شود که روحانی خوب، روحانی مسجد ما نیست که تنها فرایض را رعایت کرده و با خلوص تمام درجایگاه پیش نماز می ایستد و به منبر می رود؛ بلکه روحانی خوب روحانی ای است که کرامت داشته باشد و غیب بگوید. ایراد دیگر فیلم شما و نوع شخصیت پردازی روحانی این فیلم در این است که شما تصویری از مردم نشان می دهید که هیچ هویتی ندارند. مردم در فیلم شما در عرض پنج دقیقه ابتدا سنگ می زنند و بلافاصله پشت روحانی نماز می خوانند." وی تاکید کرد: "اگر روحانی تراز حضرت امام هستند و مراجعِ تقلید و مقام معظم رهبری، باید بگویم که بنده هیچ کرامتی از این بزرگان ندیده ام. تاکید شما بر روی کرامات یا نگرفتن وجوهات، خلاف آن چیزی است که باید از یک روحانی نشان داده شود. در روایات مختلف به روحانیون سفارش شده است که باید رزق و روزی شان را از منبر ائمه اطهار و ذکرامام حسین(ع) به دست بیاورند. اما روحانی شما این پول را پس می زند که فارغ از معضلی که درخصوص نگاه منفی مردم به عموم روحانیون ایجاد می کند، نشان دهندۀ این است که شما روحانی و روحانیت را به خوبی نشناخته اید."

درپایان این میزدگرد رامین شریف زاده، شمن تاکید به لزوم همزمان شدن هنرمندان و مردم عادی، گفت:"ما می باید به برآیند یک فیلم نگاه کنیم و باتوجه به این نکته باید نظر مردم را رصد کنیم. ما باید به زبان مردم با مردم صحبت کنیم."

حسین معززی نیا نیز که پس از ایراد صحبت های ابتدایی اش، دیگر فرصت صحبت کردن را نیافته بود، بدون هیچ نارضایتی و حتی با خوشنودی از عدم حضور جدی اش در میزگرد دیشب، با انتقاد از شیوۀ جدلی پاسخ دادن آقای ده نمکی، تاکید کرد: "باید بگوییم که بحث انتقادی درخصوص فیلم های آقای ده نمکی و با خود ایشان فاقد اعتبار و ارزش است و برای تحقق چنین چیزی می باید ابتدا چندین روز برسر تعاریف ابتدایی با ایشان بحث کنیم تا بتوانیم با مواضعی منطقی، به بحث تخصصی در حوزۀ سینما بنشینیم." حجت الاسلام کریمان مجد نیز افزود: "متاسفانه ایشان(مسعود ده نمکی) باید طیف گسترده تری از روحانیون را مطالعه می کردند و باید به این نکته توجه داشته باشیم که دست گذاشتن روی خط قرمز ها باید این شرح صدر را به انسان بدهد که توانایی پذیرش انتقادات را هم داشته باشد."

ده نمکی نیز که ازمیانۀ بحث گویا بیماری و کسالتی که در ابتدای میزگرد به آن اشاره کرده بود را کاملاً فراموش کرده بود و بدون وقفه و باحرارتی مثال زدنی صحبت می کرد و به دفاع از "رسوایی" مشغول بود، در آخرین لحظات برنامۀ هفت دیشب گفت: "اساساً تا کسی مقوله ای را نشناسد، نمی تواند راجع به آن فیلم یا لااقل فیلم خوب بسازد. من با روحانیت زندگی کرده ام و حتماٌ امثال "حاج یوسف" را می شناسم." اما درست درچندثانیۀ پایانی میزگرد دیشب، حسین معززی نیا ضمن خطاب قرار دادن مسعود ده نمکی گفت: "لطفاً این پیشفرض که منتقدین از فروش فیلم های شما ناراحت یا به آن معترضند را کنار بگذارید."

درپایان محمودگبرلو ضمن اعلام نتایج مسابقۀ پیامکی به این شرح که گزینه های اول(نقد تظاهر و ریاکاری درجامعه) با 5/35 و چهارم (هیچکدام) با 8/31، بیشترین رای مخاطبان برنامۀ دیشب را به دست آورده اند، با معرفی موسیقی تیتراژ پایانی که موسیقی فیلم "گل های داوودی" ساختۀ کامبیز روشن روان" بود، با بینندگان برنامۀ هفت خداحافظی کرد و این برنامه را به پایان برد.